Η δυνατότητα άμεσης πληροφόρησης που δίνει το διαδίκτυο επιτρέπει την ενημέρωση χωρίς φιλτράρισμα των μηνυμάτων, κάτι το οποίο απαιτεί κριτική σκέψη για να κρατήσει κανείς την ουσία. Πόσοι όμως διαθέτουμε την τεχνογνωσία για να ακολουθήσουμε την διαδικασία αυτή; Κάθε μέρα διαβάζουμε οικονομικούς, νομικούς και ιατρικούς όρους οι οποίοι σπάνια γνωρίζουμε τι σημαίνουν και αυτό γιατί δεν μπορούμε να είμαστε ειδικοί επί παντός επιστητού. Πόσο τρομακτικό είναι όμως αυτό όταν μιλάμε για την υγεία μας; Και θα σας δώσουμε ένα παράδειγμα για να καταλάβετε ακριβώς τι εννοούμε. Ένας καταναλωτής ο οποίος απεγνωσμένα προσπαθεί να χάσει βάρος διαβάζει κάπου πως η γλουτένη παχαίνει. Σαν αποτέλεσμα googlάρει τη λέξη γλουτένη και αποκλείει από τη διατροφή του όσα τρόφιμα την περιέχουν. Τι επιπτώσεις έχει όμως αυτό στον οργανισμό του; Ή κάποιος διαβάζει για τον Δείκτη Μάζας Σώματος και καταλήγει στο συμπέρασμα πως είναι υπέρβαρος. Πόσο εξατομικευμένη είναι αυτή η πληροφορία; Παρακάτω θα αναλύσουμε 4 παρεξηγημένες διατροφικές έννοιες και θα δούμε σύντομα την σημασία τους, ελπίζοντας να ξεδιαλύνουμε το θολό τοπίο γύρω από αυτές.
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ)
Τι είναι; Αριθμός ο οποίος προκύπτει εάν διαιρέσουμε το βάρος σε κιλά, με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα (βάρος/ ύψος2). Για παράδειγμα κάποιος που είναι 80 κιλά και έχει ύψος 1,75, έχει ΔΜΣ 26,1. Ένα άτομο θεωρείται:
1. Φυσιολογικού βάρους εάν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 18.5- 24.9
2. Υπέρβαρο εάν ο ΔΜΣ είναι μεταξύ 25- 29.9
3. Παχύσαρκο εάν ο ΔΜΣ είναι πάνω από 30
4. Ελιποβαρές εάν ο ΔΜΣ είναι κάτω από 18.5
Τι σημασία έχει; Ο ΔΜΣ είναι στην ουσία ένας μέσος όρος ο οποίος διευκολύνει τους ειδικούς υγείας να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να εκτιμήσουν την πιθανότητα εμφάνισης νοσημάτων, να επιλέξουν την κατάλληλη θεραπεία και να περάσουν μηνύματα στο κοινό. Σε καμία περίπτωση όμως το εργαλείο αυτό δεν είναι αυστηρό κριτήριο κατάταξης, καθώς αδυνατεί να μετρήσει πως είναι κατανεμημένο το βάρος στο σώμα, αλλά και να υπολογίσει το σωματικό λίπος ή το μυϊκό ιστό. Σκεφτείτε πως ένας αθλητής μπορεί να έχει πολύ ανεπτυγμένο μυϊκό σύστημα. Η χρήση του ΔΜΣ πιθανά θα τον κατατάξει στην κατηγορία του υπέρβαρου χωρίς πραγματικά να είναι. Αντίστοιχα ένα άτομο με φυσιολογικό ΔΜΣ μπορεί να έχει συσσωρευμένο λίπος στην κοιλιά, χαρακτηριστικό που αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Το συμπέρασμα; Η ερμηνεία που θα δώσει κανείς στο ΔΜΣ πρέπει να συνοδεύεται πάντα από την εξατομικευμένη συμβουλή ενός ειδικού υγείας για την αποφυγή αυθαίρετων συμπερασμάτων.
Προϊόντα χαμηλά σε λιπαρά
Τι είναι; Τρόφιμα τα οποία έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία για την αφαίρεση του λίπους. Τροφές χαμηλές σε λιπαρά πρέπει να περιέχουν λιγότερο από 0.5 γραμμάριο λίπους ανά μερίδα.
Τι σημασία έχει; Για πολλά χρόνια το λίπος θεωρούνταν υπαίτιο για τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Για τον λόγο αυτό η βιομηχανία τροφίμων αναγκάστηκε να δημιουργήσει προϊόντα χωρίς λίπος για να καλύψει τις ανάγκες μεγάλης μερίδας του καταναλωτικού κοινού το οποίο παρουσίαζε υψηλά επίπεδα χοληστερίνης . Για να υπερκαλυφθεί όμως η γευστική απουσία του λίπους, τα τρόφιμα με χαμηλά λιπαρά εμπλουτίστηκαν με ζάχαρη και άλλα πρόσθετα χημικά και συντηρητικά. Παράλληλα την τελευταία δεκαετία το ενδιαφέρον όσων μελετούν τις αιτίες των νοσημάτων της καρδιάς και της παχυσαρκίας στρέφεται προς τις υπερβολικές ποσότητες τροφής που καταναλώνει ένας άνθρωπος αλλά και προς την αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης και επεξεργασμένων υδατανθράκων.
Το συμπέρασμα; Μπορεί ένα γραμμάριο λίπους να περιέχει τις διπλάσιες θερμίδες από ένα γραμμάριο υδατάνθρακα ή πρωτεΐνης, στο τέλος της ημέρας όμως δεν είναι αυτό που θα μας παχύνει. Ένα ποτήρι γάλα πλήρες σε λιπαρά στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής είναι απολύτως αποδεκτό. Είναι η ποσότητα που μετράει. Όλα τα παραπάνω δεν ισχύουν για άτομα με υπερλιπιδαιμία (αυξημένη χοληστερίνη/ τργλυκερίδια) τα οποία συνιστάται να καταναλώνουν τροφές χαμηλές σε λιπαρά.
Προϊόντα ολικής αλέσεως
Τι είναι; Μη αποφλοιωμένα προϊόντα σιτηρών τα οποία περιέχουν το αμυλούχο ενδοσπέρμιο, το έμβρυο και το εξωτερικό πιτυρούχο περίβλημα του σπόρου.
Τι σημασία έχει; Τα προϊόντα ολικής αλέσεως είναι πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε, καλά μονοακόρεστα λιπαρά, σίδηρο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, σελήνιο, χαλκό, ψευδάργυρο και φυσικά φυτικές ίνες. Κατά την διαδικασία παραγωγής του άσπρου αλευριού απομακρύνονται τα μέρη του σπόρου με τα περισσότερα θρεπτικά συστατικά, δηλαδή το έμβρυο και το περίβλημα, και μένει μόνο το ενδοσπέρμιο που είναι πλούσιο κυρίως σε άμυλο. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως το άσπρο ψωμί μας δίνει μεν ενέργεια, αλλά δεν μας δίνει όλα εκείνα τα ωφέλιμα συστατικά που περιέχονται στην μαύρη εκδοχή του.
Το συμπερασμα; Η Ακαδημία Διατροφής & Διαιτολογίας της Αμερικής συνιστά κάθε μέρα τουλάχιστον τα μισά σιτηρά μας να είναι ολικής αλέσεως. Εάν στην λίστα των συστατικών στη συσκευασία η πρώτη λέξη είναι «αλεύρι σίτου ολικής άλεσης», τότε αυτή είναι η ένδειξη πως κάνετε την καλύτερη επιλογή.
Υπερτροφές
Τι είναι; Τρόφιμα, συνήθως φυτικής προέλευσης, τα οποία είναι φυσικές πηγές πρωτεΐνης, βιταμινών, μετάλλων, ιχνοστοιχείων και άλλων φυτοχημικών όπως τα αντιοξειδωτικά συστατικά. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα blueberries, τα cranberries, ο λιναρόσπορος, η quinoa, τα chia seeds και άλλα πολλά.
Τι σημασία έχει; Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε θρεπτικά συστατικά οι υπερτροφές έχουν μελετηθεί για την προστατευτική τους δράση έναντι των ελευθέρων ριζών (αντιοξειδωτική προστασία) και χρόνιων νοσημάτων όπως τα καρδιαγγειακά και ο καρκίνος. Τα αποτελέσματα των μελετών για τα οφέλη των υπερτροφών, παρότι ενθαρρυντικά, δεν είναι πάντα ομοιόμορφα και έτσι δεν μπορούν να γενικευθούν στον πληθυσμό. Σε καμία περίπτωση οι υπερτροφές δεν έχουν θεραπευτική δράση, μόνο προστατεύουν.
Το συμπέρασμα; Οι περισσότεροι ειδικοί υγείας προτείνουν την κατανάλωση ποικιλίας φρέσκων τροφών, και μάλιστα τροφών με διαφορετικά χρώματα. Οι υπερτροφές μπορούν να ενταχθούν σε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο χωρίς αυτό να σημαίνει πως αποτελούν πανάκεια για κάθε νόσο.
Ήβη Παπαϊωάννου
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
