Η δίαιτα των «σπηλαίων» στο σύγχρονο πλέον άνθρωπο

26-12-2016

 Όλα ξεκίνησαν όταν διατυπώθηκε η σκέψη πως οι διατροφικές μας συνήθειες εξελίσσονται δεν συμβαίνει όμως και με τα γονίδιά μας τα οποία παραμένουν αναλλοίωτα από την Παλαιολιθική εποχή μέχρι και σήμερα. Η αναντιστοιχία αυτή στην εξέλιξη είναι υπεύθυνη κατά πολλούς για τις επιδημίες του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπως είναι η παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο διαβήτης τύπου 2.

Η παραπάνω θεωρία αποτελεί την βάση για μία δημοφιλή δίαιτα των τελευταίων δεκαετιών η οποία ονομάζεται Παλαιολιθική ή Paleo στα αγγλικά. Στη διατροφή αυτή επιτρέπεται μόνο η κατανάλωση τροφών που έτρωγε ο άνθρωπος την παλαιολιθική εποχή, αποκλείοντας οποιοδήποτε προϊόν αγροτικής ή βιομηχανικής παραγωγής. Ένας πολύ απλός κανόνας της Παλιολιθικής δίαιτας λέει: «Εάν ο άνθρωπος τωνσπηλαίων δεν μπορούσε να το φάει, τότε δεν μπορείς ούτε και εσύ».

Επιτρέπονται:

  • Τα περισσότερα κρεατικά και θαλασσινά
  • Όλα τα φρούτα και λαχανικά στη μη επεξεργασμένη μορφή τους
  • Οι περισσότεροι ξηροί καρποί
  • Όλα τα φυτικά έλαια


Απαγορεύονται:  

  • Όλα τα γαλακτοκομικά
  • Όλα τα σιτηρά
  • Όλα τα όσπρια
  • Τα αράπικα φιστίκια θεωρούνται όσπρια γι αυτό και απαγορεύονται
  • Τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως τα αλλαντικά
  • Τα επεξεργασμένα προϊόντα όπως έτοιμα σνακ, χυμοί, υποκατάστατα ζάχαρης, αλάτι, αλκοόλ, γλυκά   
 

Η Παλαιολιθική δίαιτα έχει συσχετιστεί με την απώλεια βάρους, αλλά και με τον καλύτερο έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Οφείλονται όμως αυτές οι ευεργετικές επιδράσεις στο γεγονός πως η διατροφή αυτή είναι πιο κοντά σε ό,τι τα γονίδιά μας είναι προγραμματισμένα να μεταβολίσουν; Η απάντηση είναι πιθανά πως όχι, δεν είναι θέμα γονιδίων αλλά ισορροπημένης διατροφής. Εάν παρατηρήσει κανείς τα επιτρεπτά και τα απαγορευμένα τρόφιμα θα διαπιστώσει πως η διατροφή αυτή χαρακτηρίζεται από αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, καλών λιπαρών και ποικιλίας πρωτεϊνών, και από μειωμένη πρόσληψη βλαβερών λιπαρών και ζάχαρης. Διέπεται δηλαδή από τις βασικές διατροφικές αρχές ενός υγιεινούς διατροφικού προτύπου, το οποίο συνιστάται από όλους τους ειδικούς υγείας.

Την ίδια στιγμή η επιστήμη των γονιδίων μας έχει αποδείξει πως το DNA του ανθρώπου δεν έχει παραμείνει αναλλοίωτο από την Παλαιολιθική εποχή, αλλά έχει εξελιχθεί ανταποκρινόμενο στις αλλαγές του τρόπου ζωής, έκθεσης στις καιρικές συνθήκες, διατροφής κλπ. Η διατροφή του ανθρώπου δεν πέρασε μέσα σε μία νύχτα από την κατανάλωση φρούτων και θηραμάτων, στο γάλα και στα δημητριακά και μετέπειτα στο έτοιμο ψωμί, στα γλυκά και τα αναψυκτικά. Μεσολάβησαν πάνω από 14,000 χρόνια κατά τα οποία ο οργανισμός μας είχε το χρόνο να προσαρμοστεί και τρανό παράδειγμα είναι πως υπάρχουν στο σώμα μας ειδικά γονίδια που μπορούν να επεξεργαστούν «νεότερες» τροφές όπως το γάλα και τα αμυλούχα τρόφιμα. Η παρατήρηση αυτή έρχεται λοιπόν να ταράξει τα θεμέλια της Παλαιολιθικής δίαιτας.

Επιπλέον, πόσο εύκολο είναι κανείς να ακολουθήσει μία αυστηρή Παλαιολιθική διατροφή στην εποχή μας; Πολλά από τα θηράματα των προγόνων μας είναι οικόσιτα ζώα για εμάς τα οποία δεν καταναλώνονται ως τροφή, ενώ τα περισσότερα φρούτα και λαχανικά μεγαλώνουν σε θερμοκήπια και χωράφια εξαντλημένα από θρεπτικά συστατικά. Είναι λοιπόν ουτοπικό να πιστεύει κανείς πως τρώει όπως ο άνθρωπος των σπηλαίων. Την ίδια στιγμή αποκλείοντας συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων μειώνεται και η πρόσληψη σημαντικών θρεπτικών συστατικών. Για παράδειγμα τα γαλακτοκομικά είναι σχεδόν αναντικατάστατη πηγή ασβεστίου, αλλά και τα όσπρια και τα σιτηρά προσφέρουν φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία πολύτιμα για την ομαλή λειτουργία του σώματος και την πρόληψη χρόνιων νοσημάτων.

Πρέπει λοιπόν να μην μείνουμε στο δέντρο, αλλά να δούμε το δάσος. Σκοπός δεν είναι να μιμηθούμε τη διατροφή της παλαιολιθικής περιόδου αλλά να κατανοήσουμε ποιες διατροφικές μας συνήθειες πραγματικά μας παχαίνουν. Εάν πάλι η δίαιτα των σπηλαίων σας έχει βοηθήσει να χάσετε βάρος ή να μειώσετε τη χοληστερίνη σας σκεφτείτε: «Αυτό συμβαίνει γιατί τα γονίδιά μου ανταποκρίνονται καλύτερα στο διατροφικό αυτό πρόγραμμα ή γιατί απλούστατα περιόρισα τις διατροφικές ατασθαλίες;». Εάν όμως πρέπει κάτι να κρατήσουμε από την Παλαιολιθική εποχή αυτό σίγουρα δεν είναι η διατροφή, αλλά η άσκηση. Συνήθεια που ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ξεχάσει και έχει αντικαταστήσει με δεκάδες ώρες μπροστά στην τηλεόραση, μέσα στο γραφείο ή κολλημένος στην κίνηση. Τα συμπεράσματα δικά σας.

Ήβη Παπαϊωάννου

Διαιτολόγος, Διατροφολόγος

Μέλος της Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας, ΗΠΑ

ivipapai@gmail.com

 

Πηγές:

1. Turner BL, Thompson AL.  Beyond the Paleolithic prescription: incorporating diversity and flexibility in the study of human diet evolution. Nutr Rev. 2013 Aug;71(8):501-10. doi: 10.1111/nure.12039. Epub 2013 Jun 25. Review.

2. Academy of Nutrition and Dietetics. Sharon Denny. April 2013. Paleo Diet. Should we Eat Like a Cavemenan? Last accessed 23/11/2014.

http://www.eatright.org/Public/content.aspx?id=6442471551

3.  Today’s Dietitian. Juliann Schaeffer. Evolutionary Eating — What We Can Learn From Our Primitive Past April 2009 Issue . Vol. 11 No. 4 P. 36. Last accessed 23/11/2014.

http://www.todaysdietitian.com/newarchives/040609p36.shtml