Το γλυκαντικό με τον Ευρωπαϊκό Κωδικό Ε951* ανακαλύφθηκε το 1965 από την ομάδα του ερευνητή James Schlatter των ερευνητικών εργαστηρίων G. D. Searle και μετά από πολυετή αξιολόγηση της ασφάλειάς της, εγκρίθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 80 σε ΗΠΑ και Ευρώπη. Έκτοτε, και για περισσότερα από για 30 χρόνια, αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα εγκεκριμένα γλυκαντικά, που χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο της ζάχαρης για να χαρίσει τη γλυκιά της γεύση, πρακτικά χωρίς θερμίδες. Eνα γραμμάριο ασπαρτάμης δίνει μεν 4 kcal, όσες δηλαδή και η ζάχαρη, με τη διαφορά ότι είναι 200 φορές γλυκύτερη, αποδίδοντας, έτσι, πρακτικά, μηδενικές θερμίδες. Πώς λοιπόν να μην προτιμηθεί για να γλυκάνει πολυάριθμα τρόφιμα και ροφήματα, όπως επιδόρπια γιαουρτιού, παγωτά, τσίχλες, αναψυκτικά light κ.λπ.;
«Αποδομώντας» την ασπαρτάμη
Η ασπαρτάμη κατά την πέψη της διασπάται στα δύο αμινοξέα ασπαρτικό οξύ και φαινυλανανίνη (θεμελιώδη συστατικά των πρωτεϊνών), και μικρή ποσότητα μεθανόλης. Μπορεί στο πρώτο άκουσμα όλες αυτές οι λέξεις να μας φαίνονται άγνωστες, ωστόσο τα δύο αμινοξέα περιέχονται σε πολλά πρωτεϊνούχα τρόφιμα, όπως το κρέας, το ψάρι, το τυρί, τα αυγά και το γάλα, ενώ και η μεθανόλη αποτελεί συστατικό πολλών τροφίμων και ροφημάτων, όπως φρούτα και χυμοί τους.
Πόσο ασφαλής είναι η ασπαρτάμη;
Αναμφίβολα η ασπαρτάμη αποτελεί ένα πολυσυζητημένο γλυκαντικό του οποίου η ασφάλεια ενίοτε αμφισβητείται. Ωστόσο, η ασπαρτάμη έχει αξιολογηθεί από περισσότερες από 200 μελέτες, που είναι ίσως και οι περισσότερες από κάθε άλλο πρόσθετο τροφίμων. Το συμπέρασμα; Η ασφάλειά της επιβεβαιώνεται από πολυάριθμες μελέτες, κλινικές και εργαστηριακές, μελέτες τοξικότητας και καρκινογένεσης σε πολλά ζωικά είδη και μελέτες πρόσληψης σε διάφορους πληθυσμούς. Στην Ευρώπη, μετά την αρχική έγκριση τη δεκαετία του 80, η αξιολόγησή της δεν σταμάτησε εκεί. Η ασφάλειά της έχει επανειλημμένως αξιολογηθεί από την Επιστημονική Επιτροπή για τα Τρόφιμα (SCF) και από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA), ενώ έχει εγκριθεί και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (EC). Συγκεκριμένα, η Επιστημονική Επιτροπή για τα Τρόφιμα (SCF), επαναξιολόγησε και επιβεβαίωσε την ασφάλεια της το 2002, και η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων (EFSA), το 2006, το 2009,το 2011 το 2013. Τα αποτελέσματα αδιαμφισβήτητα δείχνουν ότι η ασπαρτάμη μπορεί να καταναλωθεί ασφαλώς από το σύνολο του πληθυσμού, όπως τα άτομα με διαβήτη, τις έγκυες γυναίκες ή που θηλάζουν ακόμα και τα παιδιά. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν τα άτομα με το σπάνιο γενετικό νόσημα φαινυλκετονουρία (PKU) τα οποία δεν μπορούν να μεταβολίσουν το αμινοξύ φαινυλαλανίνη και για αυτό πρέπει να αποφεύγουν όχι μόνο την ασπαρτάμη αλλά και τα τρόφιμα που την περιέχουν (π.χ. το κρέας, τα γαλακτοκομικά κ.λπ).
Ασπαρτάμη και έλεγχος του σωματικού βάρους
Ναι, η ασπαρτάμη μπορεί να συμβάλλει στον έλεγχο του βάρους και αυτό αποδεικνύεται από πολυάριθμες μελέτες (de la Hunty, 2006). Όμως το 2012, αυτό γίνεται και επίσημο από την Ακαδημία Διατροφής και Διαιτολογίας που υποστήριξε ότι η ασπαρτάμη και τα προϊόντα που περιέχουν ασπαρτάμη, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να μειώσουν το βάρος τους ή να το διατηρήσουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (AND, 2012). Την ίδια χρονιά, ο Αμερικανικός Διαβητολογικός Σύλλογος (American Diabetes Association) και ο Αμερικανικός Καρδιολογικός Σύλλογος (American Heart Association), ήρθαν να ενισχύσουν αυτή τη θέση επιβεβαιώνοντας με κοινή τους ανακοίνωση ότι, «όταν τα μη θερμιδογόνα γλυκαντικά αντικαθιστούν τα πρόσθετα σάκχαρα σε τρόφιμα και ροφήματα, μπορούν πιθανόν να συνεισφέρουν στην επίτευξη και τη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους». Προυπόθεση πάντα είναι οι θερμίδες που εξοικονομούνται από τη χρήση της ασπαρτάμης να μην «αναπληρώνονται» από άλλες πηγές.
Ασπαρτάμη και Σακχαρώδης Διαβήτης
Σύμφωνα με την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία η κατανάλωση ασπαρτάμης δεν αυξάνει τα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης στο αίμα, όπως τα σάκχαρα (π.χ. ζάχαρη), γι’ αυτό και τα άτομα με διαβήτη μπορούν να την καταναλώνουν, πάντοτε στα πλαίσια ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Βεβαίως, με δεδομένο ότι τα τρόφιμα που περιέχουν ασπαρτάμη μπορεί να έχουν άλλα συστατικά που επηρεάζουν τη γλυκόζη στο αίμα ή αποδίδουν θερμίδες (π.χ. αλεύρι, λιπαρά κ.λπ.), τα άτομα με διαβήτη συστήνεται να διαβάζουν τις ετικέτες τροφίμων και να συμβουλεύονται το γιατρό ή και το διαιτολόγο τους για το κατάλληλο για τους ίδιους διαιτολόγιο.
*Με βάση την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία όλα τα εγκριμένα πρόσθετα τροφίμων έχουν μοναδικούς αριθμούς Ε (Ευρωπαϊκή Κωδικοποίηση) που υποδεικνύουν ότι έχουν αξιολογηθεί από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πηγές:
- ΕΦΕΤ – Ελληνικός Φορέας Ασφάλειας Τροφίμων. Ερωτήσεις και Απαντήσεις για την Ασπαρτάμη.
- EFSA – Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων. Θέμα: Ασπαρτάμη.
- EFSA – Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων. Σχέδιο Γνωμοδότησης για την Ασπαρτάμη.
- SFC – Scientific Committee on Food. Γνωμοδότηση για την Ασπαρτάμη (2002).
- Health Canada. Aspartame.
- UK FSA’s independent Committee on Toxicity (COT). COT opinion on methanol safety.
- Magnuson BA, Burdock GA, Doull J, Kroes RM, Marsh GM, Pariza MW, Spencer PS, Waddell WJ, Walker R, Williams GM. Aspartame: a safety evaluation based on current use levels, regulations, and toxicological and epidemiological studies. Crit Rev Toxicol.
- de la Hunty A, Gibson S, Ashwell M. A review of the effectiveness of aspartame in helping with weight control. BNF Nutrition Bulletin
- Academy of Nutrition and Dietetics. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics: Use of Nutritive and Nonnutritive Sweeteners. J Acad Nutr Diet. 2012
- American Heart Association and the American Diabetes Association. Nonnutritive Sweeteners: Current Use and Health Perspectives. A Scientific Statement From the American Heart Association and the American Diabetes Association. Circulation. 2012
