Ο Σίνγια Γιαμανάκα (04-09-1962) είναι ένας Ιάπωνας ιατρός ερευνητής, που κέρδισε το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής το 2012 για την έρευνά του πάνω στα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα ή iPS cells (induced Pluripotent Stem cells), όπως τα ονόμασε, αναπτύσσοντας τη μέθοδο μετατροπής διαφοροποιημένων κυττάρων ενηλίκων σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα. Το οικονομικό έπαθλο του 1,2 εκατομμυρίου δολαρίων μοιράστηκε με τον Βρεττανό επιστήμονα Τζον Γκάρντον (John Gurdοn), ο οποίος είχε ήδη ανακαλύψει από το 1962 με πειράματα σε βατράχους ότι η διαφοροποίηση των κυττάρων μπορεί να αντιστραφεί.
Το 2005 ο Σίνια Γιαμανάκα με τους συνεργάτες του κατάφεραν να δημιουργήσουν βλαστοκύτταρα με την εισαγωγή τεσσάρων γονιδίων. Τα βλαστοκύτταρα αυτά τα ονόμασε «τεχνητά πολυδύναμα βλαστοκύτταρα» (induced pluripotent stem cells ή iPS cells). Το 2006 δημοσίευσε μία μελέτη για την επιτυχή δημιουργία πολυδύναμων βλαστοκυττάρων ποντικιών με χρήση των τεσσάρων γονιδίων. Αυτά τα τέσσερα γονίδια (Oct3/4, Sox2, Klf4, c-Myc) ονομάζονται «Yamanaka factors» και παίζουν σπουδαίο ρόλο στον επαναπρογραμματισμό των ενήλικων διαφοροποιημένων κυττάρων έτσι ώστε τα κύτταρα αυτά να μετατραπούν σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα. Τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα (iPS cells) μοιάζουν πολύ με τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα και μπορούν δυνητικά να εξελιχθούν σε διάφορα κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού. Ο Σίνια Γιαμανάκα και η ομάδα του είχαν αρχικά επιλέξει 24 υποψήφια γονίδια, για να ελέγξουν ποια από αυτά έχουν την ικανότητα να μετατρέπουν σωματικά κύτταρα σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, που έχουν τα χαρακτηριστικά των εμβρυικών βλαστοκυττάρων.
Μετά από πειράματα κατέληξαν σε τέσσερα γονίδια. Το 2007 ο Σίνια Γιαμανάκα με τους συνεργάτες του ανακοίνωσαν τη δημιουργία ανθρώπινων πολυδύναμων βλαστοκυττάρων από ινοβλάστες ανθρώπων εισάγοντας τα τέσσερα γονίδια μέσω φορέων ιών.ΩΗ ανακάλυψη αυτή έδωσε ώθηση στην έρευνα για τη χρήση των πολυδύναμων βλαστοκυττάρων στην αναγεννητική ιατρική και στη θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων. Το 2008 ο Σίνια Γιαμανάκα κατάφερε να δημιουργήσει πολυδύναμα βλαστοκύτταρα από κύτταρα συκωτιού και στομάχου ποντικιών. Η ανακάλυψη του Σίνια Γιαμανάκα βοήθησε τους επιστήμονες να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν ανθρώπινα έμβρυα, για να δημιουργήσουν πολυδύναμα βλαστοκύτταρα για διάγνωση και θεραπεία ασθενειών. Τα πολυδύναμα βλαστοκύτταρα έχουν και ένα άλλο βασικό πλεονέκτημα εκτός από την επίλυση ηθικών προβλημάτων από την καταστροφή ανθρώπινων εμβρύων. Δεν υπάρχει κίνδυνος απόρριψης από τον ανθρώπινο οργανισμό, γιατί χρησιμοποιούνται κύτταρα από τον ίδιο άνθρωπο, για να μετατραπούν σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα, και τα οποία μετά χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του ίδιου ανθρώπου. Μελλοντικά οι επιστήμονες ευελπιστούν να δημιουργήσουν όργανα για μεταμοσχεύσεις με την εξέλιξη της τεχνικής των πολυδύναμων βλαστοκυττάρων. Τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπεία ασθενειών, που μέχρι σήμερα θεωρούνται ανίατες, όπως το Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ, η αποκατάσταση τραυματισμών της σπονδυλικής στήλης, κ.α.
