Υπολογίζεται πως περίπου 15000 βαριατρτικές επεμβάσεις πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στην Ευρώπη. Στο θετικό σενάριο ο στόχο της απώλεια βάρους επιτυγχάνεται περίπου ενάμιση με δύο χρόνια μετά την επέμβαση. Μία τέτοια διαδικασία όμως δεν έρχεται χωρίς ρίσκα. Ένα από αυτά είναι και οι διατροφικές ελλείψεις βιταμινών, μετάλλων και ιχνοστοιχείων, που κάθε άλλο παρά σπάνιες θεωρούνται.
Σε πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου τη Ρώμης συμμετείχαν ασθενείς, που είχαν υποβληθεί σε επέμβαση παχυσαρκίας, 5 έτη νωρίτερα. Αρκετά χρόνια λοιπόν μετά το βαριατρικό χειρουργείο τα αποτελέσματα ανά είδος επέμβασης ήταν τα εξής:
- Ρυθμιζόμενος γαστρικός δακτύλιος: 28% των ασθενών εμφάνισαν έλλειψη σε διατροφικό συστατικό, 37% λάμβαναν συστηματικά κάποιο συμπλήρωμα διατροφής.
- Γαστρικό μανίκι: 70% εμφάνισαν έλλειψη,75% λάμβαναν συμπλήρωμα.
- Γαστρική παράκαμψη Roux en–Y: 87% εμφάνισαν έλλειψη, 94% λάμβαναν συμπλήρωμα.
Πρακτικά, τα αποτελέσματα της παραπάνω μελέτης, που επιβεβαιώνονται και από άλλα δεδομένα, δείχνουν πως ένα χειρουργείο παχυσαρκίας ακολουθείται από μία “επικίνδυνη” περίοδο για έλλειψη θρεπτικών συστατικών. Η πληροφορία αυτή δεν είναι χρήσιμη μόνο στην ιατρική ομάδα, αλλά και στον ίδιο τον ασθενή. Έμφαση θα πρέπει να δίνεται σε συμπτώματα έλλειψης, στενή αιματολογική παρακολούθηση, συστηματική λήψη ενδεικνυόμενων συμπληρωμάτων διατροφής και ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες.
Γιατί προκαλούνται διατροφικές ελλείψεις;
Οι αιτίες που οδηγούν στην έλλειψη παραπάνω θρεπτικών συστατικών είναι παραπάνω από μία, και ενδεχομένως διαφέρουν ανάλογα με το είδος της επέμβασης, την ηλικία και άλλους εξατομικευμένους παράγοντες.
- Επιπλέον βάρος: Η παχυσαρκία από μόνη της αποτελεί παράγοντα κινδύνου για θρεπτικές ανεπάρκειες, λόγω του εκτεταμένου λιπώδους ιστού, αλλά και της χρόνιας φλεγμονής που παρατηρείται.
- Μειωμένη πρόσληψη τροφής: Προκύπτει τόσο από τον περιορισμό του όγκου του στομάχου, όσο και από τη μείωση του αισθήματος πείνας.
- Δυσαπορόφηση θρεπτικών συστατικών: Ανάλογα με το είδος της επέμβασης, διαφορετικά τμήματα του γαστρεντερικού σωλήνα αφαιρούνται ή “τραυματίζονται”. Έτσι, μειώνεται η ικανότητα απορρόφησης θρεπτικών συστατικών από τα τοιχώματά τους. Για παράδειγμα, η δυσαπορρόφηση λίπους είναι συχνό φαινόμενο, και ως εκ τούτου και η έλλειψη λιποδιαλυτών βιταμινών (A,D, E, K).
- Διατροφικές συνήθειες: Η κακή ποιότητα των γευμάτων και η περιορισμένη ποικιλία, τόσο πριν, όσο και μετά το βαριατρικό χειρουργείο, εξηγούν τις διατροφικές ελλείψεις.
Ακολουθεί μία λίστα με τις πιο συχνές ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία), που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ασθενείς, ακόμη και αρκετό διάστημα μετά από μία επέμβαση παχυσαρκίας.
Βιταμίνη Β12
Βρίσκεται κυρίως σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, και σημαντικότερος ρόλος της είναι η υγεία των ερυθρών αιμοσφαιρίων και του νευρικού συστήματος. Σε υγιή άτομα η βιταμίνη Β12 διασπάται στο όξινο περιβάλλον του στομάχου, και προσδένεται σε ειδικό μεταφορέα στο πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου. Από εκεί εισέρχεται στον οργανισμό, και να ταξιδεύει σε ολόκληρο σώμα. Όμως τα πράγματα συμβαίνουν λίγο διαφορετικά μετά από ένα βαριατρικό χειρουργείο! Για παράδειγμα, στους ασθενείς με γαστρικό bypass το αρχικό τμήμα του λεπτού εντέρου παρακάμπτεται. Έτσι, η βιταμίνη Β12 δεν “συναντά” ποτέ τον μεταφορέα της, ο οποίος θα την τροφοδοτούσε σε κάθε κύτταρο. Η έλλειψη βιταμίνης Β12, αποτελεί μία από τις πλέον συχνές ελλείψεις ενός αντίστοιχου χειρουργείου.
Φολικό οξύ
Αφθονεί στα φρούτα και στα λαχανικά, ενώ είναι απαραίτητο για την ομαλή ανάπτυξη του νευρικού συστήματος ενός εμβρύου, και εν γένει την υγεία των νευρικών κυττάρων κάθε ενήλικα. Η απορρόφηση φολικού οξέως εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το όξινο περιβάλλον στο στομάχι, κάτι που σαφώς επηρεάζεται μετά τη βαριατρική επέμβαση. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται από γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Βιταμίνη D και ασβέστιο
Όσο περίεργο και εάν ακούγεται, οι πηγές στη διατροφή της βιταμίνης D είναι ελάχιστες! Ενώ και η σύνθεσή της από τον ήλιο δεν επαρκεί τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Όμως, είναι απαραίτητη σε κάθε κύτταρο του σώματος, επηρεάζοντας διαφορετικές λειτουργίες, από το ανοσοποιητικό, μέχρι τα οστά και τον μεταβολισμό. Υπολογίζεται πως 9 στους 10 ασθενείς, εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D πριν ακόμη υποβληθούν στην επέμβαση παχυσαρκίας. Η έλλειψη αυτή μεταφέρεται και μετά το χειρουργείο, οπότε και η απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο.
Ως άμεσο συνεπακόλουθο της έλλειψης βιταμίνης D, είναι η περιορισμένη απορρόφηση του ασβεστίου. Η συνεχής παρακολούθηση μέσω αιματολογικών εξετάσεων των επιπέδων ασβεστίου κρίνεται άκρως απαραίτητη για την υγεία του σκελετικού συστήματος, αλλά και της καρδιάς.
Σίδηρος
Τα λόγια είναι περιττά για τη σημασία του σιδήρου στη μεταφορά οξυγόνου σε κάθε κύτταρο του οργανισμού. Απορροφάται καλύτερα από τρόφιμα ζωικής προέλευσης, ενώ με λίγο λεμόνι παραπάνω θα καταφέρετε να τον ξεκλειδώσετε και από τις φακές ή το σπανάκι! Οι λόγοι της έλλειψής του μετά από βαριατρικό χειρουργείο είναι αρκετοί. Από την αποστροφή του κρέατος, μέχρι την περιοριστική διατροφή και τη μειωμένη απορρόφηση από το “τραυματισμένο” λεπτό έντερο. Η συμπλήρωσή του σιδήρου κρίνεται απαραίτητη στους περισσότερους ασθενείς.
Χαλκός
Αντιοξειδωτικό και απαραίτητος σε πολλά μονοπάτια του μεταβολισμού, ο χαλκός βρίσκεται σε αφθονία στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, τα όσπρια, τα λαχανικά και τα δημητριακά. Η έλλειψη χαλκού οφείλεται σε μειωμένη ικανότητα απορρόφησης από το χειρουργημένο λεπτό έντερο, και ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρά νευρολογικά συμπτώματα. Συχνά εμφανίζεται ταυτόχρονα με έλλειψη σιδήρου.
Ψευδάργυρος
Ο ψευδάργυρος συμμετέχει σε πολλές αντιδράσεις του οργανισμού, ορισμένες από τις οποίες σχετίζονται με τη υγεία του δέρματος και των μαλλιών. Θα τον βρείτε στο κόκκινο κρέας, τα οστρακοειδή, τα όσπρια και τους ξηρούς καρπούς. Η έλλειψή του σε ασθενείς βαριατρικού χειρουργείου, προκαλούνται από δυσαπορρόφηση. Τα αδύναμα μαλλιά και νύχια, το σκασμένο δέρμα και η αδυναμία επούλωσης πληγών, είναι μερικά μόνο από τα συμπτώματα της έλλειψης.
Η βαριατρική επέμβαση αλλάζει τη ζωή ανθρώπων με επιπλέον κιλά. Οι νέες διατροφικές συνήθειες και ο τρόπος ζωής, απαιτούν στενή παρακολούθηση από την εξειδικευμένη ομάδα ιατρών και διαιτολόγων. Με τη βοήθεια των τελευταίων, συμπλήρωση της διατροφής θα γίνει συνήθεια, η οποία διασφαλίζει την καλή υγεία και την ευεξία του σώματος.
Ήβη Παπαϊωάννου, RDN, MS, MBA Διαιτολόγος, Διατροφολόγος Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ [email protected]
Βιβλιογραφία Mauro Lombardo, Arianna Franchi, Elvira Padua, Valeria Guglielmi, Monica D'Adamo, Giuseppe Annino, Paolo Gentileschi, Ferdinando Iellamo, Alfonso Bellia, and Paolo Sbraccia.Bariatric Surgical Practice and Patient Care. Online Ahead of Print:September 3, 2019 Patel JJ, Mundi MS, Hurt RT, Wolfe B, Martindale RG. Micronutrient Deficiencies After Bariatric Surgery: An Emphasis on Vitamins and Trace Minerals. Nutr Clin Pract. 2017 Aug;32(4):471-480. Stroh C, Manger T, Benedix F. Metabolic surgery and nutritional deficiencies. Minerva Chir. 2017 Oct;72(5):432-441. Bal BS1, Finelli FC, Shope TR, Koch TR. Nutritional deficiencies after bariatric surgery. Nat Rev Endocrinol. 2012 Sep;8(9):544-56.
