Το δέρμα μας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα όργανα του σώματος μας και η προστασία αυτού έναντι της βλαβερής ακτινοβολίας του ηλίου είναι απαραίτητη. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη για να κατανοήσει κανείς πως η προστασία του δέρματός μας εξωτερικά είναι τόσο σημαντική όσο και η θωράκιση αυτού εκ των έσω. Καθώς ο καρκίνος του δέρματος αποτελεί την πιο συχνή μορφή της νόσου και το 90% των περιπτώσεων αποδίδεται στις υπεριώδεις ακτίνες του ηλίου, κανείς οφείλει να πάρει όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις. Τη βάση της πρόληψης αυτής μπορεί να θέσει η διατροφή μας, με τροφές οι οποίες ενισχύουν το μαύρισμα αλλά ταυτόχρονα προστατεύουν το δέρμα μας.
Εν συντομία το «κόκκινο» χρώμα του δέρματός μας καθορίζεται από την κυκλοφορία του αίματος κάτω από αυτό (αιμογλοβίνη), ενώ το «κίτρινο» χρώμα από 2 βασικές χρωστικές ουσίες τα καροτενοειδή και την μελανίνη. Τα καροτενοειδή, όπως το β-καροτένιο, το λυκοπένιο και η λουτεΐνη, είναι αντιοξειδωτικά συστατικά τα οποία ο οργανισμός μας δεν μπορεί να συνθέσει από μόνος του και έτσι τα εξασφαλίζουμε μέσω των τροφών. Τρόφιμα, και κυρίως φρούτα και λαχανικά, τα οποία περιέχουν καροτενοειδή έχουν χρώμα κόκκινο, κίτρινο ή πορτοκαλί. Τέτοια είναι οι ντομάτες, τα καρότα, οι πιπεριές και οι γλυκοπατάτες. Τα καροτενοειδή μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα λόγω των αντιοξειδωτικών τους ιδιοτήτων, προστατεύοντας με τον ίδιο τρόπο και το δέρμα μας.
Η μελανίνη παράγεται στο δέρμα μας από τα μελανοκύτταρα και δρα φωτοπροστατευτικά στην υπεριώδη ακτινοβολία μειώνοντας τον κίνδυνο ηλιακού εγκαύματος και καρκίνου του δέρματος. Σκούρα δέρματα έχουν μεγαλύτερα ποσοστά μελανίνης, ενώ παράδοξο είναι πως η μελανίνη παρεμποδίζει την σύνθεση βιταμίνης D η οποία είναι απαραίτητη για την καλή υγεία των οστών. Στις δυτικές κοινωνίες η μελανίνη συνδέεται με το έντονο μαύρισμα και η αυξημένη παραγωγή αυτής αποτελεί το ζητούμενο πολλών γυναικών κατά τους θερινούς μήνες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έρευνα Βρετανών επιστημόνων, οι οποίοι είχαν την ιδέα να μελετήσουν εάν η αύξηση στο δέρμα των καροτενοειδών ή της μελανίνης είναι εκείνη η οποία θα οδηγήσει στο πιο ελκυστικό αποτέλεσμα από αισθητικής πλευράς. Για να το επιτύχουν αυτό ζήτησαν από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να χρησιμοποιήσουν ένα πρόγραμμα στον υπολογιστή και να αλλάξουν το χρώμα στο δέρμα τους μέχρι να επιτύχουν την περισσότερο επιθυμητή απόχρωση. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι συμμετέχοντας έδωσαν τέτοια απόχρωση στο δέρμα τους η οποία αντιστοιχούσε σε αύξηση των καροτενοειδών, και πολύ λιγότερο της μελανίνης. Συνεπώς οι περισσότεροι άνθρωποι θα ήθελαν να έχουν περισσότερα καροτενοειδή στο δέρμα τους. Είναι όμως δυνατό να επιτευχθεί αυτό μέσω της διατροφής;
Μελέτες έχουν δείξει πως η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών πλούσια σε καροτενοειδή για περίπου 8 εβδομάδες αυξάνει τα αντίστοιχα επίπεδα αυτών στο αίμα και κατ’ επέκταση στο δέρμα. Όπως ήδη αναφέραμε τα κόκκινα, κίτρινα και πορτοκαλί λαχανικά και φρούτα είναι πλούσια σε καροτενοειδή:
- Τα καρότα αποτελούν ίσως μία από τις πιο προφανείς πηγές α- καροτενίου και β- καροτενίου. Και οι 2 μορφές καροτενίου είναι πρόδρομα μόρια, ή απλούστερα, δομικά συστατικά, της βιταμίνης Α η οποία πέραν του δέρματος παίζει σημαντικότατο ρόλο στην όραση.
- Οι ντομάτες, οι πιπεριές, η κολοκύθα και οι γλυκοπατάτες βοηθούν το δέρμα μας να μαυρίσει προσδίδοντας μας και ένα σύνολο άλλων βιταμινών, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών.
- Το σπανάκι, το μπρόκολο και το λιγότερο γνωστό στην Ελλάδα kale, μπορεί να έχουν σκούρο πράσινο χρώμα αποτελούν όμως εξαιρετικές πηγές δύο άλλων καροτενοειδών, της λουτεΐνης και της ζεαξανθίνης, οι οποίες κάνουν το μαύρισμά μας πιο λαμπερό.
- Τα βερίκοκα, τα ροδάκινα, τα μανταρίνια, τα πορτοκάλια, το πεπόνι και το καρπούζι δεν είναι τυχαίο που αφθονούν το καλοκαίρι μιας και αποτελούν τον ιδανικότερο διατροφικό σύμμαχο για το μαύρισμά μας.
- Τα καροτενοειδή βρίσκονται κατά κανόνα «φυλακισμένα» μέσα στις τροφές. Για να αυξήσουμε την διαθεσιμότητά τους στον οργανισμό μας είναι καλύτερο να τα τεμαχίζουμε ή να πίνουμε τον χυμό αυτών. Για παράδειγμα ο οργανισμός μας θα απορροφήσει περισσότερα καροτενοειδή από τον χυμό καρότου ή από τον πελτέ τομάτας.
- Επειδή τα καροτενοειδή είναι συστατικά τα οποία απορροφώνται στο στομάχι μόνο παρουσία λίπους (3-5 γραμμάρια), καλό είναι να όταν τρώμε τις παραπάνω τροφές να καταναλώνουμε μικρή ποσότητα λιπαρών τροφίμων όπως το λάδι, τα γαλακτοκομικά ή το κρέας. Με τον τρόπο αυτό θα αποκομίσουμε τα μέγιστα δυνατά οφέλη.
- Εκτός από τα καροτενοειδή απαραίτητες τους θερινούς μήνες είναι και οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες C και Ε οι οποίες προστατεύουν τα κύτταρα του δέρματός μας από το «κάψιμο» και την οξείδωση. Τις βιταμίνες αυτές τις βρίσκουμε σε αφθονία στα φρούτα και στα λαχανικά, όπως οι φράουλες, το ακτινίδιο, τα εσπεριδοειδή, οι πατάτες, οι πιπεριές και τα σκούρα φυλλώδη λαχανικά. Παρατηρούμε δηλαδή πως η ίδια η φύση έχει προνοήσει έτσι ώστε τα φρούτα και τα λαχανικά τα οποία είναι πλούσια σε καροτενοειδή να είναι και άριστες πηγές βιταμινών C και Ε.
Τέλος είναι σημαντικό να τονίσουμε πως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το παρακάνουμε με τα καροτενοειδή καθώς υπερβολική κατανάλωση αυτών σε ημερήσια βάση (πάνω από 30mg/ημέρα) μπορεί να οδηγήσει σε καροτενοδερμία, δηλαδή πορτοκαλί χρωματισμό του δέρματος. Η ακριβής δόση στην οποία τα καροτενοειδή προκαλούν καροτενοδερμία δεν έχει διευκρινιστεί, πρέπει όμως να αποφεύγονται συμπληρώματα διατροφής με δόση μεγαλύτερη των 30mg/ ημέρα. Η καροτενοδερμία είναι πλήρως αναστρέψιμη.
Ήβη Παπαϊωάννου
Επιστήμων Τροφίμων & Ειδικός Διατροφής
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
- Alaluf S1, Heinrich U, Stahl W, Tronnier H, Wiseman S. Dietary carotenoids contribute to normal human skin color and UV photosensitivity. J Nutr. 2002 Mar;132(3):399-403.
- Ian D. Stephen Vinet Coetzeeb, David I. Perrettb. Carotenoid and melanin pigment coloration affect perceived human health. Evolution & Human Behavior Volume 32, Issue 3 , Pages 216-227, May 2011
- Linus Pauling Institute. Oregon State University. Carotenoids. Alpha-Carotene, Beta-Carotene, Beta-Cryptoxanthin, Lycopene, Lutein, and Zeaxanthin. Last accessed 19/5/2014.
http://lpi.oregonstate.edu/infocenter/phytochemicals/carotenoids/
