Όπως υποδηλώνει και το όνομά του είναι ένα σύνδρομο το οποίο σχετίζεται με διαταραχές σε παράγοντες του μεταβολισμού, δηλαδή με τις διαδικασίες παραγωγής, μεταφοράς και αποθήκευσης ενέργειας στο σώμα. Το Μεταβολικό Σύνδρομο αγγίζει το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού, ονομάζεται αλλιώς σύνδρομο X και φαίνεται να είναι συνέπεια της επιδημίας της παχυσαρκίας. Πρόκειται στην ουσία για το συνδυασμό 3 διαφορετικών καταστάσεων: των επιπλέον κιλών (υπέρβαρο/ παχυσαρκία), της υψηλής πίεσης (υπέρταση) και των υψηλών επιπέδων ζαχάρου στο αίμα (αντίσταση στην ινσουλίνη).
Πως θα γνωρίζω εάν έχω Μεταβολικό Σύνδρομο;
Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η διάγνωση για το Μεταβολικό Σύνδρομο. Ένα άτομο διαγιγνώσκεται με Μεταβολικό Σύνδρομο εάν πληρεί τρία ή και παραπάνω από τα ακόλουθα κριτήρια:
- Περιφέρεια μέσης πάνω από 102cm για τους άνδρες, και 88cm για τις γυναίκες, ή Δείκτης Μάζας Σώματος μεγαλύτερος του 30 kg/ m2.
- Πίεση μεγαλύτερη από 130/85 mmHg (συστολική/ διαστολική), ή διαγνωσμένη υπέρταση.
- Τιμές ζαχάρου νηστείας (προ γεύματος) μεγαλύτερες των 100 mg/dL, ή διαγνωσμένος διαβήτης τύπου 2.
- Τιμές τριγλυκεριδίων άνω των 150 mg/dL ή διαγνωσμένα υψηλά επίπεδα λιπιδίων (υπερλιπιδαιμία).
- Καλή χοληστερίνη (HDL) κάτω από 40 mg/dL για τους άνδρες, και 50 mg/dL για τις γυναίκες.
Φυσικά η παρουσία ακόμη και ενός από τους παραπάνω παράγοντες θα πρέπει να σας θορυβήσουν και να σας βάλουν στη διαδικασία να σκεφτείτε πως θα προλάβετε την εμφάνιση των υπολοίπων.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα του Μεταβολικού Συνδρόμου δεν είναι προφανή, δηλαδή δεν παρουσιάζεται με ζαλάδες, πόνο κλπ. Αντιθέτως τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν στην πάροδο των ετών και να είναι συνέπεια της παχυσαρκίας, του διαβήτη ή της υπέρτασης. Ακόμα και εάν οι αιματολογικές σας εξετάσεις είναι φυσιολογικές μην υποτιμήσετε τα παραπάνω κιλά που ίσως έχετε, καθώς σταδιακά και αθόρυβα μπορεί να οδηγήσουν σε κάποιον από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου χωρίς να το καταλάβετε. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας εάν πιστεύετε πως έχετε Μεταβολικό Σύνδρομο. Η πρόληψη είναι η καλύτερη αντιμετώπιση.
Ποιοι παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο;
Ο τρόπος ζωής είναι ο νούμερο ένα παράγοντας κινδύνου που μπορεί να οδηγήσει σε μία από τις προαναφερθέντες καταστάσεις. Η μη ισορροπημένη διατροφή, η κατανάλωση πολλών θερμίδων, η έλλειψη άσκησης, το κάπνισμα και άλλα, σε συνδυασμό με γενετικούς παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, ή γενετική προδιάθεση, για διαβήτη τύπου 2 όλα μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση των πιθανοτήτων για Μεταβολικό Σύνδρομο. Επίσης έχει παρατηρηθεί πως η λευκή φυλή παρουσιάζει μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τους υπόλοιπους λαούς, ενώ ακόμη οι άνδρες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν Μεταβολικό Σύνδρομο σε σχέση με τις γυναίκες.
Ποιες επιπλοκές μπορεί να δημιουργηθούν;
Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως άτομα με Μεταβολικό Σύνδρομο παρουσιάζουν 3 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, σε σχέση με άτομα χωρίς το Σύνδρομο. Άλλα νούμερα μιλούν για διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2, αναλογία διόλου ευκαταφρόνητη. Συνεπώς το Μεταβολικό Σύνδρομο επιβαρύνει σημαντικά τις λειτουργίες διαφορετικών συστημάτων μέσα στο σώμα:
- Καταστρέφει τα αιμοφόρα αγγεία, αυξάνοντας το κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
- Επηρεάζει τη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών και την ικανότητά τους να απομακρύνουν το επιπλέον «αλάτι», οδηγώντας σε περαιτέρω αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
- Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αυξημένα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα και συνεπώς για νοσήματα της καρδιάς.
- Καθιστά τα κύτταρα του σώματος μη αποτελεσματικά στη δράση της ορμόνης ινσουλίνης, η οποία είναι υπεύθυνη για την αξιοποίηση ενός «ενεργειακού» μορίου στο σώμα, της γλυκόζης. Αποτέλεσμα της αντίστασης στην ινσουλίνη είναι ο διαβήτης τύπου 2, πάθηση η οποία επηρεάζει όλα τα συστήματα του οργανισμού από το νευρικό μέχρι το καρδιαγγειακό και την υγεία των ματιών.
Πως μπορώ να το αντιμετωπίσω;
Στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης του Μεταβολικού Συνδρόμου βρίσκονται η άσκηση και η διατροφή. Αυτό σημαίνει πως πρόκειται για ένα σύνδρομο το οποίο στα αρχικά του στάδια μπορεί να αντιμετωπιστεί πλήρως χωρίς φαρμακευτική αγωγή, αλλά με μοναδικό όπλο την προσπάθεια του πάσχοντος.
- Ισορροπημένο βάρος: Η απώλεια βάρους αποτελεί των πρώτο στόχο σε άτομα με Μεταβολικό Σύνδρομο, καθώς χάνοντας βάρος εξομαλύνονται και όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες κινδύνου όπως η υπέρταση και τα υψηλά τριγλυκερίδια. Απώλεια ακόμα και 7- 10% του αρχικού σωματικού βάρους θεωρείται πως έχει άμεσο αντίκτυπο στο Μεταβολικό Σύνδρομο και στην πρόληψη των επιπλοκών αυτού.
- Έμφαση στην ποσότητα: Μία από τις πιο απλές διατροφικές αλλαγές που μπορεί κανείς να εφαρμόσει είναι η μείωση των ποσοτήτων. Η μείωση μπορεί να είναι σταδιακή και δεν χρειάζεται να περιλαμβάνει αποκλεισμό ορισμένων ομάδων τροφίμων.
- Τα φρέσκα τρόφιμα είναι προτεραιότητα: Έτοιμα φαγητά, φαγητά εστιατορίων και προϊόντα της βιομηχανίας τροφίμων αποτελούν τις σημαντικότερες πηγές ζάχαρης και λιπαρών στη διατροφή. Προτιμήστε φρέσκα τρόφιμα, λιγότερο επεξεργασμένα και μαγειρεμένα με αγνά υλικά τα οποία είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και φτωχά σε συστατικά χωρίς διατροφική αξία.
- Στην άσκηση κρύβεται η μισή επιτυχία: Τα οφέλη της άσκησης είναι πολλαπλά τόσο για το βάρος, όσο και για το ζάχαρο και την καρδιά. Ξεκινήστε με ένα δεκάλεπτο γρήγορου περπατήματος μέσα στην ημέρα, και σταδιακά αυξήστε την διάρκεια και την ένταση της άσκησης σας. Στοχεύστε σε περίπου 150 λεπτά φυσικής δραστηριότητας την εβδομάδα.
Για ακόμη μία φορά μπορούμε να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως ό,τι μας παχαίνει ταυτόχρονα μας αρρωσταίνει, αλλά την προκείμενη περίπτωση είναι στο χέρι του καθενός να αναγνωρίσει τον κίνδυνο εγκαίρως και να τον προλάβει.
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. American Heart Association. Conditions. Metabolic Syndrome. Last accessed 2/11/2014.
2. U.S National Library of Medicine. Metabolic Syndrome. Reviewed: June 2, 2012.
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0004546/
3. Scott M. Grundy, MD, PhD; H. Bryan Brewer Jr, MD; James I. Cleeman, MD; Sidney C. Smith Jr, MD; Claude Lenfant, MD; for the Conference. Definition of Metabolic Syndrome. Report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association Conference on Scientific Issues Related to Definition. Circulation. 2004; 109: 433-438
