ΜΠΕΡΝΑΡΔΟ ΟΥΣΑΪ

Bernardo Houssay
20-09-2021

Ο Μπερνάρδο Ουσάι (10 Απριλίου 1887 – 21 Σεπτεμβρίου 1971) ήταν Αργεντινός ιατρός, φυσιολόγος και ενδοκρινολόγος, ο οποίος τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής το 1947 για την ανακάλυψη του ρόλου των ορμονών της υποφύσεως στη ρύθμιση του σακχάρου του αίματος (γλυκόζης) στα ζώα. Υπήρξε έτσι ο πρώτος Αργεντινός, αλλά και γενικότερα Νοτιοαμερικανός, που πήρε Βραβείο Νόμπελ σε κάποια επιστήμη. Μοιράσθηκε το Βραβείο με τους Καρλ Φέρντιναντ Κόρι και Γκέρτυ Κόρι, οι οποίοι ερεύνησαν τον ρόλο της γλυκόζης στον μεταβολισμό των υδατανθράκων.

Ο Ουσάι γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες και ήταν τέκνο μεταναστών από τη Γαλλία, των Αλμπέρ και Κλάρα Houssay. Παιδί με πρόωρη διανοητική ανάπτυξη, ο Μπερνάρδο έγινε δεκτός στο Τμήμα Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες σε ηλικία 14 ετών, και στη συνέχεια στην Ιατρική Σχολή του ίδιου ιδρύματος από το 1904 μέχρι το 1910. Στο τρίτο έτος των σπουδών της Ιατρικής, ο Ουσάι ανέλαβε μία θέση ως βοηθός έρευνας και διδασκαλίας στην έδρα της φυσιολογίας.

Μετά την αποφοίτησή του, εκπόνησε και παρουσίασε μέσα σε ένα έτος τη διδακτορική διατριβή του επί των φυσιολογικών δράσεων ιστών της υποφύσεως, που εκδόθηκε το 1911. Το ίδιο θέμα θα τον απασχολούσε για την υπόλοιπη επιστημονική του σταδιοδρομία. Από το 1908 ήταν ήδη βοηθός λέκτορα στην Ιατρική Σχολή και αμέσως μετά το διδακτορικό του έγινε καθηγητής της φυσιολογίας στην Κτηνιατρική Σχολή. Ταυτόχρονα, άρχισε να ασκεί την ιατρική, τόσο ιδιωτικά, όσο και ως βοηθός ιατρός στο δημοτικό νοσοκομείο του Μπουένος Άιρες. Το 1913 διορίσθηκε ιατρός Α΄ στο Νοσοκομείο Αλβεάρ και το 1915 επικεφαλής του Τομέα Πειραματικής Παθολογίας στα Εθνικά Εργαστήρια Δημόσιας Υγείας στο Μπουένος Άιρες.

Το 1919 ο Ουσάι διορίσθηκε στην έδρα της φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Μπουένος Άιρες και, μέχρι το 1943, την είχε μεταμορφώσει σε ένα υψηλού κύρους ερευνητικό κέντρο στο πεδίο της πειραματικής φυσιολογίας και ιατρικής. Εκείνη τη χρονιά ωστόσο η στρατιωτική δικτατορία τον απέλυσε από τις πανεπιστημιακές του θέσεις εξαιτίας των φιλελεύθερων πολιτικών ιδεών του. Τότε ο Ουσάι επαναδραστηριοποίησε τους συνεργάτες του και τις έρευνές του σε ένα ιδιωτικώς χρηματοδοτούμενο «Ινστιτούτο Βιολογίας και Πειραματικής Ιατρικής» (Instituto de Biología y Medicina Experimental), το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα, συνδεδεμένο πλέον με το Πανεπιστήμιο. Αυτή η κατάσταση επεκτάθηκε και επί Περόν, μέχρι το 1955, όταν ο Περόν έχασε την εξουσία και ο Ουσάυ αποκαταστάθηκε στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, σε ηλικία 84 ετών. Από το 1957 ήταν επίσης επικεφαλής του Εθνικού Συμβουλίου Επιστημονικών και Τεχνικών Ερευνών.

Ο Ουσάι ερεύνησε σε πολλά πεδία της φυσιολογίας, σχετικά με το νευρικό, το πεπτικό, το αναπνευστικό και το κυκλοφορικό σύστημα, αλλά η κυριότερη συνεισφορά του, που αναγνωρίσθηκε και με το Βραβείο Νόμπελ, ήταν στην πειραματική διερεύνηση του ρόλου του πρόσθιου λοβού της υποφύσεως (αδενοϋπόφυση) στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, ιδιαίτερα στον σακχαρώδη διαβήτη. Ο Ουσάυ απέδειξε κατά τη δεκαετία 1930-1939 τη διαβητογόνο δράση των εκκριμμάτων της αδενοϋποφύσεως και τη μείωση του σακχάρου στο αίμα μετά από αφαίρεσή της. Αυτές οι ανακαλύψεις παρακίνησαν τη μελέτη των ορμονικών αναδραστικών μηχανισμών ελέγχου, που βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των πλευρών της σύγχρονης ενδοκρινολογίας.

Οι μαθητές του Ουσάυ άσκησαν αργότερα και οι ίδιοι σημαντική επίδραση στην επιστήμη, καθώς εξαπλώθηκαν σε άλλες χώρες, με εξέχοντες περιπτώσεις τον Εδουάρδο Μπράουν-Μενέντες και τον Μιγκέλ Ρολάντο Κοβιάν (ο οποίος έγινε ο «πατέρας» της βραζιλιάνικης νευροφυσιολογίας ως πρόεδρος του Τμήματος Φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Σάο Πάουλο). Μαζί τους ο Μπερνάρδο Ουσάι συνέγραψε το σύγγραμμα ανθρώπινης φυσιολογίας με τη μεγαλύτερη επίδραση στη Λατινική Αμερική, που χρησιμοποιήθηκε σε όλες σχεδόν τις ιατρικές σχολές της ηπείρου. Συνολικά, ο Ουσάι δημοσίευσε περισσότερες από 600 επιστημονικές εργασίες και αρκετά εξειδικευμένα βιβλία. Εκτός από το Νόμπελ, τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις και βραβεία από 19 διαφορετικά πανεπιστήμια, μεταξύ των οποίων αυτά του Κέμπριτζ, της Οξφόρδης, των Παρισίων και Χάρβαρντ, καθώς και με το Μετάλλιο Ντέιλ της Εταιρείας Ενδοκρινολογίας του Λονδίνου το 1960.

Ο Ουσάι υπήρξε επίσης ιδιαίτερα δραστήριος ως επιστημονικός ηγέτης και προαγωγός της επιστημονικής έρευνας και της ιατρικής εκπαιδεύσεως, τόσο στην Αργεντινή, όσο και γενικότερα στη Λατινική Αμερική.