Στις 11 Μαρτίου 2020, ο ΠΟΥ κήρυξε την COVID-19 παγκόσμια πανδημία. Τρία και πλέον χρόνια μετά (στις 5 Μαΐου 2023) κήρυξε το τέλος της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για την πανδημία Covid-19.
«Με ελπίδα, κηρύσσω το τέλος της παγκόσμιας κατάστασης εκτάκτου ανάγκης για την Covid-19» δήλωσε ο γενικός διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Τέντρος Αντάνομ Γκεμπρεγέσους.
Σήμερα τέσσερα χρόνια μετά και το healthview.gr απευθύνεται σε επιστήμονες που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο με τον ένα ή άλλο τρόπο τα προηγούμενα χρόνια, για να ακούσει τις απόψεις τους αναφορικά με την πανδημία.
Ο Βασίλης Κοντοζαμάνης ήταν υφυπουργός και αναπληρωτής υπουργός Υγείας στην έντονη πρώτη φάση της πανδημίας και σήμερα είναι Σύμβουλος του πρωθυπουργού σε θέματα Υγείας και μέλος ΔΣ της HERA (Health Emergency Preparedness and Response) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Τι άφησε ως εμπειρία η συγκεκριμένη πανδημία;
Πρώτα από όλα, μια εμπειρία που θα είναι γενικώς χρήσιμη στο μέλλον, για το πως αντιμετωπίζουμε τέτοιες κρίσεις. Μας έμαθε να λειτουργούμε ομαδικά, άμεσα και μεθοδικά. Άφησε φυσικά και μια παρακαταθήκη στο εθνικό σύστημα υγείας, όχι μόνο σε πρόσθετες υποδομές και νέες υπηρεσίες, αλλά και σε προσωπικό και σε περισσότερους πόρους που διοχετεύθηκαν στο σύστημα. Έδωσε επίσης την ευκαιρία να προχωρήσουν πιο στοχευμένες και με μεγαλύτερη ταχύτητα, οι μεταρρυθμίσεις που είχανε σχεδιαστεί, σύμφωνα με το πρόγραμμα της κυβέρνησης.
Ποιο είναι όμως το σημαντικότερο; Ας το τονίσουμε αυτό! Τα συστήματα υγείας, τα τελευταία 20-30 χρόνια, είχαν δώσει έμφαση στην διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων. Είχαμε ξεχάσει, κατά κάποιο τρόπο, τις μολυσματικές ασθένειες. Η εμπειρία της πανδημίας μας οδήγησε να δώσουμε έμφαση στην δημόσια υγεία και πως μπορούμε αποτελεσματικά να αντιμετωπίσουμε ενδεχόμενες νέες πανδημίες. Και προς αυτήν την κατεύθυνση ήρθε και η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη λειτουργία της HERA, που είναι η Αρχή Προετοιμασίας και Αντιμετώπισης Υγειονομικών Κινδύνων, έτσι ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για παν ενδεχόμενο. Αυτή είναι μια σημαντική κληρονομιά που άφησε η COVID-19.
Πόσο έχουμε «τελειώσει» με το θέμα πανδημία;
Έχουμε τελειώσει μεν με την συγκεκριμένη πανδημία, αλλά δεν έχουμε τελειώσει με τις «παρενέργειές» της. Ο κορονοϊός θα παραμείνει στη ζωή μας, αλλά όχι όπως ήταν το 2020. Έχουμε πλέον όπλα στη διάθεσή μας. Έχουμε εμβόλια, έχουμε φαρμακευτικές θεραπείες με τα αντι-ικά φάρμακα, έχουμε έμπειρο υγειονομικό προσωπικό που είναι και το πιο πολύτιμο όπλο μας. Από ότι φαίνεται, έχουμε περάσει πλέον σε μια χρονιότητα και θα μάθουμε να ζούμε με τον κορονοϊό, όπως μάθαμε να ζούμε και με τη γρίπη. Δεν είναι τυχαίο ότι ετοιμάζεται εμβόλιο και για τα δύο νοσήματα.
Τι θα αλλάζατε στις αποφάσεις που λήφθηκαν, αν είχατε τη δυνατότητα;
Πιστεύω ότι το βασικό μας όπλο και αυτό που μας βοήθησε, ήτανε ότι από την πρώτη στιγμή, ήμασταν ένα βήμα μπροστά. Πήραμε δύσκολες αποφάσεις, και επίπονα μέτρα και ο κόσμος κυρίως πειθάρχησε σε αυτά. Πχ. δεν ήταν ούτε εύκολη, ούτε αυτονόητη η απόφαση του lockdown. Φυσικά υπήρξαν πράγματα τα οποία δεν λειτούργησαν σωστά, κανείς δεν είπε ότι όλα έγιναν τέλεια, αλλά πιστεύω προχωρήσαμε άμεσα σε διορθωτικές κινήσεις, πάντα με ενσυναίσθηση, χαμηλό προφίλ και σοβαρότητα.
Τώρα, εκ των υστέρων και μέσα από την εμπειρία που διαμορφώσαμε θα έλεγα πως ίσως δεν εκτιμήθηκαν στο μέγεθός τους, διάφορες προκαταλήψεις, τόσο όσον αφορά τον ιό, και όσον κυρίως τον εμβολιασμό μετά, και ίσως θα έπρεπε να ήμασταν πιο επιθετικοί και σαφείς στην επικοινωνία για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού.
Θυμάστε μια ανθρώπινη ιστορία που θα θέλατε να μοιραστείτε…
Γενικώς θυμάμαι πολύ καλά την μεγάλη αγωνία που είχαμε όλοι στο Υπουργείο όταν περιμέναμε τις πτήσεις με τα αεροσκάφη που πηγαίνανε στη Κίνα να φέρουν υγειονομικό υλικό. Μάσκες, γάντια, ποδιές, όλα αυτά που η χώρα προμήθευε όλον τον πλανήτη. Παρ’ ότι είχαμε συμφωνήσει, δεν ξέραμε τι συνέβαινε και αν τελικά θα φτάνανε τα υλικά σε μας, καθώς σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση πήγαινε μια άλλη χώρα, έδινε περισσότερα χρήματα και μετρητά και τα έπαιρνε απευθείας από τις αποθήκες στη Σαγκάη. Τελικά τα καταφέραμε. Σε πιο προσωπικό επίπεδο θυμάμαι πιο έντονα μία από τις δεκάδες επισκέψεις μου σε νοσοκομείο της περιφέρειας, όταν με πλησίασε κόρη ασθενούς που νοσηλευόταν στη ΜΕΘ. Είχε μεγάλη αγωνία -σχεδόν έκλαιγε- καθώς δεν ήξερε τίποτε για την υγεία του πατέρα της και περίμενε τα χειρότερα. Τότε, ήμασταν ακόμη στην αρχή της πανδημίας, τα νέα δεν ήταν καλά και υπήρχε μεγάλος φόβος για το άγνωστο. Προσπάθησα αρχικά να την καθησυχάσω, κατάφερα και βρήκα το γιατρό της μονάδας στο τηλέφωνο, που τότε κάνανε 24ωρα, μου είπε κάποια ενθαρρυντικά στοιχεία, της τα μετέφερα, ηρέμησε σχετικά και όπως έμαθα ο άνθρωπος πήγε καλά και αποσωληνώθηκε. Δυστυχώς υπάρχουν πολλές άλλες ιστορίες ανθρώπων που δεν είχαν καλή κατάληξη.
