Η Μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε σιτηρά, όσπρια, φρούτα και λαχανικά, περιλαμβάνει τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το ψάρι και λιγότερο το κόκκινο κρέας. Θεμέλιος λίθος είναι φυσικά και το ελαιόλαδο ως βασική πηγή λιπαρών. Οι πρώτες μελέτες οι οποίες θέλησαν να περιγράψουν τα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής μίλησαν για τους αιωνόβιους κατοίκους των Ελληνικών νησιών, αλλά και για την χαμηλή συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων στην Κρήτη, αλλά και γενικότερα στην περιοχή της Μεσογείου. Έκτοτε πολλές μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί διερευνώντας την προστατευτική δράση του συγκεκριμένου προτύπου διατροφής.
Πόσο εύκολο όμως είναι για κάποιον που δεν ζει στην Μεσόγειο να μαγειρέψει με ελαιόλαδο, να έχει εύκολη πρόσβαση σε ποικιλία φρούτων ή να καταναλώσει ψάρι 2 φορές την εβδομάδα; Πόσο απλό είναι για κάποιον που ζει στην Σκανδιναβία να έχει επαρκή έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία; Πόσο πιθανό είναι στην εποχή μας να κάνουμε κάποια χειρονακτική εργασία; Όλα τα αυτά τα οποία αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά της Μεσογειακής διατροφής, δεν είναι δυνατόν να έχουν πρακτική εφαρμογή στις σύγχρονες πόλεις, πόσο μάλλον εάν αυτές βρίσκονται μακριά από την Μεσόγειο. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η Μεσογειακή διατροφή δεν είναι απλά μια δίαιτα αλλά είναι ένας τρόπος ζωής.
Θέλοντας να αναπτύξουν ένα πρότυπο ισορροπημένης διατροφής με βάση τις συνήθειες τις χώρας τους το 2004 οι Δανοί σεφ, Claus Meyer και Rene Redzepi, εξέδωσαν το μανιφέστο της Νέας Σκανδιναβικής Διατροφής (New Nordic Diet). Το μανιφέστο αυτό υιοθετήθηκε αργότερα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων της Δανίας, και αποτελεί τη βάση μίας σειράς μελετών (OPUS) για τις ευεργετικές επιδράσεις της δίαιτας αυτής στην υγεία των Σκανδιναβών. Οι βασικοί στόχοι της Σκανδιναβικής Διατροφής είναι να μειωθούν τα επίπεδα της παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2, καρκίνου και καρδιαγγειακών νοσημάτων στις Σκανδιναβικές χώρες, να υποστηριχθεί η παραδοσιακή κουζίνα και να επιτευχθεί αειφορία των φυσικών πόρων μαγειρεύοντας με εποχικά τοπικά προϊόντα. Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά της Νέας Διατροφής των Σκανδιναβών είναι:
Η πρόσληψη περισσότερων φρούτων και λαχανικών ημερησίως
Διαφορετικά φρούτα και λαχανικά ευδοκιμούν σε διαφορετικά εδάφη και σε διαφορετικές χώρες. Στη Σκανδιναβία απαντάται μεγάλη παραγωγή μούρων, τα οποία είναι φρούτα πλούσια σε αντιοξειδωτικά συστατικά όπως οι ανθοκυανιδίνες. Επίσης οι βόρειες χώρες διαθέτουν αφθονία βολβών και διαφόρων ειδών λάχανου. Οι βολβοί είναι τροφές πλούσιες σε βιταμίνες Α,Β και C, ασβέστιο και σίδηρο, ενώ τα λάχανα περιέχουν σημαντικές ποσότητες βιταμίνης Κ και έχουν μελετηθεί για τις πιθανές αντικαρκινικές τους ιδιότητες. Στην Σκανδιναβική γη φυτρώνουν επίσης πατάτες, οι οποίες είναι πλούσιες σε βιταμίνη C και Β6. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην χρήση μυρωδικών στην μαγειρική (άνηθος & μαϊντανός) τα οποία εκτός του ότι δίνουν ξεχωριστή γεύση στο φαγητό μπορούν να αντικαταστήσουν το αλάτι. Τέλος μία από τις σημαντικότερες αρχές της Νέας Σκανδιναβικής Δίαιτας, η οποία συμπίπτει με τις διατροφικές οδηγίες όλων των ειδικών υγείας, είναι η όσο το δυνατών υψηλότερη κατανάλωση προϊόντων ολικής άλεσης.
Η κατανάλωση τροφών από τις θάλασσες και τις λίμνες
Τα ψάρια και τα θαλασσινά δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την διατροφή χωρών οι οποίες περιστοιχίζονται από θάλασσα. Πέραν της περιεκτικότητάς τους σε πρωτεΐνη και στα καλά ωμέγα 3 λιπαρά, τα ψάρια περιέχουν φώσφορο, ιώδιο, σελήνιο και την πολύτιμη βιταμίνη D. Επιπλέον δεν πρέπει να ξεχνά κανείς πως σε ένα διαιτολόγιο η αντικατάσταση του κρέατος από ψάρι μειώνει την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων, τα οποία έχουν πολλάκις κατηγορηθεί για τα νοσήματα της καρδιάς. Πέραν όμως των θαλασσινών, στις Σκανδιναβικές θάλασσες αναπτύσσονται και βρώσιμα φύκη, τα οποία είναι πηγή μετάλλων, πρωτεΐνης, φυτικών ινών και βιταμινών Α, B, C και Ε.
Η κατανάλωση περισσότερων τροφών από την «άγρια» φύση
Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται τροφές όπως τα μανιτάρια και τα μούρα, τα οποία ήδη αναφέραμε, αλλά και κρέας όπως το κυνήγι, τα πουλερικά και οι χοίροι. Οι υποστηρικτές της Νέας Σκανδιναβικής Δίαιτας ισχυρίζονται πως τα «άγρια» φυτά έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνες C και Ε, καθώς και φαινολικά συστατικά, ενώ τα ζώα ελευθέρας βοσκής περιέχουν λιγότερο λίπος, και αναλογικά είναι σημαντικότερες πηγές καλών ωμέγα 3 λιπαρών.
Ποια είναι όμως τα επιστημονικά δεδομένα για την Νέα Σκανδιναβική Δίαιτα; Τα οφέλη αυτής, εάν και έχουν μελετηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια, δεν είναι ακόμη συγκεκριμένα. Φαίνεται πως η εναρμόνιση με το παραπάνω διατροφικό πρότυπο μειώνει την θνησιμότητα κατά 4%, ποσοστό το οποίο αποδίδεται κυρίως στην κατανάλωση σιτηρών ολικής αλέσεως.
Νεα Σκανδιναβική Δίαιτα ή Μεσογειακή Διατροφή; Τα δύο αυτά διατροφικά πρότυπα ομοιάζουν πολύ, και με τη σειρά τους εναρμονίζονται με τις γενικότερες οδηγίες για μια ισορροπημένη διατροφή. Και στις δύο περιπτώσεις δίνεται έμφαση στην κατανάλωση ποικιλίας φρούτων και λαχανικών, στην μειωμένη πρόσληψη κόκκινου κρέατος το οποίο αντικαθιστάται από ψάρι και πουλερικά, τονίζεται η σημασία των προϊόντων ολικής άλεσης, ενώ προωθείται η χρήση και πρόσληψη τοπικών προϊόντων όπως το ελαιόλαδο στην Μεσόγειο και τα φύκια ή τα μούρα στην Σκανδιναβία. Συνεπώς κανένα από τα δύο μοντέλα δεν είναι πιο «σωστό», αλλά κάθε λαός οφείλει να υιοθετεί συνήθειες οι οποίες βρίσκονται πιο κοντά στην διατροφική του κουλτούρα. Αυτό θα ήταν καλό για πολλούς λόγους ανάμεσα στους οποίους είναι η υποστήριξη των τοπικών αγορών και προϊόντων, η κατανάλωση φρέσκων και λιγότερο επεξεργασμένων τροφίμων ή τροφίμων με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε συντηρητικά, ενώ τέλος η γενετική προδιάθεση ορισμένων λαών σε ασθένειες τους καθιστά ευάλωτους σε διατροφικές συνήθειες άλλων πολιτισμών.
Ήβη Παπαϊωάννου
Επιστήμων Τροφίμων και Ειδικός Διατροφής
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Mithril C, Dragsted LO, Meyer C, Tetens I, Biltoft-Jensen A, Astrup A. Dietary composition and nutrient content of the New Nordic Diet. Public Health Nutr. 2013 May;16(5):777-85.
2. Mithril C, Dragsted LO, Meyer C, Blauert E, Holt MK, Astrup A. Guidelines for the New Nordic Diet. Public Health Nutr. 2012 Oct;15(10):1941-7.
3. Olsen A, Egeberg R, Halkjær J, Christensen J, Overvad K, Tjønneland A. Healthy aspects of the Nordic diet are related to lower total mortality. J Nutr. 2011 Apr 1;141(4):639-44.
4. Akesson A1, Andersen LF, Kristjánsdóttir AG, Roos E, Trolle E, Voutilainen E, Wirfält E. Health effects associated with foods characteristic of the Nordic diet: a systematic literature review. Food Nutr Res. 2013 Oct 9;57.
