Σε μία θλιβερή πρωτιά για τα παιδιά στην Ελλάδα κατέληξε πρόσφατη Ευρωπαϊκή μελέτη που βρήκε ότι σχεδόν 4 στα 10 Ελληνόπουλα είναι υπέρβαρα (44% αγόρια και 37,7% κορίτσια) και 1 στα 10 παχύσαρκα (11,2% αγόρια και 9,7% κορίτσια), ποσοστό σχεδόν τριπλάσιο συγκριτικά με τη Νορβηγία (με 15,1% και 13,8% υπέρβαρα αγόρια και κορίτσια αντίστοιχα και 0,5% και 2,4% παχύσαρκα αγόρια και κορίτσια αντίστοιχα). Για μια ακόμη φορά τα «στοιχεία» κρούουν τον «κώδωνα του κινδύνου» για την υγεία των παιδιών μας και υπογραμμίζουν την ανάγκη αλλαγών στον τρόπο ζωής τους.
Τα ανησυχητικά στοιχεία της μελέτης ENERGY
Η μελέτη ENERGY αξιολόγησε το σωματικό βάρος και συμπεριφορές που επηρεάζουν την ενεργειακή ισορροπία, σε παιδιά ηλικίας 10-12 ετών επτά Ευρωπαϊκών χωρών (Βέλγιο, Ελλάδα, Ουγγαρία Ολλανδία, Νορβηγία, Σλοβενία και Ισπανία). Η ενεργειακή ισορροπία, και επομένως οι παράγοντες που την επηρεάζουν, είναι καθοριστική για τον έλεγχο του βάρους, επειδή όταν διαταράσσεται (και συγκεκριμένα, όταν η πρόσληψη θερμίδων μέσω της διατροφής είναι μεγαλύτερη από τη δαπάνη θερμίδων για το μεταβολισμό και την άσκηση), τότε το σωματικό βάρος αυξάνεται.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τη μελέτη, στο σύνολο των επτά χωρών, 1 στα 20 παιδιά είναι παχύσαρκο και 1 στα 4 είναι υπέρβαρο, και παράγοντες που σχετίζονται με αυτό το υπερβολικό σωματικό βάρος είναι ο τόπος διαμονής, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο των γονέων και ο τρόπος ζωής. Μεταξύ των παραγόντων ωστόσο που ευθύνονται για την «πρωτιά» της χώρα μας φαίνεται να είναι τα χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας και ο καθιστικός τρόπος ζωής. Συγκεκριμένα, τα παιδιά στην Ελλάδα:
- αφιερώνουν μόλις 7 λεπτά την εβδομάδαγια να πάνε με ποδήλατο στο σχολείο, όταν π.χ. οι μαθητές σε Νορβηγία και Ολλανδία αφιερώνουν, κατά μέσο όρο, πάνω από 40 λεπτά την εβδομάδα
- έχουν τα χαμηλότερα επίπεδα συμμετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες (190 λεπτά/βδομάδα τα αγόρια και 138 λεπτά/βδομάδα τα κορίτσια, όταν τα παιδιά π.χ. στη Νορβηγία ανέφεραν 313 και 155 λεπτά/βδομάδα για τα αγόρια και τα κορίτσια αντίστοιχα). Έναν από τους υψηλότερους χρόνους τηλεθέασης (122 λεπτά τη μέρα για τα αγόρια και 155 λεπτά/ημέρα για κορίτσια, όταν ο μέσος χρόνος για τις 7 χώρες ήταν 109 και 139 λεπτά/μέρα για τα αγόρια και κορίτσια αντίστοιχα)
Ενδιαφέρον ήταν το εύρημα ότι, στην Ελλάδα με τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, η κατανάλωση αναψυκτικών ήταν η χαμηλότερη από όλες τις χώρες που μελετήθηκαν, δηλαδή λιγότερο από 139ml/μέρα για τα αγόρια και 92ml για τα κορίτσια, όταν για παράδειγμα στην Ολλανδία, που έχει πολύ χαμηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, η κατανάλωση ήταν κατά προσέγγιση 700ml/μέρα για τα αγόρια και 565 ml για τα κορίτσια.
Η μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Παχυσαρκίας
Σε αντίστοιχα συμπεράσματα είχε νωρίτερα καταλήξει μελέτη της Ελληνικής Εταιρείας Παχυσαρκίας, που σε δείγμα 5701 μαθητών της 2ης και 4ης τάξης δημοτικού βρήκε το 37% και το 43% αντίστοιχα, με πρόβλημα βάρους.
Μεταξύ άλλων φάνηκε ότι:
- Το 60% των σχολείων αφιέρωναν μόνο 1-2 ώρες σε άσκηση κατά τη διάρκεια των μαθημάτων – Μόνο το 25% των σχολείων είχε μάθημα γυμναστικής περισσότερες από 3 ώρες την εβδομάδα.
- Το 50% περίπου των παιδιών πήγαινε στο σχολείο με αυτοκίνητο ή λεωφορείο, ακόμα κι αν το σχολείο ήταν κοντά στο σπίτι.
- Τα παχύσαρκα παιδιά γυμνάζονταν λιγότερο από τα παιδιά με φυσιολογικό ή υπερβάλλον σωματικό βάρος.
Τι άλλο μπορεί να επηρεάσει την πιθανότητα παχυσαρκίας;
Ο ελεύθερος χρόνος (ή η έλλειψή του)
Στη χώρα μας τα περισσότερα παιδιά μετά το σχολείο πηγαίνουν σε φροντιστήρια ή μελετούν για την επόμενη μέρα. Σύμφωνα με μελέτη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η χώρα μας είναι η πρώτη στον κόσμο στην εξωσχολική μελέτη: κατά μέσο όρο 57% των παιδιών μελετούν πάνω από 3 ώρες την ημέρα, όταν ο παγκόσμιος μέσος όρος είναι μόλις 19%. Επίσης, μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου αφιερώνεται σε καθιστικές δραστηριότητες (τηλεόραση, υπολογιστής, βιντεοπαιχνίδια), αφού οι ευκαιρίες για άθληση και παιχνίδι στη γειτονιά είναι περιορισμένες λόγω μικρής διαθεσιμότητας χώρων, κόστους, αλλά και για λόγους ασφαλείας.
Το σχολείο
Οι διαθέσιμες επιλογές από το κυλικείο θεωρούνται στην πλειονότητά τους φτωχές, η προετοιμασία κολατσιού από το σπίτι προϋποθέτει προγραμματισμό, ενώ πολλά παιδιά ντρέπονται να πάρουν κάποιο υγιεινό σνακ, συχνά για να αποφύγουν τυχόν σχόλια από τους συμμαθητές τους. Παράλληλα στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα η άσκηση περιορίζεται σε 2-3 ώρες.
Η οικογένεια
Οι γονείς αποτελούν το πρώτο και σημαντικότερο πρότυπο προς μίμηση, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη διατροφική εκπαίδευση και είναι υπεύθυνοι για τη διαθεσιμότητα φαγητού εντός και εκτός σπιτιού.
Είναι πολύ σημαντικό ότι, δυστυχώς, τα ίδια τα παιδιά δεν εκπαιδεύονται με κάποιο συστηματικό τρόπο σχετικά με τις αρχές της ισορροπημένης διατροφής, ώστε να διαμορφώσουν μια προσωπική διατροφική συνείδηση.
Επίσης η απουσία των γονιών πολλές ώρες από το σπίτι λόγω υποχρεώσεων δυσχεραίνει τον οικογενειακό προγραμματισμό, γεγονός που έχει σημαντικές επιπτώσεις και στη διατροφή. Όπως λόγω πίεσης χρόνου, τα παιδιά δεν τρώνε πρωινό και έχουν ακατάστατα γεύματα γενικότερα, σερβίρουν μόνα τους το μεσημεριανό οπότε δεν υπάρχει έλεγχος της ποσότητας ενώ καταναλώνουν συχνά φαγητό απέξω.
Οι γονείς λόγω της έλλειψης χρόνου υποκύπτουν συχνά στις απαιτήσεις του παιδιού ετοιμάζοντας εκ των προτέρων «ειδικό» φαγητό. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζεται σημαντικά η ποικιλία στη διατροφή.
Ο παππούς και η γιαγιά
Πολλά παιδιά περνούν αρκετό χρόνο με τον παππού και τη γιαγιά οι οποίοι, άθελά τους, συχνά συνεισφέρουν στις κακές διατροφικές συνήθειες. Μαθημένοι από την εποχή τους, όπου το αυξημένο βάρος ήταν ένδειξη υγείας, ευζωίας και υψηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, διατηρούν ακόμα τη νοοτροπία ότι ένα παχουλό παιδί «σφύζει από υγεία». Έτσι συχνά προσφέρουν γενναίες μερίδες φαγητού και τα κακομαθαίνουν με …υπερπροσφορά γλυκισμάτων.
Πηγές:
- Brug J et al. (2012) Differences in weight status and energy-balance related behaviors among schoolchildren across Europe: the ENERGY-project. PLoS One, 7(4):e34742. doi:10.1371/journal.pone.0034742
- Hassapidou M., Συνέδριο Ελληνικής Ιατρικής Εταιρίας Παχυσαρκίας
- CDC (Centers for Disease Control and Prevention). 2012. Overweight and Obesity: Defining Overweight and Obesity.
- CDC (Centers for Disease Control and Prevention). 2011. Healthy Weight: Balancing Calories.
- Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής (ΕΛΙΓΑΣΤ)
