Το τραγούδι του Elton John λέει πως η συγνώμη είναι η πιο δύσκολη λέξη για να πεις. Ορισμένοι άνθρωποι όμως δεν δυσκολεύονται να παραδεχτούν πως έκαναν λάθος και να ζητήσουν συγνώμη. Επιστήμονες τώρα υποστηρίζουν πως η συγνώμη κάνει καλό τόσο σε αυτούς που την λένε όσο και σε αυτούς που την δέχονται.
Όπως τονίζουν οι ειδικοί, οι περισσότεροι λένε «συγγνώμη» πολλές φορές την ημέρα για ασήμαντα πράγματα. Όταν, όμως, το «συγγνώμη» λέγεται για να διορθώσει σκληρά λόγια ή πράξεις που πλήγωσαν αληθινά τον αποδέκτη τους, ξαφνικά γίνεται πολύ δύσκολο να το πει κανείς.
Η δυσκολία αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη αν, παρά τις καλές προθέσεις, η συγγνώμη ειπωθεί με λάθος τρόπο.
Σε άρθρο της εφημερίδας New York Times αναφέρεται πως η ανάγκη να ζητήσουμε συγγνώμη αφορά λιγότερο εμάς και περισσότερο τους ανθρώπους που προσβάλαμε με κάτι που είπαμε, κάναμε ή δεν κάναμε. Επιπλέον, όταν λέγεται με τον σωστό τρόπο αποτελεί πανίσχυρο φάρμακο, που κάνει καλό τόσο σε αυτόν που τη λέει, όσο και σε αυτόν που την δέχεται.
Ποιος είναι όμως ο σωστός τρόπος για να πει κανείς συγνώμη; Η ψυχολόγος και συγγραφέας Δρ. Χάριετ Λέρνερ απαντά στο βιβλίο της Why Won’t You Apologize?
Όπως λέει η ίδια, η συγνώμη δεν πρέπει να ακολουθείται από δικαιολογίες. Αυτές, είναι ο,τι χρειάζεται για να εξαγριωθεί το άτομο που βλάψαμε και θέλουμε να μας συγχωρήσει. «Όταν η συγνώμη συνοδεύεται από ένα “αλλά”, χάνει την ειλικρίνειά της», γράφει. «Οι καλύτερες συγνώμες είναι σύντομες και δεν περιέχουν καμία δικαιολογία ή εξήγηση που μπορεί να τις ακυρώσει».
Επίσης, η συγνώμη δεν πρέπει να συνοδεύεται από την απαίτηση το άλλο άτομο να ξεχάσει ο,τι κάναμε. Μπορεί να δεχθεί την ειλικρινή συγγνώμη μας, αλλά να μην είναι ακόμα έτοιμο να μας συγχωρήσει. Αυτό μπορεί να χρειαστεί καιρό για να συμβεί. Και φυσικά, θα εξαρτηθεί από το αν θα επαναλάβουμε το λάθος μας ή όχι.
Επιπλέον, δεν πρέπει να πιέζουμε τους άλλους να μας συγχωρήσουν. «Η άποψη πως όποιος δεν συγχωρεί βλάπτει την υγεία του και καταδικάζεται σε μια ζωή πίκρας και μίσους είναι λανθασμένη». Αυτό λέει η Δρ. Λέρνερ. «Δεν είναι υποχρεωτικό να συγχωρήσουμε κάποιον για να ξεπεράσουμε κάτι που μας πίκρανε πολύ. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι για να απαλλαγούμε από τα αρνητικά συναισθήματα. Όπως η ψυχοθεραπεία, ο διαλογισμός, ακόμα και η φυσική δραστηριότητα».
Είναι πολύ σημαντικό επίσης η συγγνώμη μας να μη στοχεύει στις αντιδράσεις του άλλου ατόμου. Να στοχεύει στις πράξεις ή στα λόγια που τις προκάλεσαν. Η πρόταση «λυπάμαι που αισθάνεσαι έτσι» απομακρύνει το βάρος από εμάς και το μεταβιβάζει στο άλλο άτομο. Με άλλα λόγια, σημαίνει ότι δεν έχουμε μετανιώσει καθόλου.
Απαραίτητο είναι ακόμα να ακούσουμε όσα έχει να πει το άτομο που προσβάλαμε, χωρίς να αντιδράσουμε αμυντικά. «Δεν πρέπει να διακόψουμε, να διαφωνήσουμε, να διαψεύσουμε ή να διορθώσουμε όσα λέει. Ούτε να ασκήσουμε αρνητική κριτική» λέει η Δρ. Λέρνερ.
Μάλιστα, ακόμα κι αν έφταιγε σε μεγάλο βαθμό και το άλλο άτομο για ό,τι συνέβη, εμείς πρέπει να ζητάμε συγνώμη για το κομμάτι που μας αναλογεί… Όσο μικρό κι αν ήταν.
Γιατί, όμως, είναι τόσο δύσκολο να ζητήσουμε συγγνώμη; Η ειδικός απαντά ότι γι’ αυτό ευθύνεται η φύση. «Είμαστε γεννημένοι για να αμυνόμαστε. Έτσι μας είναι πάρα πολύ δύσκολο να αναλάβουμε την άμεση, ξεκάθαρη ευθύνη για τις λανθασμένες πράξεις μας», εξηγεί. Η ίδια προσθέτει πως «πρέπει να είναι κανείς πολύ ώριμος για να βάλει μία σχέση ή ένα άλλο άτομο πάνω από την εγγενή του τάση να έχει δίκιο».
Η ειλικρινής συγνώμη «αποτελεί ομολογία ενοχής που αφήνει το άτομο ευάλωτο», συνεχίζει. «Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία εγγύηση για το πώς θα γίνει δεκτή. Ιδίως όταν το παράπτωμα ήταν τεράστιο. Όπως η κακοποίηση ενός παιδιού από τον γονέα του, ο οποίος ζητάει συγνώμη χρόνια αργότερα».
Στην πραγματικότητα, η διόρθωση ενός λάθους μπορεί να είναι ιδιαιτέρως δύσκολη. Ιδίως όταν αφορά μέλη της ιδίας οικογένειας, τα οποία έχουν την τάση να χρησιμοποιούν την οικογενειακή ιστορία για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Ωστόσο, «η ιστορία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως απλή εξήγηση μιας πράξης και όχι ως δικαιολογία γι’ αυτήν», τονίζει η Δρ. Λέρνερ.
Προσθέτει πως όταν κάποιος κατορθώνει να ζητήσει με ειλικρίνεια συγνώμη, όχι μόνο ωφελεί το άλλο άτομο. Ωφελεί και στον ίδιο μας τον εαυτό. Γιατί ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση, την ακεραιότητα και την ωριμότητά μας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Η επιστήμη πίσω από τη συγνώμη
