Οι Αμερικανικές στατιστικές αρχές υπολογίζουν πως οι Διαταραχές του Φάσματος του Αυτισμού (ΔΦΑ), στις οποίες ανήκει και αυτισμός, είναι οι διαταραχές συμπεριφοράς που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη αύξηση τα τελευταία χρόνια. Η λέξη αυτισμός προέρχεται από τη Ελληνικής λέξη «αυτός» και πρόκειται για ένα ευρύ φάσμα αναπτυξιακών διαταραχών που εκδηλώνεται σε κοινωνικό, επικοινωνιακό και συμπεριφοριστικό επίπεδο. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι πρώτες ενδείξεις εμφανίζονται πριν την ηλικία των 3 ετών και συνεχίζουν για όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου.
Καθώς δεν υπάρχει ακόμη γνωστή θεραπεία για τον αυτισμό πολλοί γονείς, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τα παιδιά τους, υιοθετούν δίαιτες που αποκλείουν τροφές οι οποίες θεωρούνται «βλαβερές». Πριν όμως κανείς αποφασίσει να προχωρήσει σε μία τέτοια πρακτική θα πρέπει να βεβαιωθεί πως θα έχει αποτέλεσμα, αλλά και πως θα έχει την υποστήριξη κάποιου ειδικού. Μην ξεχνάτε πως ο οργανισμός των παιδιών χρειάζεται σωστή θρέψη για να αναπτυχθεί, και ορισμένες στερήσεις ενδέχεται να κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό!
Οι παρακάτω πρακτικές θεωρούνται οι πιο διαδεδομένες σε παιδιά με αυτισμό ή ΔΦΑ.
1. Δίαιτα χωρίς γλουτένη & καζείνη: Αποτελεί την πιο διαδεδομένη πρακτική σε άτομα με αυτισμό. Στην πράξη αποκλείει μία μεγάλη γκάμα τροφίμων ξεκινώντας από τα σιτηρά που περιέχουν την πρωτεΐνη γλουτένη (σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, τριτικάλε), αλλά και όλα τα γαλακτοκομικά στα οποία βρίσκεται η πρωτεΐνη καζείνη (γάλα, τυρί, βούτυρο, γιαούρτι, παγωτό). Στη θεωρία τμήματα της γλουτένης και της καζείνης μπορούν να διέλθουν ανέπαφα από το έντερο και να ταξιδέψουν μέχρι τον εγκέφαλο, όπου έχουν παρόμοια δράση με οπιοειδείς ουσίες. Παρότι υπάρχουν αρκετά εμπειρικά δεδομένα που υποστηρίζουν πως μία διατροφή αυτού του τύπου μπορεί αρχικά να βελτιώσει συμπτώματα νευρολογικής φύσεως του αυτισμού και τις πιθανές γαστρεντερικές διαταραχές, δεν υπάρχει καμία επίσημη οδηγία. Για την ακρίβεια μία πολύ πρόσφατη μελέτη ανασκόπησης παλαιότερων δημοσιεύσεων καταλήγει πως δεν επαρκούν τα επιστημονικά δεδομένα για να αποκλειστούν τα σιτηρά και τα γαλακτοκομικά από τη διατροφή ατόμων με αυτισμό. Μάλιστα αντί με μία ανάλογη δίαιτα να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ασθενών, ενδέχεται να οδηγηθούν σε περαιτέρω κοινωνικό αποκλεισμό και σε σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών.
2. Συμπλήρωση της διατροφής: Το 46% με 89% των παιδιών με με ΔΦΑ παρουσιάζουν κάποια διαταραχή στη συμπεριφορά τους σε σχέση με το φαγητό. Για παράδειγμα ενδέχεται να αποκλείουν τροφές με συγκεκριμένο χρώμα ή υφή. Σε τέτοιες περιπτώσεις οι γονείς σπεύδουν να ενισχύσουν τη διατροφή των παιδιών τους με συμπληρώματα διατροφής. Τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα συμπληρώματα διατροφής είναι οι πολυβιταμίνες, οι οποίες όμως ενδέχεται να μην καλύπτουν τα κενά των παιδιών με αυτισμό. Όσα παιδιά εμφανίζουν επιλεκτική διατροφική συμπεριφορά και καταναλώνουν μικρότερη ποικιλία τροφίμων, έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά με σημαντικότερα το ασβέστιο και τη βιταμίνη D. Επίσης κάποια άτομα με ε ΔΦΑ πιθανά δεν καταναλώνουν αρκετή πρωτεΐνη, κυρίως από γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα δεδομένα που έχουν μέχρι σήμερα στα χέρια τους οι ειδικοί δεν είναι αρκετά για να ισχυριστούν με βεβαιότητα πως τα συμπληρώματα διατροφή βελτιώνουν τα συμπτώματα του αυτισμού. Σίγουρα όμως μία ομάδα ειδικών ιατρών, ψυχολόγων και διαιτολόγων μπορεί να σας βοηθήσει να προσδιορίσετε ποιες είναι τα πιθανά διατροφικά κενά του παιδιού σας, αλλά και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να τα καλύψετε.
3. Αποκλεισμός πρόσθετων τροφίμων: Κάποιοι ειδικοί υγείας πιστεύουν πως η αύξηση στην κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί εν μέρη να ευθύνεται για τα αυξημένα ποσοστά ΔΦΑ. Πιο συγκεκριμένα, κάποια αρχικά επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν πως παιδιά με αυτισμό που καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες έτοιμων γευμάτων, εμφανίζουν επιδείνωση των νευρολογικών συμπτωμάτων τους. Πρόσθετα συστατικά των τροφίμων όπως οι χρωστικές και τα συντηρητικά πιθανολογείται πως «ευαισθητοποιούν» το ανοσοποιητικό σύστημα ατόμων με αυτισμό, το οποία αντιδρά στην παρουσία τους. Παρότι η τελευταία θεωρία παραμένει ανεπιβεβαίωτη, αντικαθιστώντας επεξεργασμένα τρόφιμα με φρέσκα λαχανικά και φρούτα, με καλά λιπαρά και πρωτεΐνη υψηλής ποιότητας αυτομάτως η διατροφή γίνεται περισσότερο ισορροπημένη και πλουσιόετρη σε θρεπτικά συστατικά. Αυτό και μόνο αρκεί για να δει ένα άτομο με αυτισμό βελτίωση στα συμπτώματα!
Πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε αλλαγή στη διατροφή ενός παιδιού με ΔΦΑ συμβουλευτείτε μία ομάδα ειδικών με σκοπό μία εξατομικευμένη προσέγγιση και τη δημιουργία μίας «διατροφικής ρουτίνας».
Ήβη Παπαϊωάννου, MS, RDN
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ
Πηγές:
1. Stewart PA, Hyman SL, Schmidt BL, Macklin EA, Reynolds A, Johnson CR, James SJ, Manning-Courtney P. Dietary Supplementation in Children with Autism Spectrum Disorders: Common, Insufficient, and Excessive. J Acad Nutr Diet. 2015 Aug;115(8):1237-48.
2. Ranjan S1, Nasser JA2. Nutritional status of individuals with autism spectrum disorders: do we know enough? Adv Nutr. 2015 Jul 15;6(4):397-407. doi: 10.3945/an.114.007914. Print 2015 Jul.
3. Buie T1, Campbell DB, Fuchs GJ 3rd, Furuta GT, Levy J, Vandewater J, Whitaker AH, Atkins D, Bauman ML, Beaudet AL, Carr EG, Gershon MD, Hyman SL, Jirapinyo P, Jyonouchi H, Kooros K, Kushak R, Levitt P, Levy SE, Lewis JD, Murray KF, Natowicz MR, Sabra A, Wershil BK, Weston SC, Zeltzer L, Winter H. Evaluation, diagnosis, and treatment of gastrointestinal disorders in individuals with ASDs: a consensus report. Pediatrics. 2010 Jan;125 Suppl 1:S1-18.
4. Zimmer MH1, Hart LC, Manning-Courtney P, Murray DS, Bing NM, Summer S. Food variety as a predictor of nutritional status among children with autism. J Autism Dev Disord. 2012 Apr;42(4):549-56.
5. Buie T1. The relationship of autism and gluten. Clin Ther. 2013 May;35(5):578-83.
6. Marí-Bauset S1, Zazpe I2, Mari-Sanchis A3, Llopis-González A4, Morales-Suárez-Varela M5. Evidence of the gluten-free and casein-free diet in autism spectrum disorders: a systematic review. J Child Neurol. 2014 Dec;29(12):1718-27.
7. Today’s Dietitian. By Dawn Privett, RD, LD, CLT Autism Spectrum Disorder — Research Suggests Good Nutrition May Manage Symptoms. Vol. 15 No. 1 P. 46. 2013.
