Οι μέθοδοι διακοπής καπνίσματος συγκεντρώνουν σήμερα, λόγω της απαγόρευσης, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρά ποτέ. Περισσότεροι από 30.000 Ελληνες έχουν επισκεφθεί τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος που υπάρχουν στα νοσοκομεία της χώρας, ενώ αποδεικνύεται πως η επιτυχία των προγραμμάτων εξαρτάται και από την επιμονή του καπνιστή να κόψει το κάπνισμα.

Οι φαρμακευτικές μέθοδοι διακοπής καπνίσματος περιλαμβάνουν υποκατάστατα νικοτίνης ή σκευάσματα που δρουν πιο κεντρικά σε ειδικούς νικοτινικούς ή μη ειδικούς υποδοχείς στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Οι ανάγκες ή ιδιαιτερότητα του κάθε καπνιστή θα καθορίσουν τον τρόπο προσέγγισης και τη θεραπεία που ακολουθείται στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος. Τη λειτουργία τους διέπει η φιλοσοφία της συνολικής προσέγγισης του προβλήματος της απεξάρτησης από το τσιγάρο, ενώ οι καπνιστές προσέρχονται στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος, που λειτουργούν σε νοσοκομεία και δημοτικά ιατρεία, ακολουθώντας κάποια σταδιακά βήματα για την ολοκλήρωση του στόχου τους. Στόχος των ιατρείων αυτών είναι η ενημέρωση για τους τρόπους θεραπευτικής παρέμβασης που διατίθενται σήμερα και η εφαρμογή χρονοδιαγράμματος ενός προγράμματος διακοπής καπνίσματος.

Από την άλλη, ο βελονισμός, φυσική μέθοδος διακοπής καπνίσματος,, είναι ακίνδυνος, ανώδυνος και προσιτός, με ποσοστά επιτυχίας που πλησιάζουν το 75%.

Περισσότεροι από 30.000 Έλληνες στα ιατρεία διακοπής του καπνίσματος

Περισσότεροι από 30.000 Έλληνες έχουν επισκεφθεί τα ειδικά ιατρεία διακοπής του καπνίσματος, που υπάρχουν πλέον στα περισσότερα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας, σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία από την πνευμονολόγο και υπεύθυνη του Ιατρείου Διακοπής Καπνίσματος της Πνευμονολογικής κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Ηρακλείου Κρήτης κα. Ιωάννα Μητρούσκα.

Η επιτυχία των προγραμμάτων διακοπής του καπνίσματος συνίσταται όχι μόνο στην συνολική αντιμετώπιση της εξάρτησης που προσφέρουν οι ειδικοί επιστήμονες, αλλά κυρίως στη θέληση και την επιμονή των καπνιστών να πετάξουν τα τσιγάρα τους.

Ο καπνιστής που θέλει να σταματήσει το κάπνισμα αλλά δεν μπορεί από μόνος του θα πρέπει να απευθυνθεί σε ιατρείο διακοπής του καπνίσματος κυρίως με δική του βούληση, όταν δηλαδή νιώθει έτοιμος γι αυτή την επίμονη προσπάθεια.

Έχει αποδειχθεί ότι η υποστήριξη και παρακολούθηση που προσφέρεται στα ιατρεία αυτά, σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή όταν αυτή χρειάζεται αυξάνουν πάρα πολύ τα ποσοστά επιτυχίας στην προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος. Οι υπηρεσίες των ιατρείων απευθύνονται και σε όσους έχουν εμπειρία προηγούμενης αποτυχημένης προσπάθειας με ή χωρίς βοήθεια.

Σε έναν καπνιστή η ψυχοσωματική εξάρτηση μαζί με την τελετουργία που περιέχει η κίνηση του καπνίσματος (άναμα, εισπνοή, κίνηση, σβήσιμο) βοηθούν στην εξέλιξη του καπνίσματος σε μία ισχυρά καταναγκαστική συμπεριφορά.

Η δύναμη του εθισμού είναι μεγάλη, γι’ αυτό ενώ το 75-85% των καπνιστών δηλώνει ότι θέλει να διακόψει το κάπνισμα, μόνο 3-5% το καταφέρνει μόνο του. Το ένα τρίτο περίπου των καπνιστών έχει κάνει τουλάχιστον τρεις σοβαρές ανεπιτυχείς προσπάθειες διακοπής του καπνίσματος γεγονός που αποδεικνύει ότι η εξάρτηση από τη νικοτίνη είναι ένα πολύ σημαντικό εμπόδιο για την επιτυχή διακοπή του καπνίσματος.

Η αρχική προσέγγιση των καπνιστών ξεκινά με την αποσαφήνιση διάφορων μύθων που υπάρχουν γύρω από το κάπνισμα. Οι επιστήμονες του ιατρείου αναγνωρίζουν τους προβληματισμούς των καπνιστών και προσπαθούν να ξεδιαλύνουν κάποιες λανθασμένες καταστάσεις.

Σε κάποια από τα βασικά επιχειρήματα των καπνιστών η κα. Ι. Μητρούσκα απαντά τα εξής:

«Έχω πάρα πολύ άγχος και το κάπνισμα με χαλαρώνει».

Ο οργανισμός έχει συνηθίσει στην λήψη νικοτίνης, έτσι είναι φυσικό να αισθάνεται ο καπνιστής πιο χαλαρά όταν παίρνει νικοτίνη στην οποία έχει αποκτήσει εξάρτηση

«Το κάπνισμα με δραστηριοποιεί και με βοηθάει να είμαι πιο αποδοτικός στη δουλειά μου»

Η δυσκολία στη συγκέντρωση είναι σύμπτωμα της στέρησης της νικοτίνης αλλά δεν παραμένει για μεγάλο διάστημα. Όσο περνάει ο καιρός, το σώμα και ο εγκέφαλος λειτουργούν πιο αποδοτικά χωρίς το τσιγάρο, επειδή το μονοξείδιο του άνθρακα (που προέρχεται από τα τσιγάρα) στο αίμα, αντικαθίσταται από οξυγόνο.

«Έχω ήδη ελαττώσει το κάπνισμα σε ασφαλή επίπεδα»

Η ελάττωση του αριθμού των τσιγάρων που καπνίζει κάποιος είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα προκειμένου να το κόψει. Αλλά το κάπνισμα σε οποιοδήποτε βαθμό αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση νοσημάτων. Εκτός από αυτό κάποιοι καπνιστές που ελαττώνουν τον αριθμό των τσιγάρων εισπνέουν πιο συχνά και πιο βαθιά, διατηρώντας έτσι την εξάρτηση στη νικοτίνη στα ίδια επίπεδα. Είναι καλύτερα να κόψει το κάπνισμα.

«Καπνίζω μόνο ασφαλή, με χαμηλή πίσσα και χαμηλή νικοτίνη τσιγάρα».

Τα τσιγάρα με χαμηλή πίσσα συνεχίζουν να περιέχουν περισσότερες από 4000 επικίνδυνες ουσίες. Σε ό,τι αφορά στη νικοτίνη οι περισσότεροι καπνιστές εισπνέουν πιο συχνά και πιο βαθιά διατηρώντας τα επίπεδα της νικοτίνης. Η εισπνοή του μονοξειδίου του άνθρακα συχνά αυξάνει όταν αλλάζει κανείς σε τσιγάρα χαμηλής πίσσας.

«Δεν έχω την δύναμη ή την επιθυμία να κόψω το κάπνισμα»

Για τους περισσότερους ανθρώπους είναι αρκετά δύσκολο να κόψουν το κάπνισμα μόνοι τους ενώ για κάποιους είναι ευκολότερο από ότι περίμεναν. Για κάποιους καπνιστές χρειάζεται να προσπαθήσουν περισσότερες από μία φορές. Σε κάποιους μπορεί να χρειασθεί να εφαρμοσθούν διαφορετικές μέθοδοι διακοπής καπνίσματος.

 

 

Η Θεραπεία του καπνιστή

Οι ανάγκες, η ιδιαιτερότητα και το ιστορικό του κάθε καπνιστή θα καθορίσουν τον τρόπο προσέγγισης και τη θεραπεία που ακολουθείται – σύμφωνα με τις Παγκόσμιες Θέσεις Ομοφωνίας για την αντιμετώπιση του καπνίσματος – στα Ιατρεία Βοήθειας Διακοπής Καπνίσματος.

Η θεραπεία μπορεί να είναι υποστηρικτική ή φαρμακευτική ή συνδυασμός των δύο, εξηγεί ο Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής Γιάννης Τούντας.

Στις φαρμακολογικές θεραπείες περιλαμβάνονται υποκατάστατα νικοτίνης ή φάρμακα που δρουν πιο κεντρικά σε ειδικούς νικοτινικούς ή μη ειδικούς υποδοχείς στο Κεντρικό νευρικό σύστημα.

Οι Φαρμακευτικές Mέθοδοι

Α. Θεραπεία Υποκατάστασης με Νικοτίνη.

Αποτελεί την πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μορφή φαρμακευτικής προσέγγισης για τη θεραπεία της εξάρτησης από τον καπνό. Η φαρμακευτική αγωγή με νικοτίνη βελτιώνει την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος μέσα από έναν ή περισσότερους από τους ακόλουθους μηχανισμούς: 1) Μειώνει τα συμπτώματα που συνοδεύουν την αποχή από το κάπνισμα 2) Μειώνει την έντονη επιθυμία για τσιγάρο 3) Μπορεί να λειτουργήσει ως ανασταλτικός παράγοντας της ψυχολογικής εξάρτησης που δημιουργείται μέσω της τελετουργίας του ανάμματος του τσιγάρου 4) Αποτελεί έναν τρόπο αντιμετώπισης της επιθυμίας σε περιόδους όπου το άτομο μπορεί να αισθανθεί έντονη επιθυμία για τσιγάρο.

Υπάρχουν έξι ενδεδειγμένες διαθέσιμες μορφές θεραπείας υποκατάστασης με νικοτίνη: η τσίχλα, το αυτοκόλλητο, η ρινική και η εισπνεύσιμη μορφή χορήγησης, η υπογλώσσια μορφή και οι παστίλιες. Οι διαφορές στην ταχύτητα και στην αποτελεσματικότητα της δράσης της νικοτίνης στον οργανισμό, μέσα από τις διαφορετικές αυτές διαθέσιμες μορφές χορήγησης, επιτρέπουν στον ασθενή να επιλέγει τη μορφή θεραπείας που είναι πιο κατάλληλη για τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του.

Η θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη, σε όλες τις μορφές της, είναι γενικώς καλά ανεκτή από τον οργανισμό. Οι πιο κοινές παρενέργειες από τη χρήση της είναι οι τοπικές αντιδράσεις, ιδιαιτέρως ο ερεθισμός του δέρματος από τη χρήση του αυτοκόλλητου και η ρινική ενόχληση από τη χρήση του σπρέι, οι οποίες συνήθως δεν απαιτούν διακοπή της θεραπείας. Οι διαταραχές του ύπνου, οι οποίες αποτελούν και σύμπτωμα της αποχής από τον καπνό, αναφέρονται επίσης και στην θεραπεία υποκατάστασης με χρήση αυτοκόλλητων νικοτίνης.

Τα αυτοκόλλητα νικοτίνης.

Τα αυτοκόλλητα νικοτίνης κυκλοφορούν σε δόσεις των 5, 10 και 15mg. Είναι επιθέματα, τα οποία ο καπνιστής κολλά σε κάποιο άτριχο σημείο του δέρματος, συνήθως στο μπράτσο. Κάθε μέρα, ένα καινούριο αυτοκόλλητο θα πρέπει να τοποθετείται σε διαφορετικό σημείο του σώματος, ώστε να μην ερεθιστεί το δέρμα. Η δόση εκκίνησης είναι συνήθως στα 15 mg και βαθμιαία μειώνεται στα 10 mg και μετά στα 5 mg. Καλό είναι, τα αυτοκόλλητα νικοτίνης να μην χρησιμοποιούνται για περισσότερο από οκτώ εβδομάδες. Είναι απαραίτητο όμως να συμβουλευτείτε το γιατρό σας για την απαραίτητη δόση και τη διάρκεια της αγωγής.

Οι τσίχλες νικοτίνης.

Οι τσίχλες κυκλοφορούν σε δόσεις των 2mg και των 4mg. Η επιλογή εξαρτάται από τον βαθμό της εξάρτησής του καπνιστή. Συνήθως, η τσίχλα θα πρέπει να λαμβάνεται για ένα-δύο μήνες και μέσα στον επόμενο μήνα να μειώνεται η χρήση της. Ο καπνιστής μασά την τσίχλα και μόλις αισθανθεί ένα κάψιμο στη γλώσσα, την τοποθετεί ανάμεσα στα δόντια και στα ούλα. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται, μόλις ο καπνιστής αισθανθεί ξανά την επιθυμία για τσιγάρο. Μια τσίχλα απελευθερώνει νικοτίνη για περίπου 30΄. Η δοσολογία αφορά τη χρήση μιας τσίχλας κάθε δύο ώρες.

Το ρινικό σπρέι νικοτίνης.

Το ρινικό σπρέι νικοτίνης απελευθερώνει γρήγορα νικοτίνη στον βλεννογόνο της μύτης. Η χρήση του περιλαμβάνει μια-δύο εισπνοές κάθε ώρα. Χρησιμοποιείται το λιγότερο οκτώ φορές την ημέρα και όχι περισσότερο από σαράντα φορές και για διάστημα όχι μεγαλύτερο των οκτώ εβδομάδων.

Η εισπνεύσιμη μορφή νικοτίνης (πίπα νικοτίνης).
Η πίπα νικοτίνης είναι ένας κύλινδρος που μοιάζει με τσιγάρο και απελευθερώνει νικοτίνη σε μεγάλη δόση. Η πίπα νικοτίνης φαίνεται ελκυστική, γιατί χρησιμοποιώντας την, ο καπνιστής μιμείται την κίνηση του καπνίσματος. Ο καπνιστής αντικαθιστά το τσιγάρο με την πίπα νικοτίνης. Κατόπιν, εφόσον έχει αποσυνδεθεί η συνήθεια του καπνίσματος με το τσιγάρο, είναι πιο εύκολο για τον καπνιστή να διακόψει τη χρήση της πίπας. Καλό είναι η πίπα νικοτίνης να χρησιμοποιείται κάθε φορά που αισθάνεται ο καπνιστής την επιθυμία για τσιγάρο. Ως προς τη δοσολογία, δεν πρέπει να ξεπερνιούνται οι δεκαέξι δόσεις νικοτίνης την ημέρα και οι δώδεκα εβδομάδες χρήσης. Η πίπα απελευθερώνει ισχυρή δόση νικοτίνης, γι’ αυτό και πρέπει να λαμβάνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού.

Τα ποσοστά διακοπής καπνίσματος αυξάνουν όταν τα προϊόντα της θεραπείας υποκατάστασης με νικοτίνη χρησιμοποιούνται παράλληλα με άλλες παρεμβάσεις. Η χρήση των προϊόντων υποκατάστασης με νικοτίνη θα πρέπει να απευθύνεται κυρίως σε καπνιστές, οι οποίοι είναι κινητοποιημένοι να επιτύχουν τη διακοπή και έχουν ισχυρή εξάρτηση από την νικοτίνη.

Η θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη αυξάνει τις πιθανότητες αποχής από το κάπνισμα 1,5-1,7 φορές, ενώ τα ποσοστά διακοπής κυμαίνονται στο 26%-31%.

Σε ειδικό ιατρείο διακοπής καπνίσματος διεξήχθη μια πρώτη αξιολόγηση 620 καπνιστών, οι οποίοι προσήλθαν στο νοσοκομείο κατά την χρονική διάρκεια ενός έτους και στους οποίους χορηγήθηκε τρίμηνη θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη και βουπροπιόνη ξεχωριστά ή σε συνδυασμό. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το 28,5% του συνόλου των καπνιστών εμφανίστηκε να απέχει πλήρως από την κατανάλωση καπνού, ενώ το 16% των καπνιστών κατάφερε να μειώσει κατά 50% τον μέσο αριθμό τσιγάρων που καταναλώνει ανά ημέρα.

Β. Βουπροπιόνη

Η βουπροπιόνη (zyban) είναι ένα ήπιο αντικαταθλιπτικό και αρχικά αξιοποιήθηκε ως τέτοιο. Στην πορεία των ερευνών όμως διαπιστώθηκε ότι προκαλεί απέχθεια από το τσιγάρο. Θεωρείται ότι δρα στο κέντρο της απόλαυσης του τσιγάρου στον εγκέφαλο. Πρέπει να χορηγείται υπό ιατρική παρακολούθηση και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (7-19 εβδομάδες).

Υπάρχουν τουλάχιστον δύο λόγοι για τους οποίους η χορήγηση αντικαταθλιπτικών μπορεί να ωφελήσει κατά την προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος: α) η καταθλιπτική συμπτωματολογία μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα της αποχής από τη νικοτίνη και η διακοπή του καπνίσματος πολύ συχνά έχει ως συνέπεια την εμφάνιση κατάθλιψης β) η νικοτίνη μπορεί να έχει κάποιες αντικαταθλιπτικές ιδιότητες, οι οποίες συντηρούν τη συνέχιση του καπνίσματος. Η χορήγηση αντικαταθλιπτικών μπορεί λοιπόν να αντικαταστήσει την επίδραση αυτή από την νικοτίνη. Η χορήγηση βουπροπιόνης βελτιώνει σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα που εμφανίζονται εξ’ αιτίας της αποχής από το κάπνισμα .Μπορεί επίσης να δράσει ως ανταγωνιστής στον υποδοχέα νικοτίνης μειώνοντας την ανθεκτική δυνητική ενέργειά της.

Η χορήγηση βουπροπιόνης ξεκινά μια με δύο εβδομάδες πριν την ημερομηνία διακοπής, σε δοσολογία τουλάχιστον 150mg για τις τρεις πρώτες ημέρες και 150mg δύο φορές ημερησίως για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα της θεραπείας. H χρήση και η αποτελεσματικότητά της συνίσταται και για την πρόληψη υποτροπής, όταν η διακοπή καπνίσματος έχει ήδη επιτευχθεί.

Οι σημαντικότερες παρενέργειες της χορήγησης βουπροπιόνης είναι οι κεφαλαλγίες, η αϋπνία, η ζάλη, η υπέρταση, οι επιληπτικές κρίσεις, η ξηροστομία και τα γαστρεντερικά συμπτώματα. Η βουπροπιόνη δεν μπορεί να λαμβάνεται ανεμπόδιστα από καπνιστές που ακολουθούν ήδη αγωγή για καρδιολογικό ή διαβητολογικό πρόβλημα υγείας. Η λήψη της συνδυάζεται με την ψυχολογική στήριξη του καπνιστή, πιθανώς και με τα υποκατάστατα νικοτίνης.

Θεραπεία διάρκειας επτά εβδομάδων, σε συνδυασμό ή όχι με υποκατάστατα νικοτίνης οδηγεί σε ποσοστά διακοπής από 44-68%.

Όσον αφορά τα ποσοστά επιτυχίας διακοπής του καπνίσματος σε ένα πρόγραμμα εφτά εβδομάδων, τα αποτελέσματα έδειξαν πως το 68% των καπνιστών που λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή με βουπροπιόνη διέκοψαν το κάπνισμα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους καπνιστές που λάμβαναν φαρμακευτική χορήγηση με βουπροπιόνη σε συνδυασμό με θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη ήταν 62% και το ποσοστό των καπνιστών που ελάμβαναν μόνο θεραπεία υποκατάστασης με νικοτίνη ήταν 31,2% .

Γ. Βαρενικλίνη

Η βαρενικλίνη (champix) αποτελεί ένα νέο φαρμακευτικό σκεύασμα το οποίο προορίζεται ειδικά για την θεραπεία διακοπής του καπνίσματος. Η βαρενικλίνη δεν είναι αντικαταθλιπτικό, όπως η βουπροπιόνη και δρα στους υποδοχείς της νικοτίνης στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Η βαρενικλίνη έχει την ιδιότητα να ανακουφίζει από την έντονη επιθυμία για νικοτίνη και από τα στερητικά συμπτώματα. Παράλληλα λειτουργεί ως ανασταλτικός παράγοντας της ψυχολογικής εξάρτησης από τη νικοτίνη που δημιουργείται μέσω της τελετουργίας του ανάμματος του τσιγάρου.

Απαραίτητη προϋπόθεση πριν την έναρξη της λήψης βαρενικλίνης είναι ο καθορισμός της ημερομηνίας διακοπής. Η χορήγηση ξεκινά αφού πρώτα το άτομο έχει αποφασίσει μια ημερομηνία διακοπής μέσα στην δεύτερη εβδομάδα της θεραπείας (μεταξύ της ημέρας 8 και της ημέρας 14). Η θεραπεία έχει διάρκεια 12 εβδομάδων. Από την 1η έως της 3η ημέρα χορηγείται 1 δισκίο 0,5mg ημερησίως, ενώ από την 4η έως την 7η ημέρα χορηγείται 1 δισκίο 0,5mg 2 φορές ημερησίως. Από την 8η έως την 14η ημέρα χορηγείται 1 δισκίο 1mg δύο φορές ημερησίως. Η δοσολογία παραμένει σταθερή από την 3η έως την 12η εβδομάδα της θεραπείας. Εφόσον το άτομο έχει πραγματοποιήσει διακοπή, ο γιατρός μπορεί να προτείνει τη συνέχιση της θεραπείας για 12 ακόμη εβδομάδες σε δοσολογία 1mg δύο φορές ημερησίως. Ο κίνδυνος υποτροπής είναι αυξημένος την περίοδο αμέσως μετά το τέλος της θεραπείας. Ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει τη σταδιακή μείωση της δόσης κατά το τέλος της θεραπείας.

Η βαρενικλίνη εκτιμάται ότι έχει ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες που βαθμιαία υποχωρούν μέσα στο πρώτο δεκαήμερο της λήψης της. Η βαρενικλίνη έχει αξιολογηθεί ως ασφαλής και καλά ανεκτή από τον οργανισμό, ενώ ως πιθανές παρενέργειες του φαρμακευτικού αυτού σκευάσματος αναφέρονται η ναυτία, οι κεφαλαλγίες, η δυσκοιλιότητα και η βίωση άσχημων ονείρων κατά την διάρκεια της νύχτας. Σε περίπτωση που εμφανισθούν ανεπιθύμητες ενέργειες που το άτομο δεν μπορεί να ανεχθεί ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει τη μείωση της δόσης προσωρινά ή μόνιμα σε 0,5mg 2 φορές ημερησίως.

Προγράμματα χορήγησης βαρενικλίνης για διάστημα 12 εβδομάδων φαίνεται να οδηγούν σε ποσοστά διακοπής περίπου 44%.

Προκειμένου να διαπιστωθεί η αποτελεσματικότητα της βαρενικλίνης πραγματοποιήθηκε σε δύο μελέτες συγκριτική αξιολόγηση της χορήγησης του φαρμακευτικού αυτού σκευάσματος με τη χορήγηση βουπροπιόνης και με τη χορήγηση εικονικής φαρμακευτικής θεραπείας. Έπειτα από την χορήγηση βαρενικλίνης για διάστημα 12 εβδομάδων και έπειτα από διεξαγωγή βιοχημικού ελέγχου αξιολογήθηκε η αποχή από την κατανάλωση καπνού για διάστημα τουλάχιστον τεσσάρων εβδομάδων. Στην πρώτη μελέτη διαπιστώθηκε αποχή στο 44,4% των ατόμων στα οποία χορηγήθηκε βαρενικλίνη έναντι του 29,5% των ατόμων στα οποία χορηγήθηκε βουπροπιόνη και του 17,7% των ατόμων στα οποία χορηγήθηκε εικονική φαρμακευτική θεραπεία. Η δεύτερη μελέτη κατέδειξε σχεδόν πανομοιότυπα ποσοστά αποχής τα οποία ανέρχονταν σε 44%, 30% και 17,7% για τις τρεις συνθήκες αντίστοιχα

 

 

Το χρονοδιάγραμμα ενός καπνιστή στα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος

Η συνολική προσέγγιση του προβλήματος της απεξάρτησης από το τσιγάρο, είναι η φιλοσοφία που διέπει τη λειτουργία των ιατρείων διακοπής καπνίσματος. Οι καπνιστές που έχουν αποφασίσει ότι δε θέλουν να είναι πια δέσμιοι του τσιγάρου και προσέρχονται στα συγκεκριμένα ιατρεία, ακολουθούν κάποια σταδιακά βήματα για την ολοκλήρωση του στόχου τους, προκειμένου να απεξαρτηθούν σωματικά αλλά και ψυχικά από τη συνήθεια τους.

Στην Ελλάδα υπάρχουν πλέον δεκάδες οργανωμένα ιατρεία διακοπής καπνίσματος, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα, που εφαρμόζουν διάφορες στρατηγικές προσέγγισης ώστε να βοηθηθούν οι καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα.

Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος είναι κατά βάση ενταγμένα στο τμήμα των τακτικών εξωτερικών ιατρείων και οι καπνιστές προσέρχονται έπειτα από ραντεβού μέσω της γραμματείας των τακτικών εξωτερικών ιατρείων. Τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος στελεχώνονται από πνευμονολόγους, ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, νοσηλευτές και κοινωνικούς λειτουργούς.

Όπως εξηγεί ο Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής Γιάννης Τούντας, στόχος των ιατρείων διακοπής καπνίσματος είναι η ενημέρωση για τους κινδύνους από την καπνιστική συμπεριφορά και η κινητοποίηση των καπνιστών για τη διακοπή του καπνίσματος. Συγχρόνως, στόχο των ιατρείων αυτών αποτελεί η ενημέρωση για τους τρόπους θεραπευτικής παρέμβασης που διατίθενται σήμερα και η εφαρμογή χρονοδιαγράμματος ενός προγράμματος διακοπής καπνίσματος.

Η συνήθης τακτική προσέγγισης και εκτίμησης του καπνιστή που ακολουθείται είναι η εξής:

• Αρχικά, γίνεται αξιολόγηση και καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της καπνιστικής συνήθειας (αριθμός τσιγάρων, έτη καπνίσματος, βαθμός εξάρτησης με βάση το ερωτηματολόγιο Fagerstrom, καθώς και αξιολόγηση της διάθεσης για διακοπή καπνίσματος με τη βοήθεια ενός ερωτηματολογίου εκτίμησης των κινήτρων.
• Έπειτα, πραγματοποιείται λήψη λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού, το οποίο πιθανώς να υπαγορεύει και το είδος της θεραπείας που πρέπει ν’ ακολουθηθεί (π.χ. αν υπάρχουν προβλήματα υγείας ή λαμβάνονται φάρμακα που αποτελούν αντένδειξη για τη χορήγηση μιας συγκεκριμένης θεραπείας).
• Αν ο καπνιστής δεν έχει τόσο ισχυρή διάθεση ή ακόμα και αρνητική για να διακόψει το κάπνισμα, καταβάλλεται προσπάθεια ενίσχυσης των κινήτρων με λεπτομερή ενημέρωση για τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος και τα ευεργετικά αποτελέσματα από τη διακοπή του και συστήνεται επανεξέταση μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα.
• Όταν ο καπνιστής έχει θετική διάθεση για διακοπή αναλύονται οι λόγοι επιθυμίας διακοπής του καπνίσματος, πραγματοποιείται ενημέρωση σχετικά με τις βλαπτικές επιδράσεις του καπνίσματος και τα ευεργετικά αποτελέσματα από τη διακοπή του και καθορίζεται από τον ίδιο τον καπνιστή η ημερομηνία διακοπής του καπνίσματος. Ο καπνιστής δεσμεύεται να σταματήσει το κάπνισμα σε μια συγκεκριμένη ημερομηνία και παροτρύνεται για την κοινοποίηση της συγκεκριμένης ημερομηνίας στο οικείο του περιβάλλον, προκειμένου να του παρασχεθεί υποστήριξη στην υλοποίηση της προσπάθειάς του.
• Ο καπνιστής, έπειτα από ενημέρωση σχετικά με τις καταστάσεις που πιθανώς να αποτελέσουν εμπόδιο ή να τον διευκολύνουν στην προσπάθεια διακοπής, παροτρύνεται για τη συνειδητή προετοιμασία του μέχρι την ημερομηνία διακοπής του καπνίσματος (που ο ίδιος έχει ορίσει). Παράλληλα, παρέχεται στον καπνιστή ενημέρωση σχετικά με τα στερητικά συμπτώματα αποχής από το κάπνισμα, την αναμενόμενη ένταση και τη διάρκειά τους.
• Η παροχή φαρμακευτικής αγωγής πραγματοποιείται με γνώμονα το βαθμό εξάρτησης, τις αντενδείξεις των φαρμάκων και τις προτιμήσεις των καπνιστών. Συνηθέστερα χορηγούνται υποκατάστατα νικοτίνης και υδροχλωρική βουπροπιόνη, ενώ ως προς την απόφαση για το ποια θεραπεία θα χρησιμοποιηθεί λαμβάνεται υπ’ όψη η πρόθεση και η δυνατότητα συμμόρφωσης του καπνιστή, η προηγούμενη χρήση βοηθημάτων για τη διακοπή του καπνίσματος, οι αντενδείξεις, η πιθανότητα παρενεργειών, καθώς επίσης και η προσωπική προτίμηση του καπνιστή.
• Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να συνδυάζεται ανάλογα με την επιθυμία ή και την ανάγκη του καπνιστή, με ψυχολογική υποστήριξη που παρέχεται από εξειδικευμένο ψυχολόγο.
• Τέλος, καθορίζεται ο τρόπος παρακολούθησης και η συχνότητα της επανεξέτασης του καπνιστή, στον οποίο παρέχεται εγχειρίδιο με ενημερωτικό και συμβουλευτικό περιεχόμενο σχετικά με το κάπνισμα και τη διακοπή του.

Σε κάποια ιατρεία διακοπής καπνίσματος, κατά την έναρξη της θεραπείας γίνεται ένας πλήρης λειτουργικός έλεγχος της αναπνοής, ο οποίος επαναλαμβάνεται ανά 3μηνο και για διάστημα ενός έτους, καθώς και μέτρηση του εκπνεόμενου μονοξειδίου του άνθρακα (CO), καταγραφή της αρτηριακής πίεσης και του βάρους, μετρήσεις που επαναλαμβάνονται στις εβδομαδιαίες επισκέψεις των καπνιστών και ανά 3μηνο μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.

 

Πώς να πείτε όχι στον πειρασμό

Μερικές ιδέες που μπορεί να σας βοηθήσουν να αποφύγετε τον πειρασμό του καπνίσματος, δίνουν οι υπεύθυνοι του προγράμματος διακοπής του καπνίσματος του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής ο αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής και Διευθυντής του ΙΚΠΙ κ. Γ. Τούντας και η ψυχολόγος κα. Ηρώ Σχορετσανίτη:

Προσπαθήστε να βοηθηθείτε από τους φίλους σας

Αν νιώθετε άνετα, πείτε στους φίλους σας και σε άλλους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεστε, ότι κόβετε το κάπνισμα.

• Δε θέλετε να σας προσφέρουν τσιγάρο οι καπνιστές φίλοι σας.
• Οι φίλοι σας μπορούν να σας στηρίξουν όταν λαχταράτε ένα τσιγάρο.
• Ζητήστε από τους φίλους σας να μη σας ρωτούν πολύ συχνά πως τα πηγαίνετε. Δε θέλετε να σας θυμίζουν το κάπνισμα!
• Αν ξέρουν ότι προσπαθείτε να το κόψετε, θα καταλάβουν γιατί αποφεύγετε άλλους καπνιστές σε ώρες «πειρασμού».
• Μπορεί να αισθανθείτε μεγαλύτερη δέσμευση αν έχετε πει και στους άλλους ότι κόβετε το κάπνισμα.

Προσπαθήστε να:

• Βρίσκεστε με μη καπνιστές όταν κάνετε διάλειμμα στη δουλειά. Δε χρειάζεται να το κάνετε για πάντα, αλλά μόνο όσο υπάρχει κίνδυνος να μπείτε σε πειρασμό.
• Πίνετε κάτι άλλο στα διαλείμματα αντί για καφέ, όπως χυμό πορτοκάλι, τσάι, ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό θα χαλάσει τη ρουτίνα σας και θα σταματήσετε να ανάβετε τσιγάρο απότομα.
• Πηγαίνετε μια βόλτα στα διαλείμματα ή μετά το φαγητό. Θα αποφύγετε τον πειρασμό, ενώ επιπλέον κάνει καλό στην υγεία σας!
• Όταν μπαίνετε στο αυτοκίνητο, μασήστε μια τσίχλα ή καραμέλα χωρίς ζάχαρη. Θα σας εμποδίσει να καπνίσετε και θα χαλάσει τη συνήθεια να καπνίζετε όταν οδηγείτε.
• Μετακινήστε τα τασάκια μέσα στο σπίτι ή βάλτε τα τσιγάρα κάπου όπου δεν τα βάζετε συνήθως. Αυτές οι ενέργειες δε θα σας κάνουν να κόψετε το κάπνισμα, αλλά θα σας εμποδίσουν να ανάβετε τσιγάρο μηχανικά.
• Αποφύγετε να περνάτε μπροστά απ’ το περίπτερο απ’ όπου αγοράζετε συνήθως τα τσιγάρα σας. Μπορεί καθώς περνάτε να αγοράσετε ένα πακέτο χωρίς καν να το συνειδητοποιήσετε.
• Ζητήστε από τους καπνιστές φίλους σας να μη σας προσφέρουν τσιγάρο ακόμη κι αν εκείνοι καπνίζουν.
• Βάλτε τα τσιγάρα σας κάπου που δεν θα σας είναι εύκολα προσβάσιμα. Στο σπίτι, για παράδειγμα, φυλάξτε τα σε κάποιο δωμάτιο όσο δυνατόν πιο μακριά από το μέρος όπου συνήθως καπνίζετε, κλείνοντας τα ίσως με ένα λαστιχάκι.
• Όταν είστε σε ένα μπαρ ή ένα εστιατόριο, προσπαθήστε να κάθεστε δίπλα σε μη καπνιστές και προσπαθήστε να μην πίνετε πολύ αλκοόλ για να αποφύγετε τον πειρασμό.

Προσπαθήστε να κάνετε το κάπνισμα δύσκολη υπόθεση

Αυτό μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ αποτελεσματικό μέτρο πρόληψης! Σκεφτείτε κάποιες στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν. Παρακάτω θα βρείτε κάποιες ιδέες που μπορεί να σας φανούν χρήσιμες:

• Μην έχετε τσιγάρα πάνω σας.
• Πείτε στους καπνιστές φίλους και συναδέλφους σας ότι κόβετε το κάπνισμα και ζητήστε τους να μη σας δώσουν τσιγάρο όσο κι αν τους παρακαλάτε!
• Μην κουβαλάτε περισσότερα λεφτά απ’ όσα χρειάζεστε για τα αναγκαία (λεωφορεία, ταξί, τρένο κλπ.) ώστε να μην μπορείτε να αγοράσετε τσιγάρα.

Αντιμετωπίζοντας τον πειρασμό

Σίγουρα θα υπάρχουν φορές που θα μπείτε στον πειρασμό να καπνίσετε ένα τσιγάρο και η σκέψη αυτού του τσιγάρου θα σας βασανίσει το μυαλό. Αλλά ακόμη και τότε, υπάρχουν τρόποι για να μειώσετε την πιθανότητα να καπνίσετε. Δοκιμάστε κάποιους από τους παρακάτω:

• Αλλάξτε συνειδητά το επίκεντρο της προσοχής σας. Αντί να σκέφτεστε πόσο πολύ θέλετε αυτό το τσιγάρο, επικεντρωθείτε σε κάτι άλλο, ακόμη κι αν είναι κάτι ασυνήθιστο ή περίεργο.
• Εστιάστε την προσοχή σας σε πράγματα που συμβαίνουν γύρω σας. Συγκεντρωθείτε στη συζήτηση ή στην τηλεοπτική εκπομπή που είχατε σταματήσει να παρακολουθείτε…
• Σκεφτείτε κάτι που αποσπά την προσοχή σας. Για παράδειγμα, μετρήστε ανάποδα από το 100 ανά επτάδες, φανταστείτε ωραίες μη καπνιστικές εικόνες…
• Προσπαθήστε να θυμηθείτε τους λόγους για τους οποίους σταματήσατε το κάπνισμα. Βάλτε τους καλά στο μυαλό σας και συγκεντρωθείτε σε αυτούς.
• Απασχοληθείτε με κάτι, ώστε να μην προλαβαίνετε να καπνίσετε.

Απασχολημένα χέρια

Για μερικούς ανθρώπους η διαδικασία προετοιμασίας του τσιγάρου (να το βγάλουν από το πακέτο, να το κρατήσουν, να το ανάψουν ή να το στρίψουν) είναι ένας τρόπος να μειώσουν το άγχος τους. Τους δίνει κάτι να κάνουν με τα χέρια τους.

Μπορεί να βοηθήσει να έχετε κάτι άλλο να κάνετε με τα χέρια σας τις στιγμές που θα ήσασταν απασχολημένοι με τα τσιγάρα σας. Δεν έχει σημασία τι θα επιλέξετε. Μπορεί να είναι οτιδήποτε το οποίο θα αντικαταστήσει το τσιγάρο: αγχολυτικά μπαλάκια, κομπολόι κλπ.

Μάθετε Να Λειτουργείτε Αποτελεσματικά Σε Επικίνδυνες Καταστάσεις

Σε παρέα με άλλους καπνιστές. Πολλές επαναφορές στην προηγούμενη κατάσταση, δηλαδή εκείνη του καπνιστή, συμβαίνουν όταν είναι παρών στην παρέα κάποιος καπνιστής.

Προετοιμαστείτε

Όταν γνωρίζετε από πριν ότι θα συναντήσετε φίλους καπνιστές, προετοιμαστείτε με τον κατάλληλο τρόπο σκέψης.

Φανταστείτε το σκηνικό που θα αντιμετωπίσετε σε λίγο και εντοπίστε με την σκέψη σας τις στρατηγικές αντιμετώπισης που γνωρίζετε ήδη.

Δημιουργείστε με την φαντασία σας μια σκηνή, όπου σας προσφέρουν τσιγάρο και εσείς αντιστέκεστε.

Ετοιμάστε μια σειρά από ευγενικές απαντήσεις που θα πείτε την ώρα που θα βρεθείτε σε μια τέτοια κατάσταση. Μια τέτοια προετοιμασία θα σας κάνει να συμπεριφέρεστε με περισσότερη σιγουριά και να γίνεστε πιο πειστικός /η.

Όταν σκοπεύετε να καταναλώσετε αλκοόλ. Είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι αρκετά άτομα υποκύπτουν στην επιθυμία ενός τσιγάρου όταν πίνουν αλκοόλ. Πρέπει να είστε σε ετοιμότητα. Στην χειρότερη περίπτωση, αν νιώσετε την επιθυμία σας για τσιγάρο να γίνεται ακατανίκητη είναι καλύτερα για εσάς να εγκαταλείψετε το μέρος που διασκεδάζετε. Μην απογοητεύεστε, δεν θα είναι πάντα έτσι. Θα παρατηρήσετε ότι όσο μεγαλώνει το διάστημα που παραμένετε μη καπνιστής, τόσο θα σας γίνεται πιο αδιάφορο το κάπνισμα. Μετά από πολύ καιρό δε θα σας αρέσει πια η γεύση του καπνού, ούτε η μυρωδιά του.

Σε περιπτώσεις έντονης επιθυμίας για κάπνισμα ακολουθήστε τα παρακάτω :

• Περιμένετε να σας περάσει. Συνήθως χρειάζεται να περιμένετε 3 έως 5 λεπτά
• Απασχοληθείτε με κάτι που σας αρέσει
• Στρέψτε την προσοχή σε κάτι άλλο
• Πιείτε νερό, μασήστε μια τσίχλα, ή φάτε μια καραμέλα χωρίς ζάχαρη
• Φάτε κάτι όπως ένα φρούτο ή ένα καρότο, πάντως κάτι με μικρή θερμιδική αξία
• Αν μπορείτε κάντε έναν μικρό περίπατο
• Βουρτσίστε τα δόντια σας
• Κάντε ένα χλιαρό ντους
• Φύγετε από το μέρος που βρίσκεστε

Μετά το φαγητό σηκωθείτε αμέσως από το τραπέζι και απασχοληθείτε με κάποια δραστηριότητα. Αν έχετε να κάνετε κάτι ευχάριστο είναι ακόμη καλύτερα. Εάν ο καφές σας προκαλεί να καπνίσετε, αλλάξτε τον, τουλάχιστον προσωρινά, με κάποιο άλλο ρόφημα. Σκεφτείτε ότι το κάπνισμα δεν καλυτερεύει την ποιότητα του γεύματος. Αυξάνοντας τις αισθήσεις της γεύσης και της όσφρησης, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται με τη διακοπή του καπνίσματος, απολαμβάνετε περισσότερο το φαγητό σας.

Όταν νιώθετε νευρικότητα, άγχος ή θυμό

• Είναι πολύ σημαντικό να σκεφτείτε ότι πρέπει να μάθετε να αντιμετωπίζετε το άγχος με τρόπους πιο λειτουργικούς. Να είστε σίγουρος /η ότι το άναμμα του τσιγάρου δεν θα σας λύσει κανένα πρόβλημα.
• Προσπαθήστε να καταλάβετε ποιες καταστάσεις σας προκαλούν άγχος και πολεμήστε το πρόβλημα στη ρίζα του. Εντωμεταξύ ψάξτε να βρείτε τρόπους που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε το άγχος.
• Μάθετε να αντιδράτε χωρίς να νευριάζετε. Μάθετε να λειτουργείτε με ηρεμία. Φανταστείτε μια δύσκολη κατάσταση στην οποία εσείς συνήθως αισθάνεστε αγχωμένος. Τώρα σκεφτείτε με τη φαντασία σας ποια εναλλακτική συμπεριφορά (αντί του καπνίσματος) θα ήταν πιο λειτουργική για εσάς στη συγκεκριμένη κατάσταση. Σκεφτείτε, φτιάχνοντας νοητές εικόνες, βήμα προς βήμα τη συμπεριφορά αυτή και μετέπειτα κάντε τη πράξη. Εστιάστε στα αποτελέσματα!
• Χαλαρώστε και προγραμματίστε δραστηριότητες που σας παρέχουν ευχαρίστηση. Ακούστε μουσική, μιλήστε με κάποιον, ακολουθείστε μια δραστηριότητα που σας αρέσει, διαβάστε κάτι που σας ενδιαφέρει πολύ.
• Κινηθείτε και γυμναστείτε περισσότερο. Είναι πολλά τα οφέλη που θα αποκομίσετε από τέτοιες δραστηριότητες.
• Συζητήστε τις δυσκολίες και τους φόβους σας με κάποιον δικός σας
• Μοιράστε καλύτερα το χρόνο σας, ώστε να υπάρχουν χρονικά διαστήματα μέσα στην εβδομάδα που να σας επιτρέπετε να ασχοληθείτε με τον εαυτό σας με όποιον τρόπο εσείς επιθυμείτε.
• Σε περίπτωση αύξησης του βάρους σας, σας ενημερώνουμε ότι η λύση δεν είναι να αρχίσετε πάλι το κάπνισμα, αλλά να ακολουθήσετε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο και να γυμναστείτε. Εάν δεν μπορείτε να μειώσετε το βάρος με κανέναν τρόπο και νιώθετε ότι χάνετε τον έλεγχο απευθυνθείτε σε κάποιον διαιτολόγο.

Εάν νιώσετε κακή διάθεση προσπαθήστε να γεμίσετε την ημέρα σας με δραστηριότητες που θα σας κεντρίζουν το ενδιαφέρον ή που θα σας είναι ευχάριστες.

Άλλες τεχνικές για να αντισταθείτε στον πειρασμό του τσιγάρου

Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να μην σκέφτεστε το τσιγάρο είναι να μάθετε να στρέφετε την προσοχή σας αλλού. Για παράδειγμα:

• Σκεφτείτε τις δουλείες που έχετε να κάνετε και φτιάξτε το πλάνο της ημέρας.
• Αναπνεύστε βαθιά και αργά
• Πιείτε λίγο νερό ή κάποιο χυμό
• Σηκωθείτε και κάντε έναν μικρό περίπατο ή αλλάξτε περιβάλλον
• Υιοθετήστε Εναλλακτικούς Τρόπους Σκέψης & Απαλλαγείτε από τη Συνήθεια

«Μου αρέσει να καπνίζω»

Και η διακοπή του καπνίσματος είναι σίγουρο ότι θα σας δώσει μεγάλη ευχαρίστηση. Σταματώντας το κάπνισμα θα νιώσετε ένα συναίσθημα κατάκτησης και απελευθέρωσης.

«Δεν έχω τη θέληση, μου φαίνεται ακατόρθωτο»

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι για να κόψει κάποιος το κάπνισμα αρκεί να έχει ισχυρή θέληση. Αυτό εν μέρει μπορεί να είναι αλήθεια. Όμως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που κατάφεραν να απέχουν από το κάπνισμα, οι οποίοι πίστευαν ότι δεν είχαν τόσο ισχυρή θέληση και γι’ αυτό το λόγο ζήτησαν και έλαβαν συστηματική βοήθεια από ειδικούς. H εσωτερική σας δύναμη και οι προσωπικές σας ικανότητες μπορούν ν’ αποτελέσουν εφαλτήριο για τη διακοπή του καπνίσματος. Χρησιμοποιείστε ως πηγές υποστήριξης το οικογενειακό και φιλικό σας περιβάλλον. Οργανώστε την προσπάθεια για διακοπή, θέστε μικρούς και εφικτούς στόχους (π.χ. αποφυγή ανάμματος τσιγάρου στα πλαίσια μιας φιλικής συγκέντρωσης) και θα δείτε ότι η πίστη στις ικανότητές σας θ’ αυξηθεί.

«Φοβάμαι τα συμπτώματα που θα βιώσω από την έλλειψη της νικοτίνης»

Τα συμπτώματα που φοβόσαστε ότι θα σας ταλαιπωρήσουν, εξαφανίζονται μετά από 2 έως 4 εβδομάδες.

«Οι περισσότεροι φίλοι μου καπνίζουν»

Θα μπορούσατε να ενημερώσετε του φίλους σας για την προσπάθεια που κάνετε και ίσως για κάποιο διάστημα, μπορεί να χρειαστεί, να μείνετε μακριά από κάποιες δραστηριότητες που κάνετε μαζί τους, διότι τέτοιες καταστάσεις ενδέχεται να σας βάλουν στον πειρασμό να καπνίσετε.

«Αυτή τη στιγμή έχω πολλές εκκρεμότητες και προβλήματα»

Πάντα υπάρχουν στη ζωή εκκρεμότητες ή δυσκολίες. Αυτή η σκέψη είναι μια «δικαιολογία που συνήθως δίνουμε στον εαυτό μας προκειμένου ν’ αναβάλλουμε την εμπλοκή μας, χωρίς να νιώθουμε ενοχές, σε μια προσπάθεια που θεωρούμε επίπονη.

«Φοβάμαι ότι αν διακόψω το κάπνισμα μετά θα το ξαναρχίσω»

Σε αρκετούς καπνιστές μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο και είναι απολύτως κατανοητός ο φόβος σας. Πρέπει να σας πούμε ότι μια αποτυχία στη διακοπή του καπνίσματος είναι απολύτως φυσιολογική και μπορεί να αντιμετωπιστεί, ειδικά εάν ζητήσετε άμεσα βοήθεια. Προσπαθήστε εάν σας συμβεί να μην αφήσετε τον εαυτό σας να πιστέψει ότι απέτυχε. Σκεφτείτε ότι όσους στόχους επιτυγχάνουμε στη ζωή μας δεν τους κερδίζουμε πάντα με την πρώτη προσπάθεια. Οι έρευνες, μας έχουν δείξει ότι κάθε καινούργια προσπάθεια, αυξάνει τις πιθανότητες οριστικής αποχής από το κάπνισμα. Εκμεταλλευτείτε την εμπειρία αυτή ώστε να οργανώσετε την επόμενη προσπάθειά σας περισσότερο αποτελεσματικά. Αναγνωρίστε τα ερεθίσματα και τις καταστάσεις που πυροδότησαν την υποτροπή στην καπνιστική συμπεριφορά και διαμορφώστε ένα σχέδιο αντιμετώπισης (εξεύρεση εκ των προτέρων των εναλλακτικών συμπεριφορών και των στρατηγικών αντιμετώπισης στις καταστάσεις αυτές) προκειμένου ν’ αποφύγετε την υποτροπή στο μέλλον.

 

Το πρόγραμμα του ΙΚΠΙ για τη διακοπή του καπνίσματος

Την εκπαίδευση του καπνιστή πως θα ορίζει ο ίδιος και όχι …το τσιγάρο την καθημερινότητα και τη συμπεριφορά του αλλά και πώς να μην υποκύψει σε καταστάσεις «υψηλού κινδύνου», έχουν ως στόχο τα προγράμματα γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας, ατομικά ή ομαδικά, που πραγματοποιούνται στο Ινστιτούτο Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής. Η επιτυχία αυτών των προγραμμάτων κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα και σύμφωνα με διεθνή αλλά και ελληνικά στοιχεία, η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε ποσοστά διακοπής του καπνίσματος που κυμαίνονται από 36,4% έως και 45,5%!

Η αλλαγή του καθημερινού τρόπου ζωής απαλλαγμένου από τη συνήθεια του τσιγάρου, επιτυγχάνεται με συμπεριφοριστικές τεχνικές διακοπής του καπνίσματος, έτσι ώστε οι καπνιστές να μάθουν ξανά να κατευθύνουν τη συμπεριφορά τους, χωρίς να συνδέουν στιγμές και καταστάσεις με το τσιγάρο, εξηγεί η κα. Ηρώ Σχορετσανίτη, Ψυχολόγος, MSc Προαγωγής και Αγωγής Υγείας, Υποψήφια διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, με ειδίκευση στη Γνωσιακή- Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία, η οποία είναι στέλεχος των προγραμμάτων διακοπής του καπνίσματος του Ινστιτούτο Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής.

Τροποποιήσιμη συμπεριφορά

Το κάπνισμα παραμένει μια διαδεδομένη, δύσκολα τροποποιήσιμη συμπεριφορά και αποτελεί σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Η διακοπή του καπνίσματος έχει άμεσες και μακροπρόθεσμες ωφέλειες για τα άτομα όλων των ηλικιών και είναι ευεργετική, τόσο σε άτομα που δεν έχουν οποιαδήποτε συμπτώματα νοσηρότητας, όσο και σε εκείνα που υποφέρουν από σοβαρά προβλήματα υγείας.

«Οι αποτελεσματικές προσεγγίσεις για την διακοπή του καπνίσματος, αναφέρει η κα. Ηρώ Σχορετσανίτη, περιλαμβάνουν την παροχή σύντομης συμβουλευτικής παρακίνησης από τους επαγγελματίες υγείας, τη φαρμακοθεραπεία, τη χορήγηση υλικού αυτοβοήθειας, τη συνέντευξη παροχής κινήτρων καθώς και τη γνωσιακή-συμπεριφοριστική παρέμβαση. Δίνουμε έμφαση σε 4 σημεία:

• Ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να προσωποποιήσει το μήνυμα προς τον καπνιστή δίνοντας έμφαση στα άμεσα οφέλη που συνεπάγεται η διακοπή και υπογραμμίζοντας τους εξατομικευμένους παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι σχετίζονται με την κατανάλωση καπνού. Η παρέμβαση αυτή από τον ιατρό θεωρείται αποτελεσματική και αυξάνει τα ποσοστά διακοπής καπνίσματος. Στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι 1% με 3% των καπνιστών απέχουν από το κάπνισμα για διάστημα τουλάχιστον έξι μηνών μετά την παροχή σε αυτούς συμβουλευτικής παρακίνησης από κάποιον επαγγελματία υγείας.
• Φυλλάδια και υλικό αυτοβοήθειας, αποτελούν τα ενημερωτικά δελτία, τα εγχειρίδια, οι βιντεοκασέτες και το ακουστικό υλικό. Η παροχή αυτού του υλικού κρίνεται ενδεδειγμένη, παράλληλα με την φαρμακευτική ή τη συμβουλευτική παρέμβαση. Αν και η χρήση των τηλεπικοινωνιών για την παροχή φροντίδας υγείας παραμένει υπό-αναπτυγμένη, έχουν αναφερθεί αποδεκτά, όχι όμως σημαντικά ποσοστά αποχής από το κάπνισμα ενηλίκων, οι οποίοι δέχονται άμεση βοήθεια και στήριξη μέσω της χρήσης τηλεφωνικών γραμμών.
• Η συνέντευξη παροχής κινήτρων αποτελεί ένα τύπο συμβουλευτικής παρέμβασης, ώστε οι καπνιστές να αξιολογήσουν την ετοιμότητά τους και να διευκολυνθούν στην ανάληψη δράσης τόσο για τη διακοπή του καπνίσματος, όσο και για την πρόληψη της υποτροπής. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της διερεύνησης των αμφιθυμικών συναισθημάτων, μέσω της αξιολόγησης των θετικών και αρνητικών σημείων που συνεπάγεται η διακοπή και μέσω της διερεύνησης των προσωπικών εμποδίων που μπορεί να συναντήσει το άτομο στην προσπάθεια του για την τροποποίηση της καπνιστικής συμπεριφοράς. Αποτελεί κλινική στρατηγική, η οποία στοχεύει στην ενίσχυση των κινήτρων του ατόμου και μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικό σε κάθε φάση της θεραπείας της εξάρτησης. Σε διάστημα 12 μηνών από την ολοκλήρωση παρέμβασης με συνέντευξη παροχής κινήτρων, οι μισοί περίπου από τους καπνιστές κάνουν τουλάχιστον μία προσπάθεια διακοπής.
• Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία επικεντρώνεται στον εντοπισμό και την τροποποίηση τόσο των πεποιθήσεων που αφορούν την επίδραση του καπνίσματος και την αντίληψή του ως εξάρτηση, όσο και αυτών που αφορούν τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τα καταστροφικά αποτελέσματα που θα επιφέρει η αποστέρηση και η αποχή από το τσιγάρο. Οι αντιλήψεις απέναντι στο κάπνισμα και στη διακοπή του εξετάζονται διεξοδικά με τη βοήθεια γνωσιακών τεχνικών, με στόχο την τροποποίησή τους και την αντικατάστασή τους από ρεαλιστικές πεποιθήσεις. Βάση για τις συμπεριφοριστικές τεχνικές διακοπής του καπνίσματος, στόχος των οποίων είναι οι καπνιστές να μάθουν ξανά να κατευθύνουν τη συμπεριφορά τους, αποτελούν οι δύο βασικές προϋποθέσεις που συμβάλουν στη διατήρηση της συμπεριφοράς του καπνίσματος. Πρόκειται για την αυτοματοποίηση του καπνίσματος σε συγκεκριμένες καταστάσεις καθώς και για τα βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα τα οποία προσφέρει το κάπνισμα.

Πρόληψη της υποτροπής

Σημαντικό κομμάτι της γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας αποτελεί η εκπαίδευση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων πρόληψης υποτροπής. Η προσέγγιση αυτή χρησιμοποιείται ευρέως στην θεραπεία για την διακοπή καπνίσματος και περιλαμβάνει την εκπαίδευση των καπνιστών στην αναγνώριση και στην αποφυγή καταστάσεων υψηλού κινδύνου (άσχημη συναισθηματική διάθεση, χρήση αλκοολούχων ποτών, παρουσία άλλων καπνιστών), καθώς και την εκπαίδευση στην υιοθέτηση εναλλακτικών συμπεριφορών αντιμετώπισης αντί του καπνίσματος, όταν οι καταστάσεις υψηλού κινδύνου για υποτροπή δεν μπορούν να αποφευχθούν.

Τα προγράμματα γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας ατομικά ή ομαδικά είναι καθοδηγούμενα από ειδικευμένους στη διακοπή του καπνίσματος θεραπευτές και αποτελούν αποτελεσματικά μέσα που οδηγούν στην αύξηση των ποσοστών των ατόμων που επιτυγχάνουν τη διακοπή καπνίσματος. Η φαρμακοθεραπεία συχνά αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των προγραμμάτων αυτών που συναπαρτίζονται από πλήθος στοιχείων. Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε ποσοστά διακοπής του καπνίσματος που κυμαίνονται από 36,4% έως και 45,5%. Τα δεδομένα κόστους-οφέλους καταδεικνύουν πως η εφαρμογή της τόσο σε ατομικές, όσο και ομαδικές συνεδρίες, αποτελούν μια από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την επιτυχή διακοπή του καπνίσματος. Οι καπνιστές συχνά συμμετέχουν σε αυτές καθ’ ότι κρίνονται περισσότερο αποτελεσματικές και θεωρείται ότι τα μέλη των ομάδων μπορούν να ασκήσουν «πίεση» ώστε να κινητοποιήσουν ο ένας τον άλλον για να διατηρήσουν την προσπάθεια για την διακοπή του καπνίσματος.

Κίνητρα

Συμβουλευτική μέσω της συνέντευξης παροχής κινήτρων (χρονικά σύντομη παρέμβαση) καθώς και προγράμματα γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας, ατομικά ή ομαδικά, πραγματοποιούνται στο Ινστιτούτο Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής. Είναι καθοδηγούμενα από ειδικευμένους στη διακοπή του καπνίσματος θεραπευτές και αποτελούν αποτελεσματικά μέσα που οδηγούν στην αύξηση των ποσοστών των ατόμων που επιτυγχάνουν τη διακοπή καπνίσματος. Τα δεδομένα κόστους-οφέλους καταδεικνύουν πως η εφαρμογή της τόσο σε ατομικές, όσο και ομαδικές συνεδρίες, αποτελούν μια από τις πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την επιτυχή διακοπή του καπνίσματος.

Όσοι επιθυμούν να πληροφορηθούν περισσότερα για τις μεθόδους διακοπής κανπίσματος και τα προγράμματα του Ινστιτούτου Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής μπορούν να τηλεφωνήσουν στη Συμβουλευτική Γραμμή Πρόληψης ΙΚΠΙ: 210-7222727 ή να επισκεφθούν την Ιστοσελίδα Υγείας-Πρόληψης: www.neahygeia.gr

 

Οι κυριότερες στρατηγικές πολιτικής υγείας για το κάπνισμα

Ποιες είναι οι κυριότερες στρατηγικές για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καπνίσματος και σε ποιες ομάδες πληθυσμού απευθύνεται η κάθε μία; Ποια ζητήματα-προβλήματα ενδέχεται να προκύψουν κατά την εφαρμογή αυτών των στρατηγικών;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμια Τράπεζα και την έκθεση «EFFECTIVE TOBACCO CONTROL POLICIES IN 28 EUROPEAN COUNTRIES» του European Network for Smoking Prevention:

 

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ	ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟ	ΙΣΧΥΣ ΤΩΝ ΑΠΟΔΕΙΞΕΩΝ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ – ΣΤΟΧΟΣ	ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Φορολογία / Τιμές	Αύξηση της τιμής κατά 25% οδηγεί σε μείωση του επιπολασμού του καπνίσματος κατά 7-13%, με το ποσοστό να αυξάνεται στο πέρασμα του χρόνου.	Ισχυρές αποδείξεις, από διαφορετικές μελέτες σε πολλές χώρες.	Μεγαλύτερη μείωση στους νέους και σε καπνιστές χαμηλού οικονομικού επιπέδου.	Τα αποτελέσματα εξαρτώνται από το μέγεθος της αύξησης και την αρχική τιμή. Ενδεχόμενες έντονες αντιδράσεις από τις καπνοβιομηχανίες. Πιθανή αύξηση του λαθρεμπορίου τσιγάρων. Δημιουργούνται κεφάλαια για χρηματοδότηση άλλων προγραμμάτων κατά του καπνίσματος.
Απαγόρευση καπνίσματος σε δημόσιους χώρους	Μείωση 5-10% εξαιτίας της απαγόρευσης καπνίσματος σε χώρους εργασίας. Μείωση 2-4% εξαιτίας της απαγόρευσης σε χώρους εστίασης και άλλους δημόσιους χώρους.	Μέτρια προς ισχυρή. Μελέτες κυρίως σε ανεπτυγμένες χώρες, με το μέγεθος της μείωσης να ποικίλλει.	Μεγαλύτερη επίδραση σε άτομα μεγάλου εισοδήματος, άνδρες, ηλικίας 24-54 ετών. Τα αποτελέσματα ποικίλλουν, ανάλογα με τις ειδικές ρυθμίσεις.	Σχετικά χαμηλού κόστους. Ωστόσο, οι απαγορεύσεις πρεπει να είναι αυστηρές και να υπάρχει μηχανισμός ελέγχου και επιβολής κυρώσεων, ενώ είναι αναγκαία η διαφήμιση και δημοσιοποίηση των μέτρων. Πιθανές αντιδράσεις από την καπνοβιομηχανία και ορισμένες επιχειρήσεις.
Περιορισμοί στη διαφήμιση	Μείωση 6% μετά από πλήρη απαγόρευση.	Μέτρια προς ασθενής. Τα αποτελέσματα των μελετών διαφέρουν μεταξύ τους.	Οι νέοι είναι πιθανότερο να επηρεάζονται περισσότερο από διαφημίσεις που προωθούν προϊόντα καπνού.	Σχετικά χαμηλού κόστους, οι απαγορεύσεις όμως πρέπει να είναι καθολικές, χωρίς εξαιρέσεις. Πιθανές αντιδράσεις από την καπνοβιομηχανία και άλλες επιχειρήσεις.
Προειδοποιητικές ετικέτες	Όχι σαφώς προσδιορισμένα αποτελέσματα	Ασθενής. Λίγες μελέτες τα τελευταία χρόνια με αντικρουόμενα αποτελέσματα.	Ενδεχομένως είναι περισσότερο αποτελεσματικές σε χώρες χαμηλού οικονομικού επιπέδου.	Απαιτούνται μεγάλου μεγέθους προειδοποιητικές ετικέτες. Ενδεχομένως απαιτεί και συνοδευτικές ενημερωτικές εκστρατείες, ιδίως σε φτωχότερες χώρες, όπου ο επιπολασμός αυξάνεται.
Εκστρατείες με τη χρήση Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης	Μείωση 5-10%	Μέτρια. Η πλειονότητα των μελετών δείχνουν στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα, το μέγεθος των οποίων ποικίλλει και ίσως εξαρτάται από άλλες, παράλληλες στρατηγικές που βρίσκονται σε ισχύ.	Ακαθόριστα. Ίσως είναι λιγότερο αποτελεσματικές στους νέους. Εξαρτάται από τον σχεδιασμό τους.	Σχετικά χαμηλού κόστους και επιτυγχάνουν μεγάλη πληθυσμιακή κάλυψη. Η δαπάνη πρέπει όμως να είναι επαρκής και να διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μπορεί να προκαλέσουν αντιθέσεις από κύκλους που στηρίζουν συμφέροντα της καπνοβιομηχανιας.
Εφαρμογή και χρηματοδότηση προγραμμάτων διακοπής καπνίσματος	Μείωση 1-2%, μετά από 2 έτη, ανάλογα και με την κάλυψη του πληθυσμού.	Ασθενής, ιδιαίτερα ως προς τα μακροχρόνια αποτελέσματα.	Νέοι και άτομα με χαμηλό εισόδημα.	Τα αποτελέσματα ποικίλλουν ανάλογα με την υποστήριξη των προγραμμάτων από τους επαγγελματίες υγείας και τους ασφαλιστικούς φορείς.
Τηλεφωνικές γραμμές υποστήριξης	Μείωση 1-3% τον πρώτο χρόνο.	Μέτρια προς ασθενής, με άγνωστα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.	Φαίνεται να επηρεάζει περισσότερο τους καπνιστές.	Σχετικά υψηλού κόστους, αλλά με μικρότερη πιθανότητα να προκαλέσουν αντιπαραθέσεις. Πιο αποτελεσματικές όταν συνδυάζονται με άλλα προγράμματα διακοπής. Απαιτείται διαφημιση και προβολή.

Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος (που λειτουργούν σε νοσοκομεία και δημοτικά ιατρεία)

Αθήνα

251 Γ.Ν.Α. (α΄ πνευμονολογική κλινική)

401 Γ.Σ.Ν.Α. (πνευμονολογική κλινική)

Άγιος Σάββας

Αμαλία Φλέμιγκ (α’ πνευμονολογική κλινική)

Ασκληπιείο Βούλας

Αττικό Νοσοκομείο

Γενική Κλινική

Δημοτικά Ιατρεία Καλλιθέας

Ερυθρός Σταυρός

Ευαγγελισμός

Ευγενίδειο Θεραπευτήριο (Μονάδα Άσθματος)

Ευρωκλινική Αθηνών

Θριάσειο (Α΄ Πνευμονολογική Κλινική)

Ιασώ General (Πνευμονολογική Κλινική)

Ιατρικό Κέντρο Π. Φαλήρου

Κ.Α.Τ. (Μ.Ε.Θ.)

Μετροπόλιταν

Ν.Ν.Α. (Ναυτικό Νοσοκομείο)

Ν.Ι.Μ.Τ.Σ. (Πνευμονολογική Κλινική)

Ν.Ν.Θ.Α. ‘Σωτηρία’ (6η, 7η, 8η, Παν/Κη Κλινική)

Π.Γ.Ν. Νίκαιας (Πνευμονολογική Κλινική)

Σισμανόγλειο (Μονάδα Επαγγελματικών Νόσων)

Υγεία (Πνευμονολογική Κλινική)

 

Θεσσαλονίκη

424 ΓΣΝ (Στρατιωτικό Νοσοκομείο)

Αγ. Παύλος (Παθολογική Κλινική)

Θεαγένειο (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Ιπποκράτειο Θεσσαλονίκης (Β’ Παν/Κη Παθολογική Κλινική)

Κέντρο Υγείας Μουδανιών

Γ.Π.Ν. Παπαγεωργίου (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Γ.Π.Ν. Παπανικολάου (Παν/Κη & A’, B’ Πνευμονολογική Κλινική)

Στερεά Ελλάδα

Γενικό Νοσοκομείο Χαλκίδας

Γενικό Νοσοκομείο Θηβών

Πελοπόννησος

Γενικό Νοσοκομείο Σπάρτης (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Νοσημάτων Θώρακος Πάτρας (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Π.Γ.Ν. Ρίου Πάτρας (Παν/Κη Πνευμονολογική Κλινική)

Θεσσαλία

Γενικό Νοσοκομείο Βόλου (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Γενικό Νοσοκομείο Καρδίτσας (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Γενικό Νοσοκομείο Τρικάλων (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Κέντρο Υγείας Άγιας

Κέντρο Υγείας Αλμυρού

Κέντρο Υγείας Αργαλάστης

Κέντρο Υγείας Βελεστίνου

Κέντρο Υγείας Ελασσόνας

Κέντρο Υγείας Μουζακιού

Κέντρο Υγείας Παλαμά

Κουτλιμπάνειο (Λάρισα) (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Π.Π.Γ.Ν. Λάρισας (Παν/Κη Πνευμονολογική Κλινική)

 

Μακεδονία

Αντικαπνιστική Εταιρεία Σερρών

Γενικό Νοσοκομείο Βέροιας (Καρδιολογική Κλινική)

Γενικό Νοσοκομείο Γιαννιτσών (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας (Β’ Πνευμονολογική Κλινική)

Κέντρο Υγείας Νιγρίτας

Κέντρο Υγείας Στρυμωνικού

 

Θράκη

Κέντρο Υγείας Εχίνου

Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης (Παν/κη Πνευμονολογική Κλινική)

Περ. Ιατρείο Αβδήρων

 

Κρήτη

Γενικό Νοσοκομείο Χανιών (Πνευμονολογικό Τμήμα)

Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου

Γενικό Νοσοκομείο Ιεράπετρας

Π.Α.Γ.Ν. Ηρακλείου Κρήτης (Παν/κη Πνευμονολογική Κλινική)

Β.Π.Γ.Ν. Ηρακλείου Κρήτης

 

Νησιά

Σκυλίτσειο Νοσοκομείο Χίου (Πνευμονολογικό Τμήμα)

 

Κάπνισμα & Βελονισμός

Με ποσοστά επιτυχίας που πλησιάζουν το 75% ο βελονισμός κατατάσσεται στις ασφαλείς, απλές και ταυτόχρονα αποτελεσματικές μεθόδους απεξάρτησης από την εθιστική συνήθεια του καπνίσματος.

Ο Βελονισμός είναι μία φυσική μέθοδος απεξάρτησης από τη νικοτίνη, ανώδυνη, ακίνδυνη και προσιτή. Με μία έως πέντε επισκέψεις, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, την ψυχική και σωματική κατάσταση του ατόμου, το περιβάλλον στο οποίο ζει και εργάζεται, την χρήση ή όχι ψυχοφαρμάκων κ. λπ., υπάρχουν πολλές δυνατότητες να απαλλαγεί ο καπνιστής από την εξάρτησή του. Δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία τα χρόνια και ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζει. Σημασία έχει να προσπαθήσει όταν αισθανθεί έτοιμος.

Πως όμως δρα ο βελονισμός; Πώς είναι δυνατόν μερικές μεταλλικές βελόνες στο δέρμα ή στους μυς να μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων έλλειψης νικοτίνης (στέρηση), να βοηθούν τον αυτοέλεγχο, νa δημιουργούν απέχθεια στον καπνό; Πώς δρα ο βελονισμός σαν μέσο απεξάρτησης από το κάπνισμα; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα μας δίνει ο γιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης κ. Μιλτιάδης Καράβης, Διευθυντής Διεθνούς Μετεκπαιδευτικού Κέντρου Βελονισμού – Acu Science, Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Βελονισμού και Διευθυντής του Ιπποκράτειου Κέντρου Ελλάδος.

Μετά από χρόνια ερευνών, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά έχει δοθεί (αν και όχι πλήρως). Το σώμα μας διαθέτει ένα σημαντικό οπλοστάσιο το οποίο δεν μπορεί πάντοτε να ενεργοποιηθεί από μόνο του.

Με τις ειδικές τεχνικές του βελονισμού, μεγάλος αριθμός ενδογενών ουσιών (ουσίες που παράγονται από κύτταρα ή ιστούς του σώματος) μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος, με το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και με τις νευρικές ίνες σε ειδικά κύτταρα – στόχους στον εγκέφαλο (ενδορφινεργικούς, σεροτονινεργικούς και ντοπαμινεργικούς νευρώνες του εγκεφάλου). Εκεί, οι ουσίες αυτές μιμούνται από τη δράση της νικοτίνης «συμπληρώνοντας» με ενδογενείς ουσίες το κενό που δημιουργείται από την έλλειψη της. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι λίγες ώρες μετά το τελευταίο τσιγάρο εμφανίζονται τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης, όπως ευερεθιστότητα, εκνευρισμός, νευρικότητα, αίσθημα ανησυχίας, αμηχανία στα χέρια, τρέμουλο στα χέρια, έλλειψη συγκέντρωσης, αϋπνία ή υπνηλία, ακεφιά, μελαγχολία, κόπωση, τάση για φαγητό, κεφαλαλγίες, έντονη διάθεση και έντονη σκέψη για τσιγάρο και πολλά άλλα.

Μία από τις δράσεις του βελονισμού είναι να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων αυτών, να ανακουφίσει από την ψυχική πίεση, το άγχος, τη κατάθλιψη, την ένταση και το αίσθημα κενού (έλλειψη) που προκαλείται μετά από τη διακοπή της μακρόχρονης χρήσης μιας εξαρτησιογόνου ουσίας.

Πολλές μελέτες που σχετίζονται με απεξάρτηση από ουσίες αναφέρουν ότι ο βελονισμός αυξάνει την ανάγκη για θετική δράση, δημιουργεί ζωτικότητα και ευφορία, βοηθά το μυαλό να σκεφθεί καθαρά και να ελέγξει την επιθυμία. Η «δουλειά» του βελονισμού είναι να μειώσει στο ελάχιστο την προσπάθεια του καπνιστή να απαλλαγεί από το τσιγάρο.

Η δράση του βελονισμού

Σύμφωνα με κλινική εργασία που έγινε σε 190 καπνιστές και καπνίστριες, το 75% (οι επτά στους δέκα των καπνιστών) αναγνώρισαν τη σημαντική βοηθητική επίδραση του βελονισμού στην προσπάθεια τους να κόψουν το κάπνισμα. Μεταξύ άλλων ανέφεραν ότι μετά τον βελονισμό είχαν μειωμένη επιθυμία για κάπνισμα, συμπτώματα απέχθειας στον καπνό, ένοιωσαν ναυτία, ζάλη ή εμετό στην προσπάθεια να ξανακαπνίσουν και το σημαντικότερο, δεν παρουσίασαν τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης που προαναφέραμε. Από τους 190 καπνιστές, που συμμετείχαν στην εργασία, οι 130 (68.4%) έκοψαν εύκολα το κάπνισμα για 1 έως 3 μήνες ενώ οι 83 (43.7%) παρέμειναν μη καπνιστές για περισσότερο από ένα χρόνο, όσο δηλαδή διήρκεσε η μελέτη.

Τρόπος εφαρμογής του βελονισμού

Ο βελονισμός είναι απλός στην εφαρμογή του. Οι βελόνες που χρησιμοποιούνται είναι μιας χρήσεως. Τοποθετούνται σε ειδικά επιλεγμένα σημεία του σώματος, χωρίς πόνο. Για το κάπνισμα, τοποθετούνται 6-10 βελόνες στον λοβό του αυτιού, στο πρόσωπο και ίσως στα χέρια. Το πρωτόκολλο είναι συγκεκριμένο και αφορά μόνο το κάπνισμα. Δεν έχει καμία παρενέργεια. Οι βελόνες παραμένουν στη θέση τους για διάστημα 15 – 20 λεπτών και στην συνέχεια αφαιρούνται. Το αποτέλεσμα εμφανίζεται σε 6 – 8 ώρες μετά τη θεραπεία. Την επόμενη ημέρα ο καπνιστής θα αισθανθεί μειωμένη επιθυμία για κάπνισμα, δεν θα υπάρχουν τα συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης, η επιθυμία, όταν υπάρχει, θα είναι ήπια, απόλυτα ελεγχόμενη και λιγότερο βασανιστική απ’ ότι συνήθως συμβαίνει, ενώ δεν θα υπάρχουν τα συμπτώματα ενός καπνιστή που κόβει το κάπνισμα. Παράλληλα θα εμφανιστούν κάποια συμπτώματα απέχθειας στον καπνό, τα οποία όσο περνά ο καιρός θα είναι πιο έντονα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι να μειωθεί η συμμετοχή και η προσπάθεια του καπνιστή. Δεν θα χρειαστεί να πιεστεί τόσο, όσο θα χρειαζόταν αν πάλευε μόνος. Βέβαια, δεν είναι υποχρεωτικό τα πράγματα να πάνε καλά με την πρώτη φορά. Συχνά απαιτείται επανάληψη της αγωγής με βελονισμό και ίσως η χρήση ενός πολυπλοκότερου πρωτοκόλλου θεραπείας. Αυτό θα το αποφασίσει ο ιατρός που είναι υπεύθυνος για την αγωγή. Η θεραπεία επαναλαμβάνεται σε δύο περιπτώσεις: α) αν υπάρχουν βασανιστικά συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης και β) αν ο καπνιστής υποκύψει στην επιθυμία του και καπνίσει.

Αρκετοί καπνιστές ρωτούν αν μπορούν να καπνίζουν 3-5 τσιγάρα την ημέρα. Ρωτούν αν μπορούν να εξακολουθούν να καπνίζουν τα τσιγάρα εκείνα που πράγματι τους ευχαριστούν . Η απάντηση είναι όχι. Δυστυχώς, τα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπάρχει ούτε ένας καπνιστής στους εκατό που να κατάφερε να μειώσει τον αριθμό των τσιγάρων στο μισό για περισσότερο από ένα μήνα.

Εξ άλλου, μελέτη της Mayo Clinic αναφέρει ότι τα επίπεδα των τοξινών στο σώμα δεν μειώνονται, όταν «σκληροί» καπνιστές ελαττώνουν στο μισό την ημερήσια κατανάλωση τσιγάρων.

Πρέπει να γνωρίζετε ότι:

• Ο βελονισμός είναι μια φυσική, μη φαρμακευτική ιατρική πράξη.
• Μπορεί να εφαρμοστεί παράλληλα με οποιαδήποτε άλλη αγωγή.
• Μπορεί να εφαρμοστεί και στους πέντε πρώτους μήνες εγκυμοσύνης.
• Στηρίζει ψυχικά και σωματικά τον καπνιστή που θέλει να κόψει το κάπνισμα.
• Μειώνει τα βασανιστικά συμπτώματα έλλειψης νικοτίνης.