Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα
Ποια είναι η «Λευκή Πανώλη» που αποτέλεσε την κύρια αιτία θανάτου τον 19ο αιώνα;
Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.
Φυματίωση
Η «ασθένεια των φτωχών ή των περιθωριοποιημένων», όπως χαρακτηρίστηκε εκδηλώνεται συνήθως στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Η φυματίωση πιστεύεται ότι υπάρχει στον κόσμο από το 3.000 π.Χ. Ευρήματα ανευρέθηκαν στη σπονδυλική στήλη αιγυπτιακών μουμιών.
Αναφορά γίνεται επίσης στον κώδικα του βασιλιά της Βαβυλώνας Hammurabi το 2.000 π.Χ.
Το 400 π.Χ. ο Ιπποκράτης στο βιβλίο του «Περί αέρων και υδάτων», ονόμασε τη φυματίωση φθίση και περιέγραψε τα συμπτώματά της. Μετά τον Ιπποκράτη οι Αρεταίος και Γαληνός περιέγραψαν τα συμπτώματα αλλά και την αντιμετώπισή της.
Το 1679 ο Franciscus Delaboe Sylvius περιέγραψε πρώτος σε νεκροτομές τα χαρακτηριστικά φυμάτια στους πνεύμονες.
Το 1722 ο Benjamin Marten υπεστήριξε ότι η φυματίωση οφείλεται σε μικρόβιο και μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. Το 1818 ο Rene Laennec ανακάλυψε το στηθοσκόπιο και συνέβαλε πολύ στη διάγνωση της νόσου.
Το 1839 ο J.L Schonlein άλλαξε το όνομα της νόσου από φθίση σε φυματίωση (tuberculosis).
Το 1853 ο Γερμανός ιατρός Hermann Brehmer παρουσίασε συμπτώματα φυματίωσης. Κατόπιν προτροπής του ιατρού του, πέρασε ένα διάστημα στα Ιμαλάια.
Όταν αργότερα επέστρεψε πίσω υγιής, πρότεινε την ιδέα ότι η φυματίωση μπορεί να θεραπευτεί όταν οι ασθενείς ζουν σε χώρους με καθαρό αέρα και καλή διατροφή και έτσι το 1859 έκτισε το πρώτο σανατόριο στη Σιλεσία της Γερμανίας.
Ακολούθησαν πολλά σανατόρια σε όλον τον κόσμο, που συνέβαλαν πολύ στην αντιμετώπιση της νόσου.
Το 1882 ο Robert Koch (Nobel Φυσιολογίας 1905) ανακαλύπτει το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και προς τιμήν του ονομάστηκε βάκιλος του Koch. Την ίδια χρονιά ο Louis Pasteur κάνει την πρώτη προσπάθεια για την παρασκευή εμβολίου.
Το 1890 Robert Koch παρασκευάζει τη φυματίνη, που ακόμα χρησιμοποιείται για τη διάγνωση της φυματίωσης.
Το 1895 ο Γερμανός φυσικός Wilhelm Konrad von Roentgen (Nobel Φυσικής 1901) ανακάλυψε τις ακτίνες Roentgen και έκανε τη διάγνωση της φυματίωσης ακόμα πιο εύκολη με τον ακτινογραφικό έλεγχο.
Το 1907 ο Charles Mantoux εισάγει το γνωστό ενδοδερμικό test για τη διάγνωση της νόσου.
Το 1943 ανακαλύφθηκε από τους Αμερικανούς Waksman and Schatz, η στρεπτομυκίνη, το πρώτο αποτελεσματικό φάρμακο κατά της φυματίωσης.
Η πρώτη χορήγηση του σε άνθρωπο έγινε το Νοέμβριο του 1944. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν πολλά άλλα αντιφυματικά φάρμακα.
Η φυματίωση είναι ακόμη εδώ
Στις μέρες μας, η φυματίωση παραμένει ένα μείζον πρόβλημα, σύμφωνα με τους ειδικούς, εξαιτίας της ανθεκτικότητας του μικροβίου και της εξάπλωσης του ιού του Aids.
Μάλιστα, η 24η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από τη Διεθνή Ένωση κατά της Φυματίωσης και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάθε μέρα σχεδόν 4.500 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από φυματίωση και περίπου 30.000 άνθρωποι αρρωσταίνουν από αυτή την ασθένεια, η οποία μπορεί και να προληφθεί αλλά και να θεραπευθεί.
Από το 2000 μέχρι σήμερα, συνολικά 54 εκατομμύρια ζωές έχουν σωθεί χάρις στις παγκόσμιες προσπάθειες για την καταπολέμηση της φυματίωσης και η θνητότητα της νόσου έχει μειωθεί κατά 42%.
Το 2016, 10,4 εκατομμύρια άνθρωποι εμφάνισαν ενεργό φυματίωση και 1,6 εκατομμύρια έχασαν τη ζωή τους από αυτή σε όλο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, με βάση τα επιδημιολογικά δεδομένα του ΕΟΔΥ, το 2018 δηλώθηκαν 432 νέες περιπτώσεις φυματίωσης, 218 εκ των οποίων σε μη γηγενείς, με την επίπτωση του νοσήματος να υπολογίζεται σε 4,05 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού.
Εμβόλιο κατά της φυματίωσης
Το 1908 οι Γάλλοι Calmette και Guerin αρχίζουν στη Λίλ τα πειράματα για την παρασκευή του εμβολίου, γνωστού μέχρι σήμερα σαν BCG, από τα αρχικά του (Bacille Calmette-Guerin).
Το εμβόλιο αυτό αποτελείται από εξασθενημένους βόειους βακίλους της φυματίωσης και χορηγήθηκε για πρώτη φορά σε άνθρωπο το 1921 στο Παρίσι.
Το 1927 γίνεται αποδεκτό από τη διεθνή ιατρική κοινότητα και αρχίσει η μαζική του χορήγηση. Η φυματίωση θεωρείται σήμερα η δεύτερη θανατηφόρα νόσος μετά το AIDS.
Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο νοσούν πάνω από 8 εκατομμύρια και πεθαίνουν πάνω από 2 εκατομμύρια άνθρωποι.
Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους, πρώτον στην αναποτελεσματικότητα του εμβολίου BCG, που υπάρχει πάνω από 80 χρόνια, και δεύτερον, στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας στα υπάρχοντα αντιβιοτικά.
Τα 80% του πληθυσμού στην Ασία και Αφρική είναι θετικοί στο τεστ της φυματίωσης σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που είναι μόνο το 5% με 10%.
Το 2003 ιδρύθηκε στο Maryland των ΗΠΑ ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ο Aeras Global TB Vaccine Foundation με αποκλειστικό σκοπό την έρευνα και δημιουργία ενός νέου ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου.
Το 2005 παρασκευάστηκε από τον AERAS ένα γενετικό εμβόλιο κατά της νόσου και ήδη ευρίσκεται στο στάδιο των κλινικών μελετών.
Το 2006 και το 2007 ο Bill Gates και η σύζυγος του Melinda έκαναν δωρεά στο ίδρυμα αυτό 363 εκατομμύρια δολάρια για την τελειοποίηση του εμβολίου.
Επί του παρόντος το BCG χορηγείται σε πολλές χώρες ως ρουτίνα στα νεογέννητα, ενώ σε άλλες μόνο σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, www.child.org.cy
