Ακτινοθεραπεία και COVID-19, όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ογκολογικοί ασθενείς

Του Ακτινοθεραπευτή – Ογκολόγου Χρήστου Μπόσκου

Με αφορμή την ραγδαία εξάπλωση του νέου ιού COVID-19, ο Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος κ. Χρήστος Μπόσκος, απαντά σε βασικά ερωτήματα που απασχολούν τους ογκολογικούς ασθενείς, παρέχοντας χρήσιμες συμβουλές για την αποτελεσματική προστασία τους από τον νέο κορωναϊό.

– Τι ιδιαιτερότητες έχει η Ακτινοθεραπεία (ΑΚΘ) ογκολογικών ασθενών και πώς την επηρεάζει ο COVID-19

Η ΑΚΘ είναι μία ελάχιστα τοξική θεραπεία γιατί είναι στοχευμένη, με λίγες παρενέργειες γιατί δεν είναι επεμβατική. Σύμφωνα με την Ακτινοφυσική και την Ακτινοβιολογία για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της ΑΚΘ απαιτείται η συνέχεια της θεραπείας που είναι καθημερινή και στις περισσότερες περιπτώσεις διαρκεί μερικές εβδομάδες. Καποιος ασθενής που θα προσβληθεί από τον COVID 19 το πιθανότερο είναι να υποχρεωθεί να διακόψει την Ακτινοθεραπεία του.

– Ποιες είναι οι κατάλληλες οδηγίες προς τους ογκολογικούς ασθενείς που υποβάλλονται σε ΑΚΘ

Ισχύουν οι γενικές οδηγίες του ΕΟΔΥ με τα ατομικά μέτρα προστασίας: πλύσιμο χεριών (20 δευτερόλεπτα), χρήση αντισηπτικού, χειρουργική μάσκα (όταν είναι στην κλινική για θεραπεία) και φυσικά το «ΜΕΝΟΥΜΕ ΣΠΙΤΙ» τις υπόλοιπες ώρες της ημέρας. Θα πρέπει και οι ογκολογικοί ασθενείς να κρατάνε τις “κοινωνικές αποστάσεις (1-3 μέτρα)”. Αν παρουσιάζουν συμπτωματολογία (βήχα-πυρετό-δύσπνοια) να επικοινωνούν με την κλινική και τον θεράποντα ιατρό τους για να το αναφέρουν πριν την προσέλευση τους. Να συνοδεύονται για Ακτινοθεραπεία ΜΟΝΟ από ένα άτομο κι αν ο συνοδός είναι συμπτωματικός, να μην προσέρχεται.

– Τι ισχύει για τους ογκολογικούς ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε Ακτινοθεραπεία

Να υποβληθούν σε τηλεφωνικό έλεγχο συμπτωμάτων COVID 19 (screening) ένα 24ωρο πριν από το προγραμματισμένο ραντεβού Ακτινοθεραπείας. Την ημέρα της Ακτινοθεραπείας απαιτείται έλεγχος όλων των ασθενών και των συνοδών τους που εισέρχονται στην κλινική.

Στις τυπικές ερωτήσεις εξέτασης περιλαμβάνονται: “Είχατε πυρετό, βήχα ή δυσκολία στην αναπνοή τις τελευταίες 48 ώρες;” και “Έχετε βρεθεί θετικοί σε test για το COVID-19 ή έχετε έρθει σε επαφή με άτομο θετικό στον COVID-19 τις τελευταίες 14 ημέρες;”. Οι νέοι ασθενείς θα πρέπει να ρωτούνται για πρόσφατα ταξίδια.

– Πώς πρέπει να διαμορφώνεται το πλάνο Ακτινοθεραπείας λόγω του COVID-19

Οι Ακτινοθεραπευτές-Ογκολόγοι σε συνεργασία με τους Ακτινοφυσικούς θα πρέπει να ακολουθούν τις κατάλληλες και τεκμηριωμένες κατευθυντήριες οδηγίες (π.χ. NCCN), προσπαθώντας όπου είναι εφικτό, να προγραμματίσουν ακτινοθεραπείες με χαμηλότερο αριθμό συνεδριών (π.χ. μονήρεις συνεδρίες σε οστικές μεταστάσεις, hypofractionation σχήματα Ακτινοθεραπείας σε νεοπλασίες του προστάτη και του μαστού).

Αναβολή Ακτινοθεραπείας μη επειγουσών περιπτώσεων που μπορεί να καθυστερήσουν για δύο ή περισσότερους μήνες μπορεί να γίνει πιθανώς σε ριζικές θεραπείες καρκίνου του προστάτη υπό ορμονοθεραπεία, ασθενείς με καρκίνο μαστού σε επικουρική χημειοθεραπεία και επιλεγμένους ασθενείς με καλοήθεις όγκους ΚΝΣ χωρίς νευρολογική σημειολογία, όπως μηνιγγίωμα. Η απόφαση λαμβάνεται από τον θεράποντα Ακτινοθεραπευτή-Ογκολόγο.

Πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την αποφυγή καθυστερήσεων στον προγραμματισμό και την έναρξη Ακτινοθεραπείας, όταν αυτές ενδέχεται να επηρεάσουν δυσμενώς την πρόγνωση ασθενών δυνητικά θεραπεύσιμων, απειλούν λειτουργίες ή την ίδια την ζωή (π.χ. συμπίεση του νωτιαίου μυελού, συμπίεση της ιππουρίδας, συμπίεση των κρανιακών νεύρων, σύνδρομο άνω κοίλης φλέβας, απόφραξη των αεραγωγών, αιμόπτυση ή άλλη αιμορραγία από τον όγκο).

Σε περίπτωση διακοπής της Ακτινοθεραπείας και επανεκκίνησης της, θα πρέπει να γίνει εξατομικευμένα προσαρμογή της συνολικής δόσης κι του τελικού αριθμού συνεδριών.

Το επιστημονικό άρθρο του Δρ.Gay από το Saint Louis και των συνεργατών του που δημοσιεύθηκε το 2019 κι αναφέρεται στην αξιολόγηση της επίδρασης του τυφώνα Maria στο Πουέρτο Ρίκο το 2017 παρέχει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για το πώς να γίνει η διαχείριση των διακοπών ΑΚΘ (practicalradonc.org).

-Προγραμματισμός παρακολούθησης ογκολογικών ασθενών που ολοκλήρωσαν την ακτινοθεραπεία

Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να υποβληθούν σε τηλεφωνικό έλεγχο συμπτωμάτων COVID 19 (screening) πριν από το προγραμματισμένο ραντεβού παρακολούθησης τους.

Οι επισκέψεις παρακολούθησης για θετικούς ασθενείς COVID-19 θα πρέπει να αναβληθούν μέχρι να αποθεραπευθούν από το COVID-19.

Οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού και του προστάτη, που δεν έχουν κανένα μετακτινικό σύμπτωμα ή παρουσιάζουν ήπια μετα-μετακτινικά συμπτώματα, θα πρέπει να προγραμματιστούν για επισκέψεις παρακολούθησης σε διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών και ενθαρρύνεται η πραγματοποίηση του ραντεβού τους μέσω της τηλεϊατρικής.

Όλοι οι άλλοι ασθενείς θα πρέπει να προγραμματίζονται κατά περίπτωση, σε συνεννόηση με τον ιατρό τους:

Για τους μετα-μετακτινικά ασυμπτωματικούς ασθενείς, ενδεχομένως να είναι κατάλληλο οι επόμενες επισκέψεις να προγραμματισθούν σε τρεις έως έξι μήνες.
Οι μετα-μετακτινικά συμπτωματικοί ασθενείς μετά τη θεραπεία, ανεξαρτήτως του διαστήματος από την ολοκλήρωση της θεραπείας ή την ανησυχία των ασθενών για προσβολή από COVID-19, θα πρέπει να παρακολουθούνται σύμφωνα με τον προγραμματισμό.

Ερωτήματα και απαντήσεις με βάση τις πρώτες κατευθυντήριες οδηγίες της ASTRO (American Society for Radiation Oncology) και της ESTRO (European Society for Radiotherapy and Oncology).

Πηγές πληροφοριών: