Νικόλαος Τζανάκης: “Τι – δεν πρέπει να – ξεχνάμε όσο «κοιτάμε» την πανδημία του κορονοϊού”

06-03-2023

Γράφει ο Νικόλαος Τζανάκης , Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρική Σχολή Παν/μιο Κρήτης – Αντιπρόεδρος ΕΠΕ

Είναι πλέον αρκετοί οι μήνες που η κατάσταση αναφορικά με την πανδημία τείνει σε μια ισορροπία που εξ’ αρχής ήταν επιδιωκόμενη. Την ισορροπία αυτή την ονομάζουμε στην επιδημιολογία των λοιμώξεων ενδημία. Δηλαδή ο ιός πλέον εξελίσσεται ως μια συνήθη λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, τις περισσότερες φορές ήπια, που δεν οδηγεί σε έκτακτες ανάγκες το σύστημα υγείας. Μόνο στους ηλικιωμένους με συνοσηρότητες και σε άτομα με ανοσοκαταστολή ο κορονοϊός εξακολουθεί πλέον να δημιουργεί προβλήματα και κινδύνους. Αυτό όμως συμβαίνει και με πολλές άλλες συνήθεις ιώσεις. Και καθώς η πανδημία στην Κίνα εξελίσσονται ομαλά έως τώρα, όλα υποδεικνύουν μια ελπιδοφόρα και ευκταία εξέλιξη.

Ευρισκόμενοι τώρα πλέον στην ασφαλή πλευρά του ποταμιού, δεν θα πρέπει να έχουμε ²κοντή² μνήμη διαγράφοντας τα πάντα. Για αυτό καλό θα είναι να απαριθμήσουμε κατά τη γνώμη μου 3 σημεία που δεν πρέπει  όχι μόνο ποτέ να μη ξεχαστούν αλλά να αποτελέσουν κίνητρο προετοιμασίας, παγκόσμιας συνεργασίας και πρόληψης τέτοιων υγειονομικών κρίσεων που φοβάμαι ότι θα αντιμετωπίζουμε με συχνότητα ανά 5-10 χρόνια.

  1. Οι αερογενώς μεταδιδόμενες ιώσεις, όπως ο κορονοϊός, οδηγούν κυριολεκτικά σε χρόνο ρεκόρ σε πανδημίες. Δεν είναι λίγοι που πίστευαν τον Δεκέμβρη του 2019 ότι η ίωση θα είναι αποκλειστικά πρόβλημα της Κίνας. Ακόμη και τον Φλεβάρη του 2020, με τα αναρίθμητα φέρετρα δίπλα μας στο Μπέργκαμο, κάποιοι αισιόδοξοι επιστήμονες διατύπωναν την πεποίθηση ότι το πρόβλημα δεν θα έρθει στην Ελλάδα. Χρειάστηκαν μόνο λίγες ημέρες, μερικοί ταξιδιώτες στο Μιλάνο & τους Αγίους Τόπους, για να μας προσγειώσουν στην ζοφερή πραγματικότητα. Σε μια κοινωνική ζωή που εξελίσσεται σε μια προωθημένη ηλεκτρονική αλλά και κυριολεκτικά βιολογική παγκοσμιοποίηση όπου όχι μόνο η πληροφορία αλλά και οι άνθρωποι μετακινούνται εντός λεπτών και ωρών από τη μία άκρη του πλανήτη στην άλλη, είναι φενάκη να διατυπώνονται απόψεις περί ασφαλείας και ²υγειονομικής στεγανότητας² κρατών και κοινωνιών. Επιμύθιο: Φαινόμενα όπως της πανδημίας πρέπει να αντιμετωπίζονται στη γένεση τους με πολύ σκληρά μέτρα στη γεωγραφική περιοχή που εμφανίστηκαν σε μια προσπάθεια αποτροπής της διασποράς. Αλλιώς θα οδηγηθούμε μαθηματικά σε παγκόσμια οικονομική και κοινωνική καταστροφή.
  2. Η παράθεση αντικρουόμενων επιστημονικών απόψεων στο δημόσιο διάλογο και η επακόλουθη λήψη αλληλοσυγκρουόμενων κρατικών και διακρατικών ενεργειών. Ποιος δεν θυμάται τη σύγχυση που επέφερε στην αρχή της πανδημίας η συζήτηση περί της χρησιμότητας των μασκών και άλλων ατομικών μέσων προστασίας στο γενικό πληθυσμό. Τι συνέπεια είχε η διείσδυση πολιτικών απόψεων (Τραμπ, Τζόνσον, Μπολσονάρου) σε καθαρώς θέματα δημόσιας υγείας; Ας θυμηθούμε την αρχικώς επαμφοτερίζουσα στάση των υγειονομικών αρχών της Σουηδίας τους Βελγίου και άλλων χωρών που οδήγησαν στις εκατόμβες θανάτων στους οίκους ευγηρίας. Όλα αυτά προκάλεσαν την απόλυτη σύγχυση και τις δικαιολογημένες υποψίες αδιαφάνειας σε επίπεδο επιστημόνων, πολιτικών ηγεσιών και εν τέλει πολιτών. Ποιος ξεχνά τις ατέλειωτες δημόσιες συζητήσεις για την αποτελεσματικότητα, κυρίως όμως, για την ασφάλεια των εμβολίων. Το συνωμοσιολογικό κίνημα κυριολεκτικά ανατράφηκε και ανδρώθηκε πάνω σε αυτά τα γεγονότα αποτελώντας τον σημαντικότερο παράγοντα κακής έκβασης και χρονιότητας της πανδημικής κρίσης.
  3. Η απόλυτη έλλειψη προνοητικότητας, συνεργασίας και προετοιμασίας για την αντιμετώπιση τέτοιων υγειονομικών κρίσεων σε κρατικό αλλά κυρίως σε παγκόσμιο επίπεδο. Ποιος δεν θυμάται την καταστροφική έλλειψη ατομικών υλικών προστασίας (μάσκες/γάντια/μπλούζες μιας χρήσης) που οδήγησε μόνο στην Ιταλία στο θάνατο 240 γιατρούς και νοσηλευτές. Όλοι ζήσαμε την εναγώνια προσπάθεια ανεύρεσης απλών κλινών, κλινών ΜΕΘ, αναπνευστήρων, προηγμένων συσκευών οξυγονοθεραπείας όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε προηγμένα υγειονομικά κράτη. Ο μεγαλύτερος φορέας δημόσιας υγείας ο ΠΟΥ πιάστηκε κυριολεκτικά εξ απήνης, δείχνοντας εμφανείς αδυναμίες όχι μόνο να καθοδηγήσει τα κράτη σωστά αλλά και να αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης. Υπήρξε κατακερματισμός των επιστημονικών και παγκόσμιων δυνάμεων μπροστά σε μια πρωτοφανή υγειονομική κρίση. Θυμόμαστε όλοι τις σχεδόν σχιζοφρενικές αποστασιοποιήσεις της πολιτικής ηγεσίας των ΗΠΑ από τον ΠΟΥ εξωθώντας την μεγαλύτερη οικονομική και επιστημονική δύναμη του πλανήτη, τις ΗΠΑ, σε μια καταστροφική αδράνεια στην προσπάθεια αντιμετώπισης του προβλήματος. Ακόμη και σήμερα αδυνατούμε να υλοποιήσουμε στρατηγικές πρόληψης και εμβολιασμών στο 70% του πληθυσμού του πλανήτη και μάλιστα των φτωχότερων συνανθρώπων μας. Η συνέπεια αυτής της αδυναμίας θα είναι η εμφάνιση προβληματικών μεταλλαγμένων στελεχών του κορονοϊού αλλά και άλλων ιών, που θα αναπτυχθούν σε υποανάπτυκτες υγειονομικά χώρες της Αφρικής ή της Ασίας. Αυτές οι πανδημικές κρίσεις ασφαλώς δεν θα εγκολεαστούν στις φτωχές χώρες. Τάχιστα θα απειλήσουν και τις προηγμένες και πλούσιες τοιαύτες μέσω των παγκοσμιοποιημένων διεθνών αερομεταφορών και των μεταναστευτικών ρευμάτων. Οι καταστροφικές υγειονομικά, κοινωνικά & οικονομικά πανδημίες όπως αυτή που ζήσαμε θα είναι ρουτίνα αν η διεθνής κοινότητα δεν σκεφτεί με παγκόσμιο αλτρουισμό και ενσυναίσθηση, αξιοποιώντας τις επιστημονικές υποδείξεις προς όφελος ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Η έλλειψη μνήμης και η διαγραφή των ατομικών αλλά και συλλογικών πρόσφατων εμπειριών θα οδηγήσει μαθηματικά στην επόμενη υγειονομική κρίση εντός της δεκαετίας. Σε αυτή πάλι οι χώρες και ολόκληρος ο πλανήτης θα είναι ανέτοιμοι να την αντιμετωπίσουν. Πως όμως στη πράξη η διεθνής κοινότητα θα καταπολεμήσει τη καταστροφική θεωρία της ”κατσίκας του γείτονα που θα ψοφήσει”. Τη λογική που κυριάρχησε στη πανδημία. Τη λογική δηλαδή της αδιαφορίας των κοινωνιών προς τους παγκόσμιους γείτονες τους. Το ζητούμενο εν προκειμένω είναι πως οι πλούσιες, προηγμένες χώρες θα συνειδητοποιήσουν ότι η δική τους επιβίωση δεν είναι σημαντικότερη από αυτή του γείτονα. Εάν αυτό το συνειδητοποιήσουν και αναλάβουν δράση υπάρχει ελπίδα η πρόσφατη εμπειρία να αξιοποιηθεί προληπτικά και προστατευτικά. Οι προηγμένες δε πλούσιες χώρες είναι αυτές που φέρουν τη μεγάλη ευθύνη των δράσεων που απαιτούνται. Και θα είναι οι κοινωνίες αυτών των χωρών που θα πληρώσουν το βαρύτερο τίμημα στις επερχόμενες πανδημίες εφόσον αδρανήσουν τώρα και δεν διδαχτούν από την πρόσφατη εμπειρία.