Σίγουρα θα γνωρίζετε πιο είναι το ύψος σας. Απαραιτήτως ανεβαίνετε συχνά στη ζυγαριά για να γνωρίζεται το βάρος σας. Πόσοι όμως από εσάς γνωρίζετε το ποσοστό του σωματικού σας λίπους;
‘Οταν πριν από περίπου 50 χρόνια η παχυσαρκία άρχισε να σκαρφαλώνει στα ύψη, τότε αναζητήθηκαν τρόποι για να υπολογιστεί πόσα επιπλέον κιλά μπορεί να «αντέξει» το σώμα πριν παρουσιαστούν σοβαρές επιπλοκές. Η γνωστότερη εξίσωση που κατατάσσει ένα άτομο ανάλογα με τα κιλά και το ύψος του σε φυσιολογικό, υπέρβαρο ή παχύσαρκο, είναι ο Δείκτης Μάζα Σώματος (ΔΜΣ). Και παρότι ο ΔΜΣ έχει τα θετικά και τα αρνητικά του, αδυνατεί να υπολογίσει τη σύσταση του σώματος. Το ερώτημα όμως είναι γιατί είναι σημαντική η σύσταση του σώματος;
Από τι αποτελείται το σώμα;
Το ανθρώπινο σώμα αποτελείται στο μεγαλύτερο ποσοστό του από νερό, αλλά και τους μύες, το σκελετό, τα ανθρώπινα όργανα και λίπος. Το τελευταίο αποτελεί απαραίτητη αποθήκη ενέργειας η οποία χρησιμοποιείται σε περιόδους «πείνας». Μέχρι πριν μερικά χρόνια οι ειδικοί πίστευαν πως τα κύτταρα του λίπους δεν έχουν κανένα άλλο ρόλο στο σώμα, εκτός του αισθητικού. Σήμερα όμως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως το λίπος όχι μόνο δεν είναι «ανενεργό», αλλά αντιθέτως είναι ιδιαιτέρως δραστήριο. Με πολύ απλά λόγια αυτό σημαίνει πως κάθε λιποκύτταρο αποτελεί ένα μικρό εργοστάσιο παραγωγής ουσιών, ορμονών, οι οποίες έχουν ιδιαίτερη επίδραση στο μεταβολισμό.
Πως το λίπος επηρεάζει την υγεία;
Ένα σύνολο γενετικών, αλλά και άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων επιδρούν στη συσσώρευση λίπους στο σώμα. Σε αυτούς ανήκουν η ηλικία, το φύλο, η διατροφή, η άσκηση, η φυσική δραστηριότητα και άλλοι. Καθώς λοιπόν αποθηκεύεται το λίπος στο σώμα, η παραγωγή ουσιών που προκαλούν φλεγμονή στο σώμα (π.χ. αδιποκίνες), αλλά και η αδυναμία των κυττάρων να ανταποκριθούν σε φυσιολογικές λειτουργίες του μεταβολισμού (αντίσταση στην ινσουλίνη), οδηγούν σε χρόνιες καταστάσεις όπως η υψηλή πίεση, τα τριγλυκερίδια, η χοληστερόλη, το ζάχαρο που εν τέλει οδηγούν σε καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλες παθολογικές καταστάσεις.
Τι λέει το παράδοξο της παχυσαρκίας;
Γιατί όμως μερικοί άνθρωποι ενώ έχουν επιπλέον κιλά θεωρούνται «μεταβολικά υγιείς»; Αντίστοιχα υπάρχουν πολλοί που ενώ έχουν φυσιολογικό βάρος βάση της κατάταξης του ΔΜΣ, εμφανίζουν μειωμένο προσδόκιμο ζωής σε σύγκριση με άτομα αυξημένου βάρους. Ενώ μεγάλο κομμάτι της παρατήρησης αυτής μπορεί να αποδοθεί στο DNA του καθενός, το μεγάλο μυστικό φαίνεται να κρύβεται στην «τοπογραφία» του λίπους! Δηλαδή, όταν το λίπος είναι αποθηκευμένο στην περιοχή της κοιλιάς και βαθύτερα στο σώμα ή γύρω από τα ζωτικά όργανα, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε σοβαρές μεταβολικές και καρδιαγγειακές επιπτώσεις. Αντιθέτως, ο κίνδυνος το υπερβάλλον σωματικό λίπος να δημιουργήσει περιπέτειες υγείας είναι πολύ μικρότερος όταν τα λιποκύτταρα συγκεντρώνονται στους γοφούς ή κοντά στην επιδερμίδα. Οι άνδρες, τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, όσοι υιοθετούν διατροφικά πρότυπα πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και όσοι έχουν καθιστική ζωή, είναι πιο επιρρεπείς στο «επικίνδυνο» κοιλιακό λίπος.
Πως μπορεί κανείς να μετρήσει το λίπος;
Από όσα έχουμε αναφέρει μέχρι αυτό το σημείο, κανείς μπορεί εύκολα να υποθέσει πως είναι σημαντικό να γνωρίζει το σωματικό του λίπος. Οι οικιακές ζυγαριές σίγουρα δεν αποτελούν τον ενδεικνυόμενο τρόπο, διότι επηρεάζονται από διάφορες παραμέτρους όπως η ενυδάτωση. Οι πιο ακριβείς μέθοδοι είναι πρώτον «δυσεύρετες» και απαιτούν την παρουσία εξειδικευμένων επιστημόνων, και δεύτερον είναι πολύ κοστοβόρες. Μία από τις περισσότερο ενδεικτικές μεθόδους είναι να μετρήσετε με μία μεζούρα την περιφέρεια της μέσης σας. Για τους άνδρες το νούμερο δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 102cm και για τις γυναίκες τα 89cm.
Πως μειώνεται το σωματικό λίπος;
Το σωματικό λίπος δεν μειώνεται με μαγικό τρόπο! Απαιτεί επιμονή και υπομονή:
- Αυξήστε τη φυσική δραστηριότητα.
- Η καλύτερη γυμναστική είναι εκείνη που θα αγαπήσετε εσείς!
- Μειώστε την κατανάλωση έτοιμων γευμάτων και επεξεργασμένων προϊόντων.
- Καταναλώστε περισσότερα φρούτα και λαχανικά που θα σας χορτάσουν.
- «Αφουγκραστείτε» την πείνα σας!
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Βιβλιογραφία:
- Cameron AJ, Magliano DJ, Söderberg S A systematic review of the impact of including both waist and hip circumference in risk models for cardiovascular diseases, diabetes and mortality. Obes Rev. 2013 Jan;14(1):86-94.
- Oliveros E, Somers VK, Sochor O2, Goel K, Lopez-Jimenez F. The concept of normal weight obesity. Prog Cardiovasc Dis. 2014 Jan-Feb;56(4):426-33.
- Tchernof A, Després JP. Pathophysiology of human visceral obesity: an update. Physiol Rev. 2013 Jan;93(1):359-404.
- Smith U. Abdominal obesity: a marker of ectopic fat accumulation. J Clin Invest. 2015 May;125(5):1790-2.
- Després JP. Abdominal obesity and cardiovascular disease: is inflammation the missing link? Can J Cardiol. 2012 Nov-Dec;28(6):642-52.
