Παιδί και άσκηση

Αν παρατηρήσετε τα μικρά παιδιά σε μια παιδική χαρά, θα προσέξετε ότι έχουν μια έμφυτη τάση να κινούνται διαρκώς. Αυτό που ίσως δεν συνειδητοποιεί κανείς το ίδιο εύκολα είναι ότι το σκαρφάλωμα στην τσουλήθρα ή το κρέμασμα από τους κρίκους είναι οι πρώτες εκδηλώσεις μιας ζωής που χαρακτηρίζεται από σωματική άσκηση, η οποία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη υγιούς σώματος και ψυχικής ευεξίας.

Οφέλη της άσκησης για τα παιδιά

• Προάγει τη σωματική και ψυχική υγεία του παιδιού και βοηθά στην ωρίμανσή του
• Βοηθά στην ανάπτυξη γερών μυών και οστών και στο συντονισμό του σώματος
• Συμβάλλει στον έλεγχο του υπερβάλλοντος βάρους, που προκαλείται από την καθιστική ζωή και την ακατάλληλη δίαιτα και εμπεριέχει κινδύνους ανάπτυξης υψηλής πίεσης και διαβήτη
• Συμβάλλει στην καλύτερη ποιότητα του ύπνου και στην ανάπτυξη αισιόδοξης άποψης για τη ζωή
• Οι μαθητές που είναι σωματικά δραστήριοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν μεγαλύτερη εγρήγορση, συμμετοχή και επιτυχία στα μαθήματά τους
• Βελτιώνει την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων
• Οι ομαδικές αθλητικές δραστηριότητες εμφυσούν σημαντικές κοινωνικές αξίες, όπως αυτοπειθαρχία, αλληλεγγύη και πνεύμα ομαδικότητας και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της ικανότητας για κοινωνική ενσωμάτωση και για δημιουργία κοινωνικών σχέσεων
• Βοηθά στη θετική και ευχάριστη απασχόληση των παιδιών και προφυλάσσει τους νέους από αρνητικές και αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Στις σύγχρονες κοινωνίες, όπου τα παιδιά δεν μπορούν να βγουν να παίξουν στη γειτονιά όπως έκαναν παλαιότερα και όπου οι απαιτήσεις στο σχολείο είναι υψηλότερες και οι γονείς πιο πολυάσχολοι, ενώ η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια έλκουν τα παιδιά στην καθιστική ζωή, οι ευκαιρίες για αυθόρμητη ή οργανωμένη σωματική άσκηση είναι πιο περιορισμένες. Οι γονείς οφείλουν να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους έτσι ώστε να αγαπήσουν την κίνηση και τη σωματική δραστηριότητα και να αποκτήσουν υγιή μοντέλα ζωής που θα τους ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή τους.

Βρείτε το «κουμπί» της κίνησης

Σωματική άσκηση δεν σημαίνει απαραίτητα γυμναστήριο και αθλητισμός δεν σημαίνει απαραίτητα πρωταθλητισμός. Παροτρύνετε το παιδί σας να είναι δραστήριο, φροντίζοντας όμως ώστε η σωματική δραστηριότητα:

• να του είναι ευχάριστη και ψυχαγωγική: Παίξτε μαζί του μπάλα ή πηγαίνετε μαζί του σε ένα πάρκο ή άλσος όπου μπορεί να κάνει ποδήλατο. Για τα παιδιά, η συμμετοχή των γονιών είναι σημαντικό κίνητρο για να ενδιαφερθούν για την άσκηση. Μην το πιέζετε να ασχοληθεί με κάτι που δεν του αρέσει και μη χρησιμοποιείτε τη σωματική άσκηση ως τιμωρία.
• να ταιριάζει στην ηλικία του: Μην περιμένετε από ένα μικρό παιδί να αντιληφθεί τους πολύπλοκους κανόνες ενός σύνθετου ομαδικού παιχνιδιού ή να μείνει συγκεντρωμένο για πολύ ώρα. Άσκηση γι’ αυτό σημαίνει μπάλα, κρυφτό, κυνηγητό, ποδήλατο, παιδική χαρά κ.λπ. Ακόμη και μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να απογοητευθούν από την πίεση ενός ανταγωνιστικού αθλήματος και να εγκαταλείψουν την ιδέα της άσκησης συνολικά. Βοηθήστε τα να βρουν τη δραστηριότητα που τα βοηθά να αισθάνονται επιτυχημένα. Τα παιδιά εφηβικής ηλικίας, τέλος, μπορούν να διαλέξουν ανάμεσα σε μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων, αλλά χρειάζονται παρότρυνση προκειμένου να βρουν χρόνο για σωματική άσκηση ενώ πιέζονται από τις αυξημένες σχολικές υποχρεώσεις.
• να ταιριάζει στην ιδιοσυγκρασία και τις ικανότητές του: Ορισμένα παιδιά είναι ντροπαλά και μη ανταγωνιστικά και προτιμούν την ατομική άσκηση από τους ομαδικούς αγώνες. Κάποια μπορεί να προτιμούν αθλήματα που απαιτούν δύναμη, ενώ άλλα μπορεί να προτιμούν ασκήσεις που απαιτούν ευλυγισία και ισορροπία. Αφήστε το παιδί σας να δραστηριοποιηθεί με τον τρόπο που του ταιριάζει.

Παιδιά 2-3 ετών

Εκμεταλλευτείτε την έμφυτη τάση αυτής της ηλικίας για κίνηση. Τα νήπια μαθαίνουν να ελέγχουν βασικές κινήσεις, όπως το βάδισμα, το τρέξιμο, η κλωτσιά και η ρίψη αντικειμένων. Επίσης μαθαίνουν να ισορροπούν για λίγο στο ένα πόδι, να σκαρφαλώνουν, να κλωτσούν την μπάλα προς τα εμπρός και να πετούν τη μπάλα με τα χέρια. Βοηθήστε τα να αναπτύξουν αυτές τις ικανότητες:

• παίξτε μαζί τους στην αυλή ή στο σπίτι: τρέξτε πάνω-κάτω, μιμηθείτε πώς περπατούν διάφορα ζώα, αφήστε τα να σκαρφαλώσουν πάνω σας
• δώστε τους κατάλληλα παιχνίδια, όπως μπάλες, παιχνίδια με ρόδες που τα σπρώχνουν περπατώντας και αυτοκινητάκια στα οποία κάθονται πάνω και τα ωθούν με τα πόδια
• πηγαίνετε μαζί τους στην παιδική χαρά
• ακούστε μουσική και χορέψτε μαζί τους.

Παιδιά 4-5 ετών

Το καλύτερο δέλεαρ σε αυτή την ηλικία είναι η διασκέδαση. Το πιθανότερο είναι ότι θα βαρεθούν σε μια βόλτα με γρήγορο ρυθμό και θα το εκδηλώσουν λέγοντας ότι κουράστηκαν. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μαθαίνουν να κάνουν επί τόπου πηδηματάκια, να πηδούν στο σκοινάκι, να ισορροπούν στο ένα πόδι για πάνω από 5 δευτερόλεπτα, να πετούν και να πιάνουν μπαλιές, να κάνουν πετάλι σε τρίκυκλο και να κάνουν τούμπες και τους αρέσει να επιδεικνύουν αυτές τις ικανότητες.

• Στη διάρκεια της βόλτας, παίξτε τον ανιχνευτή και πείτε τους να ανακαλύψουν πού κρύβεται, για παράδειγμα, μια γάτα, ή πείτε τραγούδια ή παροτρύνετέ τα να πηδούν μικρά εμπόδια καθώς περπατούν.
• Δώστε τους κάτι για να το ισορροπούν καθώς περπατούν και κάνετε το παιχνίδι πιο ενδιαφέρον καθορίζοντας μια ελικοειδή διαδρομή.
• Κρατήστε το παιδί από τα πόδια ώστε αυτό να περπατά με τα χέρια ή αφήστε το να χορέψει ή να κυλιστεί στο γρασίδι
• Παίξτε μαζί τους μπάλα ή κρυφτό ή δώστε τους ένα ποδήλατο με βοηθητικές ρόδες ή ένα σχοινάκι
• Φτιάξτε χάρτινα αεροπλανάκια και πετάξτε τα στον αέρα ή παραστήστε τα αγάλματα για να εξασκηθούν τα παιδιά στην ισορροπία.
• Στα παιδιά αρέσει να παίζουν τους «μεγάλους»: δώστε τους το καλό παράδειγμα, σκαλίζοντας τον κήπο ή κόβοντας το γρασίδι.

Τα περισσότερα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν έχουν καταφέρει ακόμη να ελέγξουν κάποιες βασικές κινήσεις, ενώ δυσκολεύονται να κατανοήσουν ακόμη και απλούς κανόνες παιχνιδιού. Αν ξεκινήσουν πολύ νωρίς τη συμμετοχή σε οργανωμένα αθλήματα μπορεί να απογοητευθούν, γεγονός που θα τα αποθαρρύνει από μελλοντική ενασχόληση με τον αθλητισμό.

Παιδιά του δημοτικού

Ο αθλητισμός σε αυτή την ηλικία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν να θέτουν στόχους, να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις, να λειτουργούν ομαδικά και να αναγνωρίζουν την αξία της εξάσκησης. Για να βοηθήσετε το παιδί σας να επιλέξει δραστηριότητα, λάβετε υπόψη σας τα ενδιαφέροντά του, τις ικανότητές του, το σωματότυπό του και την ιδιοσυγκρασία του.

Τα παιδιά ηλικίας 6-8 ετών δεν έχουν καταφέρει ακόμη να τελειοποιήσουν τις επιδεξιότητές τους και να τις συνδυάσουν σε μία κίνηση. Επίσης, δεν είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν την πίεση του ανταγωνισμού ούτε να αντιληφθούν πολύπλοκες στρατηγικές. Αφήστε τα να δοκιμάσουν διάφορα αθλήματα και φροντίστε ώστε εσείς και οι προπονητές τους να έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες. Υπενθυμίζετε πάντα στα παιδιά ότι το σημαντικό είναι να περνούν καλά.

Τα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών έχουν τελειοποιήσει περισσότερο τις δεξιότητές τους και κατανοούν καλύτερα τους κανόνες. Σε αυτή την ηλικία είτε θα παγιώσουν την αφοσίωσή τους σε ένα άθλημα είτε θα το εγκαταλείψουν, καθώς το επίπεδο και ο ανταγωνισμός ανεβαίνουν. Αν στο παιδί σας δεν αρέσουν τα κλασικά αθλήματα, παροτρύνετέ το να δοκιμάσει κάτι άλλο, όπως καράτε ή ξιφασκία, αρκεί να παραμείνει δραστήριο. Η ηλικία αυτή είναι επίσης η κατάλληλη για να του μάθετε να διαχειρίζεται τις αποτυχίες και τις ήττες. Θυμίστε του ότι ο αθλητισμός είναι πάνω απ’ όλα διασκέδαση και φροντίστε ώστε η μετάβαση σε κάποιο άλλο άθλημα να γίνει ομαλά και χωρίς αισθήματα απογοήτευσης.

Ακόμη και αν ένα παιδί προπονείται σε κάποιο άθλημα μία ή δύο φορές την εβδομάδα, αυτό δεν αρκεί. Περιορίστε το χρόνο που δαπανά στην τηλεόραση και στα ηλεκτρονικά παιχνίδια και παροτρύνετέ το να βοηθήσει σε διάφορες δουλειές του σπιτιού, να παίξει μπάλα ή να κάνει ποδήλατο. Ασκηθείτε μαζί του σε τακτική βάση, κάνοντας πεζοπορία ή πατίνια ή παίζοντας μπάσκετ ή ό,τι άλλο σας αρέσει: μην ξεχνάτε ποτέ ότι πρέπει να δίνετε το καλό παράδειγμα και ότι τα παιδιά ενθουσιάζονται όταν οι γονείς παίζουν μαζί τους.

Παιδιά εφηβικής ηλικίας

Οι έφηβοι αντιμετωπίζουν πολλές νέες κοινωνικές και σχολικές πιέσεις, επιπρόσθετα στην πίεση των συναισθηματικών και σωματικών αλλαγών. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι έφηβοι περνούν περισσότερες από 6 ώρες την ημέρα στην τηλεόραση, στο Internet, στα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή ακούγοντας μουσική. Η σωματική άσκηση μπορεί να περιοριστεί πολύ σε αυτές τις ηλικίες και οι γονείς μπορεί να δυσκολεύονται ιδιαίτερα να δραστηριοποιήσουν τα παιδιά τους.

Είναι καλύτερα να αφήσετε το παιδί να έχει τον έλεγχο στο πόσο δραστήριο θα είναι. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά αυτοκαθορίζονται ως άτομα και θέλουν να αποφασίζουν μόνα τους τι θα κάνουν. Τονίστε τους ότι δεν έχει σημασία με ποιον τρόπο θα ασκηθούν, αλλά ότι η τακτική σωματική άσκηση είναι απαραίτητη για την υγεία τους. Υπάρχουν άπειρες επιλογές, αλλά για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον τους θα πρέπει να το διασκεδάζουν. Εκτός από τα κλασικά αθλήματα, το σκέιτ-μπορντ, η γιόγκα, η κολύμβηση ή ο χορός είναι σπουδαίες ευκαιρίες για κίνηση. Υποστηρίξτε τις επιλογές τους, παρέχοντάς τους κατάλληλο εξοπλισμό, δυνατότητα μεταφοράς και την παρέα σας. Επίσης, επειδή οι συνομήλικοι ασκούν ιδιαίτερη επιρροή σε αυτή την ηλικία, προσφέρετέ τους ευκαιρίες να είναι δραστήριοι μαζί με τους φίλους τους.

Μην ξεχνάτε να τους λέτε ότι είναι καλό να περιορίζουν το χρόνο που αφιερώνουν στην τηλεόραση ή το κομπιούτερ. Μόλις δραστηριοποιηθούν, πολλοί έφηβοι χαίρονται το αίσθημα ευεξίας και αυξημένης ενέργειας που παρέχει η άσκηση και δεν χρειάζονται περισσότερο «σπρώξιμο».

Αν το παιδί είναι υπέρβαρο ή εντελώς αγύμναστο, μπορεί να χρειάζεται ειδικό πρόγραμμα για να ξεκινήσει. Αν πάσχει από κάποια χρόνια πάθηση, δεν είναι απαραίτητο να αποκλειστεί από την άθληση, αλλά είναι πιθανό να πρέπει να γίνουν ορισμένες τροποποιήσεις. Ζητήστε ιατρική συμβουλή σχετικά με το ποιες δραστηριότητες είναι ασφαλείς.

Παιδιά που δεν τους αρέσει η άθληση

Ορισμένα παιδιά δεν είναι γεννημένα αθλητές και μπορεί να σας δηλώσουν, άμεσα ή έμμεσα, ότι δεν τους αρέσει ο αθλητισμός. Η ένταξη σε μια αθλητική ομάδα δεν είναι απαραίτητη, υπάρχουν πολλές άλλες επιλογές για να διατηρήσει ένα παιδί καλή φυσική κατάσταση. Είναι καλό, όμως, να μάθετε γιατί δεν ενδιαφέρεται για τον αθλητισμό. Ίσως μπορέσετε να το βοηθήσετε να λύσει κάποια βαθύτερα προβλήματά του ή να κατευθύνετε την προσοχή του σε κάποια πιο ενδιαφέρουσα δραστηριότητα. Μιλήστε μαζί του και δείξτε του την πρόθεσή σας να το βοηθήσετε.

Τα παρακάτω είναι ορισμένα από τα αίτια που μπορεί να απωθούν το παιδί από τον αθλητισμό:

• Αναπτύσσει ακόμη τις βασικές δεξιότητες: Η αποτυχημένη προσπάθεια, ιδίως σε έναν αγώνα, μπορεί να δημιουργήσει απογοήτευση και νευρικότητα. Εξασκηθείτε μαζί του στο σπίτι.
• Ο προπονητής ή η αθλητική ομοσπονδία είναι πολύ ανταγωνιστικοί: Εξετάστε τα αθλητικά προγράμματα πριν γράψετε το παιδί σας σε μια ομάδα. Μιλήστε με τους προπονητές και με άλλους γονείς σχετικά με τη φιλοσοφία της ομάδας.
• Το άγχος της απόδοσης: Το παιδί μπορεί να έχει άγχος μήπως απογοητεύσει τους γονείς του, τον προπονητή του ή τους συμπαίκτες του. Θυμίστε του ότι ο σκοπός είναι να ασκείται και να περνάει καλά.
• Δεν έχει βρει το κατάλληλο άθλημα: Να είστε ανοιχτοί στα ενδιαφέροντά του για άλλα αθλήματα ή δραστηριότητες.
• Άλλα προβλήματα: Αν το παιδί είναι πιο μικρόσωμο ή μεγαλόσωμο από τα υπόλοιπα, αν είναι υπέρβαρο, με λιγότερο καλό συντονισμό ή πιο αδύναμο, μπορεί να μην του αρέσει να ανταγωνίζεται τα άλλα παιδιά ή να φοβάται μήπως τραυματιστεί. Βοηθήστε το να βρει μια δραστηριότητα που να του ταιριάζει. Ακόμη και αν ένα παιδί δεν τρελαίνεται για τον αθλητισμό, υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει ώστε να ασκείται μία ώρα την ημέρα: ποδηλασία, χορό, κολύμβηση, ιππασία, σκέιτ-μπορντ, τένις, πολεμικές τέχνες, γιόγκα, τρέξιμο κ.λπ.

Κίνδυνοι και προφυλάξεις

Ιατρική εξέταση.

Πριν το παιδί σας ξεκινήσει οποιαδήποτε αθλητική δραστηριότητα, είναι καλό να εξεταστεί από ένα γιατρό. Αν έχει κάποια πάθηση που δεν έχει διαγνωστεί ή έχει προβλήματα όρασης ή ακοής, μπορεί να δυσκολευτεί να συμμετάσχει σε ορισμένες δραστηριότητες ή ακόμη και να κινδυνεύσει.

Επίβλεψη από ενήλικα.

Στα παιδιά (ανάλογα και με την ηλικία τους), ο συντονισμός, η ισορροπία και η κρίση αναπτύσσονται ακόμη. Επίσης, η συμμετοχή σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, ακόμη και αν πρόκειται για ψυχαγωγική ποδηλασία, τα ωθεί να δοκιμάσουν τα όριά τους. Έτσι, οι κίνδυνοι ελλοχεύουν πάντα και η επίβλεψη από ενήλικα είναι απαραίτητη.

Προστατευτικός εξοπλισμός.

Είναι σημαντικό το παιδί να φορά τον απαραίτητο εξοπλισμό ανάλογα με το άθλημα. Ο εξοπλισμός αυτός πρέπει να είναι στο κατάλληλο μέγεθος ώστε να εφαρμόζει καλά, καθώς και να συντηρείται τακτικά ώστε να είναι αποτελεσματικός.

 

Σωστή προετοιμασία.

Βεβαιωθείτε ότι το παιδί γνωρίζει τους κανόνες ενός αθλήματος πριν ξεκινήσει να ασχολείται με αυτό. Επίσης, θα πρέπει να κάνει το κατάλληλο ζέσταμα και να πίνει άφθονα υγρά, καθώς και να ξεκουράζεται στη διάρκεια μιας προπόνησης ή ενός αγώνα.

Αναβολικά.

Πολλές φορές, οι νέοι που πιέζονται να είναι ανταγωνιστικοί μπορεί να καταφύγουν στα αναβολικά για να αυξήσουν τις επιδόσεις τους. Τα αναβολικά, όμως, μπορεί να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους. Προειδοποιήστε τα παιδιά σας για τους κινδύνους. Αν παρατηρήσετε υπερβολικές μεταβολές της διάθεσης, επιδείνωση της ακμής, ασυνήθιστα λιπαρό δέρμα και απότομη αύξηση του όγκου των μυών, ζητήστε ιατρική συμβουλή.

Καταναγκαστική άσκηση.

Αν ένα παιδί (ιδίως στην εφηβεία) δεν αντλεί ευχαρίστηση από την άσκηση αλλά νιώθει υποχρεωμένο να την κάνει, ενώ συγχρόνως έχει μόνιμο άγχος για το βάρος του και τις επιδόσεις του, μάλλον έχει αναπτύξει καταναγκαστική σχέση με τη σωματική άσκηση. Ζητήστε ιατρική συμβουλή. Η κατάσταση αυτή, που συχνά συνοδεύεται από διαταραχές της διατροφής, είναι επικίνδυνη. Μην πιέζετε το παιδί για διακρίσεις στον αθλητισμό, παρέχετέ του σταθερή υποστήριξη και επισημάνετε όλα του τα προτερήματα τα οποία δεν σχετίζονται με τις αθλητικές επιδόσεις.

Με τη συνεργασία της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας