Σε παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο έχει αναδειχθεί η κακοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων, επηρεάζοντας την υγεία και τα ανθρώπινα δικαιώματα εκατομμυρίων ατόμων τρίτης ηλικίας. Έρευνες δείχνουν ότι ποσοστό 19,4 % των ηλικιωμένων υπέφεραν από ψυχική κακοποίηση , 2,7 % από σωματική, το 0,7 % από σεξουαλική κακοποίηση, ενώ το 3,8 % από οικονομική κακοποίηση και το 0,7 % από τραυματισμούς. Το 30 % των ανθρωποκτονιών στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια οφείλεται στο γεροντική κακοποίηση, ενώ οι θάνατοι που προκύπτουν από υποσιτισμό ή αφυδάτωση είναι άγνωστοι. Οι στατιστικές δείχνουν περίπου το 70 % των δραστών της κακοποίησης είναι μέλη της οικογένειας ή του στενού περιβάλλοντος του ηλικιωμένου ατόμου.
Τα παραπάνω στοιχεία δόθηκαν στη δημοσιότητα στο πλαίσιο της «Παγκόσμιας Ημέρας Ευαισθητοποίησης κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων Ατόμων»,(World Elder Abuse Awareness Day WEAAD), όπως αυτή έχει καθιερωθεί από την Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.), που είναι η 15η Ιουνίου εκάστου έτους και η οποία αποτελεί μια πρωτοβουλία του Διεθνούς Δικτύου
για την Πρόληψη της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων με την υποστήριξη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η 15η Ιουνίου, καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης κατά της Κακοποίησης των Ηλικιωμένων»,(World Elder Abuse Awareness Day WEAAD), προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τα κράτη, τους Διεθνείς Οργανισμούς, τους επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς καθώς και την κοινή γνώμη, σε θέματα σχετικά με την κακομεταχείριση που υφίστανται οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας ακόμη και μέσα στην ίδια τους την κατοικία, από ανθρώπους της οικογένειάς τους ή από ανθρώπους υπεύθυνους για τη φροντίδα τους γενικότερα.
Με το μήνυμα «Μπορούμε να σταματήσουμε την κακοποίηση των ηλικιωμένων» (We Can stop elder abuse) , στόχος της εν λόγω Ημέρας είναι να αναγνωριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο το πρόβλημα της σωματικής, συναισθηματικής και οικονομικής κακοποίησης των ηλικιωμένων ατόμων, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η ανάπτυξη «φιλικών» πολιτικών που προωθούν τον σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, παρέχοντας τα κατάλληλα εργαλεία ώστε να συνεχίσουν να είναι παραγωγικοί και κοινωνικά ενταγμένοι πολίτες.
Αρκετά συχνά προβλήματα κακοποίησης και παραμέλησης ηλικιωμένων ατόμων,διαπιστώνονται και σε χώρους φορέων και δομών παροχής υγειονομικής περίθαλψης προνοιακής και κοινωνικής φροντίδας , όπου τα εν λόγω άτομα δέχονται υπηρεσίες.
Σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε, η κακοποίηση των ηλικιωμένων μπορεί να οριστεί ως «μια ενιαία, ή επαναλαμβανόμενη πράξη, ή η έλλειψη της κατάλληλης δράσης, που προκύπτει σε οποιαδήποτε σχέση όπου υπάρχει η προσδοκία εμπιστοσύνης η οποία προκαλεί βλάβη ή κίνδυνο για ένα ηλικιωμένο άτομο».
Η κακοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων μπορεί να λάβει διάφορες μορφές,όπως σωματική, ψυχολογική ή συναισθηματική, σεξουαλική και οικονομική κακοποίηση, μπορεί επίσης να είναι το αποτέλεσμα εκούσιας ή ακούσιας παραμέλησης. Περιπτώσεις κακομεταχείρισης ατόμων τρίτης ηλικίας που έχουν αναφερθεί παγκοσμίως είναι, τραυματισμοί, αφυδάτωση, απώλεια βάρους, πλημμελής εφαρμογή θεραπευτικής αγωγής, ασυνήθιστη συναισθηματική συμπεριφορά, ξαφνικές αλλαγές σε τραπεζικούς λογαριασμούς ή διαθήκες.
Σε πολλά μέρη του κόσμου, η κακοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων θεωρείται ως επί το πλείστον μια ιδιωτική υπόθεση. Ακόμα και σήμερα, εξακολουθεί να αποτελεί ταμπού, να υποτιμάται και να αγνοείται από κοινωνίες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία.
Στατιστικά στοιχεία που καταγράφονται από τον ΟΗΕ δείχνουν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός των ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστεί, από 542 εκατομμύρια το 1995 σε περίπου 1,2 δισεκατομμύρια το 2025. Περίπου το 4-6% των ηλικιωμένων ατόμων έχουν βιώσει κάποια μορφή κακοποίησης στην κατοικία τους.
Η κακοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές σωματικές βλάβες και μακροπρόθεσμες ψυχολογικές συνέπειες. Η συχνότητα εμφάνισης της κακοποίησης προς τους ηλικιωμένους προβλέπεται να αυξηθεί, καθώς πολλές χώρες αντιμετωπίζουν την ταχεία γήρανση του πληθυσμού.
Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με τον πλέον γηρασμένο πληθυσμό – 5η θέση παγκοσμίως. Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί συνδυασμό των φαινομένων της υπογεννητικότητας και του προσδόκιμου ζωής και εκτιμάται με στοιχεία του 2011 ότι το ποσοστό του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω είναι 19%, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση είναι 81 έτη και το προσδόκιμο ζωής για άνδρες και γυναίκες είναι 79 και 83 έτη αντίστοιχα.
Δεν υπάρχουν εθνικά στατιστικά στοιχεία σχετικά με την κακοποίηση των ηλικιωμένων, λίγα περιστατικά γίνονται γνωστά και αυτό συμβαίνει επειδή τα ηλικιωμένα άτομα αρνούνται να καταγγείλουν την κακοποίηση, φοβούμενα την εκδικητικότητα του θύτη.
Μία από τις έρευνες, στο πλαίσιο της ΕΕ ήταν η ABUEL ( Κατάχρηση και υγεία των ηλικιωμένων στην Ευρώπη) μελέτη (2009), η οποία εξέτασε αστικούς πληθυσμούς σε επτά χώρες της ΕΕ περιλαμβάνοντας και την Ελλάδα. Ευρήματα έδειξαν ότι 19,4 % των ηλικιωμένων υπέφεραν από ψυχική κακοποίηση , 2,7 % από σωματική, το 0,7 % από σεξουαλική κακοποίηση, ενώ το 3,8 % από οικονομική κακοποίηση και το 0,7 % από τραυματισμούς. Το 30 % των ανθρωποκτονιών στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια οφείλεται στο γεροντική κακοποίηση, ενώ οι θάνατοι που προκύπτουν από υποσιτισμό ή αφυδάτωση είναι άγνωστοι . Οι στατιστικές δείχνουν περίπου το 70 % των δραστών της κακοποίησης είναι μέλη της οικογένειας ή του στενού περιβάλλοντος του ηλικιωμένου ατόμου .
