Πως ο εγκέφαλος ψάχνει να βρει χαμένα αντικείμενα

Όταν χάνετε κάτι σημαντικό –το παιδί σας– ή κάτι λιγότερο σημαντικό, όπως το πορτοφόλι ή τα κλειδιά σας, ο εγκέφαλός σας εισέρχεται σε μια κατάσταση υπερδραστηριότητας προκειμένου να βρει το χαμένο αντικείμενο. Ωστόσο, αυτό δεν είναι ζήτημα υπερβολικής συγκέντρωσης του νου. Ερευνητές έχουν βρει ότι σε αυτές τις συνθήκες έντονης δραστηριότητας αναζήτησης, ενεργοποιούνται επιπλέον περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την οπτική αντίληψη (αλλά και άλλες που δεν σχετίζονται).

Καταρχάς, όλα αυτά έχουν να κάνουν με τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός σας επεξεργάζεται τις εικόνες. Όταν βλέπετε αντικείμενα, ο εγκέφαλος τα εντάσσει σε μεγάλες κατηγορίες, περίπου χίλιες τον αριθμό. Τα διάφορα στοιχεία που αντιλαμβανόμαστε ενεργοποιούν διάφορες περιοχές στον εγκέφαλό μας, οι οποίες σχετίζονται με την αντίληψη διάφορων εννοιακών κατηγοριών. Για παράδειγμα, εάν δείτε μια γυναίκα που κρατά μια ομπρέλα, ενώ περπατά με το σκύλο της στο πάρκο, ο εγκέφαλός σας «σπάει»την πληροφορία στις εξής πιθανές κατηγορίες: «άνθρωποι», «εργαλεία» και «ζώα».

Όταν, όμως, χάνετε ένα αντικείμενο ο εγκέφαλός σας λειτουργεί διαφορετικά. Διευρύνει την κατηγορία στην οποία ανήκει το αντικείμενο προκειμένου να συμπεριλάβει σχετικές κατηγορίες, ενώ καταργεί προσωρινά τη διαδικασία αντίληψης που σχετίζεται με άλλες, μη σχετικές κατηγορίες προκειμένου να σας επιτρέψει να εστιάσετε συνειδητά στο αντικείμενο του ενδιαφέροντός σας.

Προκειμένου να διαπιστώσουν περισσότερα για αυτή την αλλαγή στις εννοιακές κατηγορίες, οι ερευνητές του πανεπιστημίου του Μπέρκλεϋ χρησιμοποίησαν λειτουργική μαγνητική απεικόνιση (fMRI) για να καταγράψουν αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα 5 ανθρώπων, καθώς αυτοί αναζητούσαν αντικείμενα σε ταινίες που παρακολουθούσαν. Τα αντικείμενα τα οποία αναζητούσαν ανήκαν σε πολύ γενικές κατηγορίες, προκειμένου η διαδικασία να προσομοιάζει με το πώς ο εγκέφαλός μας χωρίζει τα αντικείμενα σε γενικές ομάδες όπως πχ «οχήματα» και «άνθρωποι». Κατά τη διάρκεια πολύωρων παρακολουθήσεων ταινιών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ανεξάρτητα από το αν οι συμμετέχοντες έβρισκαν τα αντικείμενα που αναζητούσαν, οι εγκέφαλοί τους δημιουργούσαν ένα ευρύτερο δίκτυο ενεργοποιημένων περιοχών που σχετίζονται με την οπτική αντίληψη, από ό,τι θα συνέβαινε εάν παρακολουθούσαν κάτι παθητικά.

Για παράδειγμα, όταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναζητήσουν ανθρώπους, οι εγκέφαλοί τους έδωσαν ταυτόχρονα εντολή στις περιοχές που ήταν υπεύθυνες για την αντίληψη ζώων, μερών σώματος, ενεργητικών ρημάτων και φυσικών υλικών, διευρύνοντας έτσι την αρχική περιοχή που σχετιζόταν με την αντίληψη των ανθρώπων. Με παρόμοιο τρόπο, όταν οι συμμετέχοντες αναζητούσαν οχήματα, στη θέα των οχημάτων ενεργοποιούνταν παράλληλα οι περιοχές που αφορούσαν τις κατηγορίες «εργαλεία», «συσκευές» και «δομές».

Και αυτό δεν συνέβαινε μόνο όταν έβλεπαν αυτοκίνητα ή ανθρώπους. Αυτή διευρυμένη αντίληψη επιπλέον κατηγοριών συνέβαινε και όταν οι συμμετέχοντες δεν έβρισκαν τα αντικείμενα που αναζητούσαν. Μάλιστα, επιστρατεύονταν για το σκοπό αυτό και περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται στην περίπτωση της αφηρημένης σκέψης. Και ενώ, όλες οι παραπάνω περιοχές του εγκεφάλου υπερλειτουργούσαν, άλλες περιοχές που σχετίζονταν με λιγότερο σχετικές κατηγορίες έδειχναν μικρότερη διέγερση από το κανονικό.

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η εργασία τους αποδεικνύει πόσο δυναμικά μπορεί να αντιδρά ο ανθρώπινος εγκέφαλος όταν απαντά σε συγκεκριμένα αιτήματα. Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη δουλειά τους (τα αποτελέσματα της οποίας έχουν δημοσιευτεί στο Nature Neuroscience), επισκεφτείτε τον διαδικτυακό διαδραστικό brain viewer όπου μπορείτε να δείτε διάφορες τρισδιάστατες μαγνητικές τομογραφίες από την έρευνα.

Έτσι, την επόμενη φορά που δεν θα μπορείτε να θυμηθείτε πού έχετε βάλει το πορτοφόλι σας, μην αρχίσετε να καταριέστε τη φρικτή σας μνήμη. Να ευγνωμονείτε τον εγκέφαλό σας που δουλεύει «υπερωρίες» προσπαθώντας να σας βοηθήσει να το ξαναβρείτε.

brain viewer