Το AIDS χαρακτηρίζεται από την επίθεση του ιού HIV στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Όταν κάποιος νοσήσει με HIV, είτε τα συμπτώματα είναι εμφανή είτε όχι, είτε έχει, είτε δεν έχει παρενέργειες από τη θεραπεία, υπάρχει ανάγκη για μία εξειδικευμένη διατροφή που καλύπτει τις ανάγκες του. Η βάση για μία δυνατή και αποτελεσματική άμυνα του οργανισμού είναι η δίαιτα καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα εκμεταλλεύεται στο έπακρον τα θρεπτικά συστατικά της διατροφής. Άτομα με HIV τα οποία χαρακτηρίζονται από ένα υγιές διατροφικό status αρρωσταίνουν σπανιότερα, διαθέτουν καλύτερη ποιότητα ζωής και έχουν μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής.
Η ιατρική διατροφική θεραπεία για άτομα με AIDS/ HIV είναι πλήρως εξατομικευμένη και περιστρέφεται γύρω από 4 βασικούς άξονες: τις ανάγκες του ασθενή, τις παρενέργειες των φαρμάκων, τη διαχείριση των συμπτωμάτων και την ασφάλεια των τροφίμων.
Η ανάγκες του ασθενούς
Άτομα με AIDS/ HIV έχουν 10% με 30% μεγαλύτερες ανάγκες σε ενέργεια, δηλαδή θερμίδες, σε σχέση άτομα που δεν νοσούν. Αυτό συμβαίνει ακριβώς διότι ο οργανισμός αγωνίζεται να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις που δέχεται από παθογόνους παράγοντες. Κατά τα λοιπά οι υδατάνθρακες είναι απαραίτητοι γιατί δίνουν ενέργεια στον οργανισμό, οι ανάγκες σε πρωτεΐνες για τους ασθενείς είναι αυξημένες καθώς τα τρόφιμα αυτά είναι απαραίτητα για τη διατήρηση του μυϊκού ιστού αλλά και τη δομή των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος και φυσικά τα καλά λιπαρά είναι αναπόσπαστο κομμάτι μίας υγιεινής διατροφής. Στο σημείο αυτό δεν πρέπει να ξεχαστεί η σημασία της ενυδάτωσης του σώματος και ένας απλός κανόνας που τη συνοδεύει είναι η κατανάλωση 8 ποτηριών υγρών την ημέρα, εάν φυσικά δεν υπάρχουν αυξημένες απώλειες.
Μέχρι το σημείο αυτό έχουμε πάνω κάτω μιλήσει για μία ισορροπημένη διατροφή η οποία αφορά κάθε άνθρωπο και όχι μόνο τους ασθενείς με AIDS/ HIV. Όταν όμως στο παιχνίδι μπουν οι θεραπείες και τα συμπτώματα αυτών τότε προτεραιότητα γίνεται η διαχείρισή τους.
Παρενέργειες θεραπείας
Το σχήμα της φαρμακευτικής αγωγής HAART (αντιρετροϊκή θεραπεία υψηλής δραστικότητας) για το AIDS μπορεί να έχει ένα σύνολο παρενεργειών που αφορούν τον μεταβολισμό και την αποθήκευση του λίπους, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και την υγεία των οστών.
Λιποδυστροφία: Ίσως η πιο γνωστή παρενέργεια της αντιρετροϊκής αγωγής η οποία επηρεάζει την κατανομή του λίπους στο σώμα. Σε πολλά άτομα εμφανίζεται σαν απώλεια λίπους από περιοχές όπως το πρόσωπο και τα χέρια, ενώ σε άλλες περιπτώσεις σχετίζεται με μη φυσιολογική αποθήκευση του λίπους στην κοιλιά, στο στήθος ή στην ωμοπλάτη.
– Πως μπορεί η διατροφή να βοηθήσει; Στις προαναφερθείσες περιπτώσεις η συμβολή της διατροφής είναι μικρή. Μπορεί ένας ειδικός να σας βοηθήσει να αυξήσετε το βάρος σας αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι αποθήκες του λίπους σας θα μειωθούν, ή αντίστοιχα εάν χάσετε βάρος πως θα καταφέρετε στοχευμένα να χάσετε μόνο το επιπλέον λίπος χωρίς να επηρεαστεί ο μυϊκός ιστός. Εάν παρατηρήσετε αλλαγές στην κατανομή του λίπους στο σώμα σας επικοινωνήστε με το γιατρό σας για να συζητήσετε το σχήμα της φαρμακευτικής θεραπείας.
Αυξημένη χοληστερίνη και λιπίδια στις εξετάσεις αίματος: Η αύξηση των τριγλυκεριδίων, της χοληστερίνης (ολικής και βλαβερής LDL), αλλά και η μείωση της καλής HDL χοληστερίνης αποτελούν και αυτά μία μορφή λιποδυστροφίας.
– Πως μπορεί η διατροφή να βοηθήσει; Για την μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιολογικών επιπλοκών η διατροφή αποτελεί την πρώτη γραμμή αντιμετώπισης. Έμφαση δίνεται σε αυτό που ονομάζεται «διατροφή για καλή καρδιά»: αυξημένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και φυτικών ινών, μειωμένη κατανάλωση επεξεργασμένων πηγών ζάχαρης και λιπαρών ζωικής προέλευσης με έμφαση στα καλά ακόρεστα λιπαρά (φυτικά έλαια, λιπαρά ψάρια και ξηροί καρποί). Φυσικά η άσκηση και το φυσιολογικό βάρος είναι πάντοτε σύμμαχοι της καρδιάς.
Αύξηση ζαχάρου (γλυκόζης) του αίματος: Ορισμένα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν πως η αντιρετροϊκή θεραπεία αυξάνει τις πιθανότητες ενός ασθενούς με AIDS να εμφανίσει διαβήτη, δηλαδή υψηλά επίπεδα ζαχάρου λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη.
– Πως μπορεί η διατροφή να βοηθήσει; Και στην περίπτωση αυτή η διατροφή σε συνδυασμό με την άσκηση μπορεί να δράσουν θεραπευτικά. Οι διατροφικές συνήθειες ατόμων με ζάχαρο χαρακτηρίζονται από ελεγχόμενη ποσότητα υδατανθράκων, κατά προτίμηση σιτηρών ολικής άλεσης και πολύ λιγότερο γλυκών και έτοιμων σνακ, ομοιόμορφη κατανομή των υδατανθράκων στα γεύματα της ημέρας και συνδυασμός αυτών με ποικιλία πρωτεϊνικών πηγών και καλών λιπαρών.
Οστεοπενία και οστεοπόρωση: Άτομα που ακολουθούν θεραπεία HAART παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν αδύναμα οστά, χωρίς η παρατήρηση αυτή να μπορεί ακόμα να αποδοθεί με σιγουριά στην φαρμακευτική αγωγή.
– Πως μπορεί η διατροφή να βοηθήσει; Σε κάθε περίπτωση για ένα υγιές σκελετικό σύστημα οι ασθενείς θα πρέπει να λαμβάνουν επαρκή ποσότητα ασβεστίου, βιταμίνης D και πρωτεΐνης μέσα από τη διατροφή τους (γαλακτοκομικά, ξηροί καρποί, αυγά, πράσινα φυλλώδη λαχανικά), ή κατά ανάγκη μέσω κάποιου συμπληρώματος διατροφής.
Διαχείριση συμπτωμάτων και παρενεργειών
Τα συμπτώματα και οι παρενέργειες μπορεί να οφείλονται στον HIV, σε άλλες λοιμώξεις, στην θεραπεία ή σε συνδυασμό όλων των παραπάνω. Είναι εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για τον ίδιο τον ασθενή να γνωρίζει ποιος είναι ο καλύτερος διατροφικά τρόπος να διαχειριστεί τα συμπτώματα αυτά όταν εμφανιστούν. Στον πίνακα που ακολουθεί μπορείτε να βρείτε μία λίστα με τα πιο συχνά συμπτώματα, καθώς και απλές διατροφικές συμβουλές για την αντιμετώπισή τους.
|
Απώλεια όρεξης |
|
|
Δυσκοιλιότητα |
|
|
Διάρροια |
|
|
Αλλαγές στη γεύση |
|
|
Ναυτία |
|
|
Δυσκολία στην κατάποση |
|
Για μία πιο εξατομικευμένη προσέγγιση επικοινωνήστε με το γιατρό σας και αναφέρετέ του όλα τα συμπτώματά σας. Μπορείτε να καταγράψετε σε ένα ημερολόγιο τα συμπτώματα και να τα συσχετίσετε με συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες τις οποίες ίσως χρειαστεί να τροποποιήσετε.
Συμβουλές για ασφάλεια τροφίμων
Καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα των ασθενών με AIDS/HIV είναι αδύναμο είναι εξαιρετικά ευάλωτο σε λοιμώξεις από παθογόνα μικρόβια των τροφίμων. Οι συνήθειες οι οποίες ακολουθούνται κατά την αγορά, την αποθήκευση και το μαγείρεμα των τροφών είναι πολύ μεγάλης σημασίας για την προστασία από αυτό που απλά ονομάζεται τροφική δηλητηρίαση. Ακολουθούν πρακτικές συμβουλές για την υγιεινή των τροφίμων.
Στο σούπερ μάρκετ
- Μην αγοράζετε ποτέ χτυπημένες ή ανοιγμένες συσκευασίες
- Ελέγχετε πάντα την ημερομηνία λήξης
- Τοποθετείτε σε ξεχωριστές σακούλες το κρέας, το ψάρι, τα αυγά
Στο ψυγείο
- Τοποθετείστε το κρέας στο χαμηλότερο ράφι
- Τοποθετείστε τα αυγά στην ειδική θήκη
- Ελέγχετε η θερμοκρασία του ψυγείου να μην υπερβαίνει τους 5oC
- Μην βάζετε το γάλα στην πόρτα του ψυγείου
- Μη αφήνετε ωμό κρέας στο ψυγείο για περισσότερες από 2 ημέρες
- Τα περισσευούμενα φαγητά διατηρούνται στο ψυγείο 3 με 4 ημέρες
Στο μαγείρεμα
- Πλένετε πάντα προσεκτικά τα χέρια σας
- Χρησιμοποιείτε διαφορετικά μαχαίρια και επιφάνειες κοπής για τα λαχανικά, το ωμό κρέας, κοτόπουλο και ψάρι
- Μην καταναλώνετε ωμά τρόφιμα, όπως αυγά ή ψάρια
- Μαγειρεύετε καλά όλα τα τρόφιμα, εάν χρειαστεί χρησιμοποιείστε ένα θερμόμετρο για να μετρήσετε τη θερμοκρασία. Βρείτε εδώ έναν πίνακα με τις θερμοκρασίες στις οποίες πρέπει να μαγειρεύονται τα φαγητά.
- Σερβίρετε πάντα τα ζεστά φαγητά ζεστά και τα κρύα πιάτα κρύα
- Μην καταναλώνετε απαστερίωτα γαλακτοκομικά
Συνοψίζοντας δώστε έμφαση στο βάρος σας, διαχειριστείτε τα συμπτώματα και τις επιπλοκές όπως χρειάζεται κατά περίπτωση, για να τονώσετε το ανοσοποιητικό και να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας.
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. CATIE. A Practical Guide to Nutrition for People Living with HIV. Last accessed 30/11/2014.
http://www.catie.ca/en/practical-guides/nutrition
2. Cade Fields-Gardner; Adriana Campa. International University, Miami, FLPosition of the American Dietetic Association: Nutrition Intervention and Human Immunodeficiency Virus Infection. J Am Diet Assoc. 2010;110: 1105-1119.
3. AVERT. HIV, Food & Nutrition. Last accessed 30/11/2014.
http://www.avert.org/hiv-and-nutrition.htm
