Προβιοτικά, οι καλοί μας φίλοι

26-12-2016

«Ζωντανοί μικροοργανισμοί οι οποίοι όταν καταναλωθούν στις σωστές ποσότητες μπορούν να αποφέρουν οφέλη για την υγεία του ξενιστή». Αυτός είναι ο ορισμός των προβιοτικών όπως συντάχθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Με απλούστερα λόγια στην κατηγορία των προβιοτικών ανήκουν όλα εκείνα τα «καλά» μικρόβια, τα οποία όταν βρεθούν στο πεπτικό μας σύστημα βελτιώνουν την λειτουργία του. Εάν κανείς σκεφτεί τι πραγματικά σημαίνει η λέξη προβιοτικά θα δει πως στην Ελληνική γλώσσα η λέξη αυτή θα πει «για τη ζωή», και δεν είναι καθόλου τυχαίο. Τις τελευταίες δεκαετίες πολύ μελάνι έχει χυθεί, για το τι ακριβώς είναι τα προβιοτικά, σε τι μας ωφελούν, ποια τρόφιμα τα περιέχουν και σε ποια ποσότητα πρέπει να καταναλώνονται. Στο άρθρο αυτό θα προσπαθήσουμε να συμπεριλάβουμε τα πιο αντιπροσωπευτικά δεδομένα που αφορούν τα προβιοτικά, απαντώντας σε απλές ερωτήσεις που προκύπτουν στον καθένα μας.

 

Γιατί ο οργανισμός μου χρειάζεται τα προβιοτικά;

Τα προβιοτικά είναι σαν μικροί στρατιώτες μέσα στο έντερό μας οι οποίοι προστατεύουν το σώμα μας από εισβολείς. Τα προβιοτικά βοηθούν στην καταπολέμηση των ανεπιθύμητων μικροβίων τα οποία θέλουν να αποικίσουν στο πεπτικό μας σύστημα. Θωρακίζουν το έντερό μας δημιουργώντας θα λέγαμε μία ασπίδα προστασίας κατά παθογόνων μικροοργανισμών οι οποίοι βρίσκονται στις τροφές αλλά και στο περιβάλλον. Την ίδια στιγμή τα «καλά» αυτά μικρόβια παράγουν ένα οξύ (γαλακτικό οξύ) το οποίο δημιουργεί τοξικό περιβάλλον για τα «κακά» μικρόβια, ενώ βοηθά στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών όπως το ασβέστιο, ο χαλκός, ο σίδηρος και το μαγνήσιο. Επιπλέον τα προβιοτικά βοηθούν στην αναγέννηση των κυττάρων του εντέρου, αλλά και στην παραγωγή βιταμινών όπως οι πολυσήμαντες βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

 

Ποια τα οφέλη των προβιοτικών και σε ποιες παθήσεις μπορούν να βοηθήσουν;

Κάθε χρόνο ένας μεγάλος αριθμός νέων αποτελεσμάτων που αφορούν τα οφέλη των προβιοτικών βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Μέχρι τώρα τα προβιοτικά έχουν αποδειχτεί θεραπευτικά για τα συμπτώματα του ευερέθιστου εντέρου, για κολπικές μολύνσεις στις γυναίκες, αλλά και για την αντιμετώπιση της διάρροιας που συχνά προκαλεί η χρήση αντιβιοτικών. Παράλληλα μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη λακτόζη, και να προστατεύουν από την κολίτιδα και την εκκολπωματίτιδα. Φυσικά τα «καλά» μικρόβια βοηθούν συνολικά στην «καλή» λειτουργία του εντέρου. Στην βρεφική ηλικία τα προβιοτικά μειώνουν τους κολικούς, ενώ αντιμετωπίζουν και την νεκρωτική εντεροκολίτιδα. Τέλος συμβάλλουν στην σωστή ανάπτυξη των παιδιών, βοηθούν στην απορρόφηση της λακτόζης, αντιμετωπίζουν τη διάρροια, ενώ μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης ατοπικής δερματίτιδας και επιπλοκών του αναπνευστικού συστήματος. Τα οφέλη είναι πολλά, και η λίστα αυτών αναμένεται να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια καθώς τα προβιοτικά αποτελούν  αγαπημένο θέμα όχι μόνο των ερευνητών αλλά και των βιομηχανιών φαρμάκων και τροφίμων. Υπολογίζεται πως μέχρι το 2016 οι ετήσιες πωλήσεις προϊόντων με προβιοτικά θα αγγίξουν τα 30 δισεκατομμύρια.

 

Για τι ποσότητες προβιοτικών μιλάμε;

Η απάντηση στην ερώτηση αυτή παραμένει ακόμη ένα άλυτο μυστήριο. Σύμφωνα με οδηγίες που εξέδωσε την περασμένη εβδομάδα η Παγκόσμια Επιστημονική Εταιρεία για τα Προβιοτικά και τα Πρεβιοτικά, μία πηγή προβιοτικών πρέπει να περιέχει το λιγότερο 1 δισεκατομμύριο αποικίες ζωντανών μικροβίων για να προσδώσει στον οργανισμό κάποιο από τα οφέλη που περιγράψαμε παραπάνω. Δίνοντας μία γενικότερη οδηγία- μέχρι να υπάρξουν σαφείς κατευθύνσεις από τους διεθνείς οργανισμούς υγείας- κανείς μπορεί να ξεκινήσει με μία δόση 3-15 δισεκατομμυρίων αποικιών ημερησίως. Οι μικροοργανισμοί εκείνοι οι οποίοι φαίνεται να παρουσιάζουν τα περισσότερα οφέλη ανήκουν στα γένη Lactobacillus, Saccharomyces και ακολουθούν τα Bifidobacterium.  

 

Ποια τρόφιμα περιέχουν προβιοτικά;

Ίσως τώρα μπορείτε να καταλάβετε γιατί οι παλιοί μας συμβούλευαν να τρώμε ένα γιαούρτι όταν παίρναμε αντιβίωση. Γαλακτοκομικά τρόφιμα, όπως το γάλα, το kefir, το γιαούρτι αλλά και τυριά που έχουν «ζυμωθεί», η σούπα μίσο που βρίσκουμε σε ιαπωνικά εστιατόρια και το παραδοσιακό ζυμωτό ψωμί με τη μαγιά περιέχουν όλα «καλά» μικρόβια. Προβιοτικά μπορούμε να βρούμε επίσης σε εμπλουτισμένα με αυτά τρόφιμα όπως τα δημητριακά και οι σοκολάτες, και φυσικά στην αγορά υπάρχει μία μεγάλη γκάμα συμπληρωμάτων διατροφής τα οποία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες μας σε προβιοτικά.

 

Τι είναι τα πρεβιοτικά & τα συμβιωτικά;

Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός τα προβιοτικά χρειάζονται τροφή για να ζήσουν. Η τροφή των προβιοτικών ονομάζεται πρεβιοτικά και πρόκειται για υδατάνθρακες (ολιγοσακχαρίτες και ινουλίνη) τους οποίους μπορούμε να βρούμε σε τρόφιμα όπως οι αγκινάρες, οι μπανάνες, τα κρεμμύδια, το σκόρδο, η σόγια, τα πράσα και τα ραδίκια. Τα συμβιωτικά είναι ένας συνδυασμός προβιοτικών και πρεβιοτικών και τα συναντάμε σε πολλά συμπληρώματα διατροφής.

 

Πλήθος επιστημονικών δεδομένων καταδεικνύουν άμεση συσχέτιση μεταξύ των προβιοτικών και χρόνιων ασθενειών της σύγχρονης κοινωνίας όπως ο ζαχαρώδης διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο και η παχυσαρκία. Μία από τις πιο σύγχρονες τεχνικές για τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου εντέρου με προβιοτικά, είναι η μεταμόσχευση κοπράνων από υγιή σε ασθενή δότη. Το μέλλον λοιπόν το προβιοτικών προβλέπεται λαμπρό και κατευθύνεται προς την χρήση των προβιοτικών ως βασική θεραπευτική μέθοδο για ασθένειες του πεπτικού συστήματος και όχι μόνο. Μένει ακόμα να διευκρινιστεί η δοσολογία, τα γένη των μικροβίων με την καλύτερη απόδοση, αλλά και η αποτελεσματικότητα της συνδυαστικής χρήσης προβιοτικών και πρεβιοτικών. Δεν μένει παρά να περιμένουμε.

 

Ήβη Παπαϊωάννου

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ

[email protected]

 

Πηγές:

1. Hill, C. et al. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol. advance online publication 10 June 2014

2. Sanders ME, Guarner F, Guerrant R, Holt PR, Quigley EM, Sartor RB, Sherman PM, Mayer EA. An update on the use and investigation of probiotics in health and disease. Gut. 2013;62(5):787-96. Accessed July 26, 2013.

3. Academy of Nutrition and Dietetics. Probiotics: Where Do We Stand? October 2013.