Με αφορμή το 1o Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής “Εξωσωματική Γονιμοποίηση Παρελθόν-Παρόν&Μέλλον” το healthview μίλησε με τον γιατρό Βασίλη Αθανασίου, διευθυντή του Κέντρου Εξωσωματικής Αθηνών για τους στόχους του συνεδρίου, που για πρώτη φορά γίνεται στην Ελλάδα, για το πώς θα μπορούσε να αποτελέσει η Ελλάδα έναν βασικό πυλώνα του ιατρικού τουρισμού, αλλά και για το δρόμο που έχει να διανύσει ένα ζευγάρι καταφεύγοντας στη λύση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, προκειμένου να μπορέσει να κάνει ένα τεράστιο όνειρο πραγματικότητα.
Πότε κε Αθανασίου ένα ζευγάρι θα πρέπει να αρχίσει να σκέπτεται την περίπτωση της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι ένα ζευγάρι που έχει κάποιο πρόβλημα, δε σημαίνει ότι πρέπει να καταφύγει αμέσως στη λύση της εξωσωματικής. Υπάρχουν πολλά ενδιάμεσα στάδια και διαδικασίες. Για να απαντήσω στην ερώτησή σας, ένα ζευγάρι θα πρέπει να σκέφτεται να απευθυνθεί και να συμβουλευθεί έναν ειδικό γιατρό σε θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όταν μετά από ένα χρόνο ελεύθερων σεξουαλικών επαφών δεν έχει προκύψει εγκυμοσύνη. Από τη στιγμή που θα απευθυνθεί σε έναν ειδικό θα πρέπει να μπει σε μια διαδικασία διερεύνησης του προβλήματος που ενδεχομένως να υπάρχει.
Ποιά είναι η διαδικασία διερεύνησης του προβλήματος που μπορεί να έχει ένα ζευγάρι στην προσπάθειά του να κάνει ένα παιδί;.
Η πρώτη φάση της διερεύνησης ξεκινάει με ένα πολύ καλό ιστορικό που χρειάζεται να έχει ο γιατρός, για να πάρει τις αποφάσεις για το καλύτερο δυνατόν που πρέπει να γίνει και αυτό να το επικοινωνήσει με τον πιο αναλυτικό τρόπο στο ζευγάρι. Στη διαδικασία αυτής της διερεύνησης τον πρώτο που «αγγίζουμε» από το ζευγάρι είναι ο άντρας, σε αυτόν θα πρέπει να κάνουμε σπερματοδιάγραμμα, μια απλή και ανώδυνη εξέταση προτού περάσουμε στη γυναίκα. Αυτή είναι πιο σύνθετη και πιο περίπλοκη. Ιδιαίτερα στη γυναίκα θα πρέπει να έχουμε μια ολιστική προσέγγιση. Δεν αρκεί μόνο μια καλή γυναικολογική εξέταση, δε μπορούμε π.χ. να εξετάζουμε τα γεννητικά όργανα χωρίς να βλέπουμε τους μαστούς. Αφού έχουμε στα χέρια μας τα αποτελέσματα των ορμονικών εξετάσεων, της σαλπιγγογραφίας και του υπερηχογραφήματος τότε θα πρέπει να συζητήσουμε πάλι με το ζευγάρι. Στις μέρες μας που οι καιροί είναι όλο και πιο απαιτητικοί, ένα ζευγάρι με πολλές επαγγελματικές υποχρεώσεις μπορεί να έρχεται σε επαφή μία φορά την εβδομάδα ή ακόμη και μια φορά στις δέκα ημέρες, η συχνότητα των επαφών είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας, τέτοια θέματα θα πρέπει να τα συζητήσουμε πολύ διεξοδικά. Από τη στιγμή που θα έχουμε όλα τα στοιχεία στα χέρια μας και θα έχουμε μια απόλυτα καθαρή εικόνα των ζευγαριού, θα πρέπει σε συνεννόηση μαζί τους να δομήσουμε μια στρατηγική. Και εδώ θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι πριν από την εξωσωματική θα πρέπει να δούμε πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι κάποια άλλη μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, π.χ σπερματέγχυση. Επίσης στο σημείο αυτό αποφασίζουμε, ποιο θεραπευτικό πρωτόκολλο θα ακολουθήσουμε δηλαδή ποια είναι η ενδεδειγμένη φαρμακευτική θεραπεία για τη γυναίκα.
Σε αυτό το σημείο όμως είναι που μπαίνει πλέον σοβαρά ο παράγοντας κόστος και ο παράγοντας χρόνος. Τι βοήθεια υπάρχει εκ μέρους της πολιτείας;
Από τη στιγμή που ο γιατρός αποφασίσει το πρωτόκολλο, τότε το ζευγάρι πρέπει να ξεκινήσει τη διαδικασία της έγκρισης από τις επιτροπές του ΕΟΠΥΥ. Αυτό είναι μια υπόθεση που δυστυχώς τραβάει πολύ. Πριν από μερικούς μήνες οι επιτροπές ήταν δύο για όλη την Ελλάδα και η διαδικασία ήταν πολύ χρονοβόρα, υπήρχε μάλιστα και η προϋπόθεση της ταυτοπροσωπίας. Έπρεπε δηλαδή μια γυναίκα από την Κρήτη να έρθει στην Αθήνα για να περάσει από την επιτροπή με συνέπεια σε όλα τα άλλα έξοδα, να προστίθενται και τα έξοδα της μετακίνησης. Τώρα οι επιτροπές είναι περισσότερες. Υπάρχουν πλέον επιτροπές, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξανδρούπολη, στη Λάρισα στα Γιάννενα και στο Ηράκλειο. Δυστυχώς όμως πλέον, σύμφωνα με το νόμο ακόμη και για τη διαδικασία της σπερματέγχυσης μία γυναίκα θα πρέπει να περνάει από την επιτροπή, άρα ο φόρτος εργασίας της επιτροπής είναι ο ίδιος καθώς επίσης και ο χρόνος καθυστέρησης. Άρα πάλι χάνεται πολύτιμος χρόνος!
Αν πάρει σήμερα τηλέφωνο για να κλείσει ραντεβού στην επιτροπή μία γυναίκα, τι χρόνο αναμονής θα έχει;
Αν πάρει σήμερα, το πιθανότερο να της κλείσουν ραντεβού για τον Μάιο. Αυτό για μία γυναίκα εκτός από το ότι την επιβαρύνει ψυχολογικά, έχει πρακτικά μεγάλες συνέπειες. Μετά τα 40-42 σε μια γυναίκα ο χρόνος μετράει αλλιώς. Οι 8 μήνες είναι ένα διάστημα σε αυτή την ηλικία κατά το οποίο μπορεί να επέλθει διαφοροποίηση του ορμονικού της προφίλ, μείωση των ωοθυλάκιων, άρα θα έχει και μικρότερες πιθανότητες εγκυμοσύνης. Μια ακόμη δυσλειτουργία του συστήματος είναι ότι ως προϋπόθεση για να εγκρίνει η επιτροπή την εξωσωματική είναι προηγουμένως το ζευγάρι να έχει κάνει σπερματεγχύσεις. Αυτό ιατρικά δεν έχει καμία λογική γιατί μία γυναίκα προχωρημένης αναπαραγωγικά ηλικίας που σύμφωνα με την κλινική της εικόνα δεν έχει πιθανότητα να τεκνοποιήσει παρά μόνο με εξωσωματική, απλώς η τυπολατρία αυτή, τη βάζει σε μια διαδικασία καθυστέρησης και στο τέλος μπορεί να της στοιχίσει τη δυνατότητα να γίνει μητέρα..
Ως προς το οικονομικό ποια είναι η συμβολή του ΕΟΠΥΥ σε σχέση με το συνολικό κόστος της εξωσωματικής.
Εάν μία γυναίκα περάσει από την επιτροπή και πάρει έγκριση, τα φάρμακα που στοιχίζουν γύρω στα 1000-1200 ευρώ τα καλύπτει ο ΕΟΠΥΥ. Επίσης λαμβάνει και μία επιδότηση της τάξης των 350 ευρώ. Από εκεί και ύστερα μία εξωσωματική μπορεί να κυμανθεί από 1000 έως 3000 ευρώ ανάλογα την περίσταση. Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, δυστυχώς είναι μια ακριβή διαδικασία γιατί απαιτείται υψηλή τεχνογνωσία και μία ομάδα εξειδικευμένων γιατρών. Υπάρχουν έξοδα ασυμπίεστα και ανελαστικά. Το ότι στο Κέντρο Εξωσωματικής Αθηνών έχουμε πιστοποίηση ISO έχει τη σημασία του, όχι για την εικόνα μας προς τα έξω αλλά κυρίως για εμάς. Γιατί σημαίνει κάποιες προϋπόθεσες ποιότητας που είναι απαραίτητες για να κάνουμε τη δουλειά μας σωστά και αποτελεσματικά. Όμως αυτό σημαίνει άψογη συντήρηση των μηχανημάτων και αυτά είναι έξοδα ασυμπίεστα και ανελαστικά. Πρέπει όμως να σας πω ότι η εξωσωματική στην Ελλάδα στοιχίζει 40%-50% πιο φθηνά από ότι σε άλλες χώρες της Ευρώπης.
Πολύς λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό για τον ιατρικό τουρισμό. Πως θα μπορούσε η εξωσωματική να αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυλώνες του;
Είναι κρίμα που στη χώρα μας αφήνουμε ανεκμετάλλευτο αυτό το πεδίο. Η εξωσωματική μπορεί να προσφέρει πολλά στον ιατρικό τουρισμό. Όσον αφορά την εξωσωματική γονιμοποίηση η Ελλάδα διαθέτει εξαιρετικούς γιατρούς, πολύ καλή τεχνογνωσία αλλά έχει και μία φιλική νομοθεσία προς το ζευγάρι που θέλει να τεκνοποιήσει. Ενδεχομένως ένας Ευρωπαίος να μην επέλεγε την Ελλάδα για να κάνει μία επέμβαση καρδιάς αλλά κάλλιστα μπορεί να την επιλέξει εάν έχει πρόβλημα τεκνοποίησης. Σε αυτό έχει βοηθάει η στάση της Ορθόδοξης Εκκλησίας που δε βάζει προσχώματα στη νομοθεσία όπως κάνει η Καθολική Εκκλησία. Στην Ιταλία π.χ υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί στον αριθμό των εμβρύων που θα εμφυτεύσουμε στη μήτρα μιας γυναίκας ή στον αριθμό των ωαρίων που θα γονιμοποιήσουμε, στην Ελλάδα αυτό το αποφασίζουμε με κριτήρια ιατρικά και σε σχέση πάντα με την ηλικία της γυναίκας.
Ποιο είναι το καθεστώς που διέπει τις δότριες ωραρίων και τους δότες σπέρματος;
Καταρχάς σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία διασφαλίζεται και προστατεύεται η ανωνυμία. Στη Γαλλία παραδείγματος χάριν μπορείς να μάθεις τα στοιχεία της δότριας ή του λήπτη. Εδώ στην Ελλάδα ο νομοθέτης έχει εξασφαλίσει την ανωνυμία. Τώρα όσον αφορά τους δότες, στην Ελλάδα λειτουργούν τράπεζες σπέρματος εδώ και χρόνια. Έτσι και αλλιώς είναι μια πολύ ευκολότερη διαδικασία από το να δώσει μία γυναίκα τα ωάριά της. Για τις δότριες όμως παρότι υπάρχει η αμοιβή των 700-800 ευρώ συν τα έξοδα μετακίνησης υπάρχει μία υποκριτική θα έλεγα στάση που την ονομάζουμε «φιλοσοφία δωρεάς». Ας μη γελιόμαστε δε ξυπνάει ένα πρωί μία γυναίκα και αποφασίζει να δώσει τα ωάριά της. Εξάλλου αυτό είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και έχει και κινδύνους. Η γυναίκα που θα αποφασίσει να δώσει το ωάριο της, θα πρέπει για 20 με 22 μέρες να κάνει μια με δύο ενέσεις την ημέρα μέχρι την ημέρα της ωοληψίας η οποία είναι μία ιατρική πράξη με ότι αυτό συνεπάγεται.
Δυστυχώς το μεγάλο έλλειμμα στην εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η απουσία της Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Εάν λειτουργούσε αυτή η αρχή θα υπήρχαν πολύ σαφείς κανόνες αλλά και έλεγχος σε όλους και για όλα Η Αρχή θα διασφάλιζε τη διαφάνεια και το σύννομο με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και θα πιστοποιούσε όλες τις προδιαγραφές που υπάρχουν στη χώρα μας σχετικά με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Είναι κρίμα να μιλάμε για ιατρικό τουρισμό στην Ελλάδα και να μη θωρακίζουμε το χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προκειμένου να εκμεταλλευτούμε το ιατρικό προσωπικό αλλά και την υψηλή τεχνογνωσία που διαθέτουμε σε αυτόν τον τομέα. Δε μπορούμε να μιλάμε για ιατρικό τουρισμό στο χώρο της εξωσωματικής εάν δεν προεξοφλήσουμε όμως τη σύσταση και τη λειτουργία της Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Θέλω να πιστεύω ότι σε αυτό το θέμα έχουμε βρει ευήκοα ώτα στο υπουργείο Υγείας. Δυστυχώς όμως, συχνά στην Ελλάδα ενώ ξεκινάμε για να φτάσουμε στο στόχο μας κάπου στη διαδρομή χάνουμε το δρόμο μας.
Ποιος είναι ο στόχος αυτού του συνεδρίου που για πρώτη φορά διοργανώνεται στην Ελλάδα;
Ο στόχος του συνεδρίου δεν είναι τόσο επιστημονικός, γιατί όλοι εμείς που ασχολούμαστε με την εξωσωματική πηγαίνουμε πολύ συχνά και ενημερωνόμαστε σε συνέδρια του εξωτερικού. Γίνεται όμως, έστω και με καθυστέρηση, για να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας, να δούμε τι έχουμε καταφέρει και τι πρέπει να κάνουμε για να καταφέρουμε ακόμη περισσότερο.
