Ο Έντουαρντ Όσμπορν Γουίλσον (10 Ιουνίου 1929 – 26 Δεκεμβρίου 2021), αναφερόμενος συνήθως ως Ε.Ο. Γουίλσον (E. O. Wilson), ήταν Αμερικανός βιολόγος, ερευνητής στην κοινωνιοβιολογία, τη βιοποικιλότητα και τη νησιωτική βιογεωγραφία, υπέρμαχος της προστασίας του περιβάλλοντος και συγγραφέας που έχει αναπτύξει δικές του θεωρίες για τη σύμπραξη των επιστημών («σύναλμα») και τη βιοφιλία. Η ερευνητική του ειδικότητα ως βιολόγου υπήρξε η μελέτη των μυρμηγκιών, στην οποία εθεωρείτο ο κορυφαίος ειδικός στον κόσμο.
Ο Γουίλσον αποκλήθηκε «πατέρας της κοινωνιοβιολογίας» και της μελέτης της βιοποικιλότητας, ενώ η συνηγορία του υπέρ του περιβάλλοντος και οι ουμανιστικές και ντεϊστικές του θέσεις σχετίζονται με ηθικά, φιλοσοφικά και θρησκευτικά ζητήματα. Η συγγραφική του δραστηριότητα είναι επίσης σημαντική, αφού κέρδισε δύο φορές το Βραβείο Πούλιτζερ για μη μυθοπλαστικά έργα (με το Για την ανθρώπινη φύση το 1979 και με το Τα μυρμήγκια το 1991) και είχε τρία μπεστ-σέλερ των New York Times, τα The Social Conquest of Earth[9] Letters to a Young Scientist (Γράμματα σε έναν νέο επιστήμονα), και The Meaning of Human Existence (Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης).
πό το 1956 μέχρι το 1996 ο Γουίλσον ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Στην αρχή ασχολήθηκε με την ταξινομική των μυρμηγκιών και συνέχισε με την κατανόηση της εξελίξεώς τους, τού πώς ανέπτυξαν νέα είδη ξεφεύγοντας από περιβαλλοντικά μειονεκτήματα και μεετακινούμενα σε νέα ενδιαιτήματα. Ανέπτυξε τη θεωρία του «κύκλου των ταξινομικών μονάδων».
Ο Γουίλσον συνεργάσθηκε με τον μαθηματικό Γουίλιαμ Μπόσερτ (William Bossert) στην ανακάλυψη της χημικής φύσεως της επικοινωνίας των μυρμηγκιών μεταξύ τους, με την έκλυση φερομονών. Κατά τη δεκαετία του 1960 εξάλλου συνεργάσθηκε με τον μαθηματικό και οικολόγο Ρόμπερτ Μακάρθουρ για τον έλεγχο της θεωρίας της ισορροπίας των ειδών σε ένα νησάκι των Κη της Φλόριντα. Εκεί ο Γουίλσον εξολόθρευσε όλα τα είδη εντόμων και παρατήρησε την επανακατοίκηση της νησίδας από νέα είδη. Το βιβλίο που έγραψε (The Theory of Island Biogeography) για αυτό το πείραμα έγινε στάνταρ σύγγραμμα οικολογίας.
Το 1971 ο Γουίλσον δημοσίευσε το βιβλίο The Insect Societies («Οι κοινωνίες των εντόμων») σχετικά με τη βιολογία των κοινωνικών εντόμων (μυρμηγκιών, μελισσών, σφηκών και τερμιτών). Το 1973 διορίσθηκε «έφορος των εντόμων» στο Μουσείο Συγκριτικής Ζωολογίας του Χάρβαρντ. Το 1975 κυκλοφόρησε το βιβλίο Sociobiology: The New Synthesis (Κοινωνιοβιολογία: Η νέα σύνθεση), όπου εφάρμοζε τις θεωρίες του για τη συμπεριφορά των εντόμων στα σπονδυλωτά ζώα, ακόμα και στον άνθρωπο (στο τελευταίο κεφάλαιο). Προχώρησε στην εικασία ότι εξελικτικές και κληρονομούμενες τάσεις ήταν υπεύθυνες για την ιεραρχική κοινωνική οργάνωση στις ανθρώπινες κοινωνίες. Το 1978 εξέδωσε το βιβλίο Για την ανθρώπινη φύση (Βραβείο Πούλιτζερ), που ασχολείται με τη βιολογική συνιστώσα της εξελίξεως του ανθρώπινου πολιτισμού.
Το 1981, μετά από συνεργασία με τον Τσαρλς Λάμσντεν (Charles Lumsden), έβγαλαν το έργο Genes, Mind and Culture («Γονίδια, νους και πολιτισμός»), μια θεωρία για τη συνεξέλιξη γονιδίων και πολιτισμού. Το 1990 το βιβλίο των Γουίλσον και Μπερτ Χελντόμπλερ The Ants («Τα μυρμήγκια») απέσπασε Βραβείο Πούλιτζερ, το δεύτερο για τον Γουίλσον.
