Ο Ζαν-Μαρτέν Σαρκό (29 Νοεμβρίου 1825 – 16 Αυγούστου 1893) ήταν Γάλλος νευρολόγος και καθηγητής ανατομικής παθολογίας. Είναι γνωστός ως «θεμελιωτής της σύγχρονης νευρολογίας», και το όνομά του έχει δοθεί σε πολλές ασθένειες, όπως η νόσος Σαρκό-Μαρί-Τουθ και η νόσος Σαρκό (ευρύτερα γνωστή ως πλαγία αμυοτροφική σκλήρυνση, νόσος του κινητικού νευρώνα, ή νόσος Λου Γκέριγκ). Ο Σαρκό έχει αναφερθεί ως «ο πατέρας της Γαλλικής νευρολογίας και ένας από τους πρωτοπόρους νευρολόγους παγκοσμίως». Το έργο του επηρέασε σημαντικότατα τα αναπτυσσόμενα πεδία της νευρολογίας και της ψυχολογίας˙ η σύγχρονη ψυχιατρική χρωστά πολλά σε αυτόν και τους άμεσους ακολούθους του. Ήταν «ο κυριότερος νευρολόγος της Γαλλίας του ύστερου 19ου αιώνα» και έχει αποκληθεί «ο Ναπολέων των νευρώσεων».
Τo κυριότερο επίκεντρο του Σαρκό ήταν η νευρολογία. Ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την πολλαπλή σκλήρυνση. Συνοψίζοντας προηγούμενες αναφορές και προσθέτοντας σε αυτές τις δικές του κλινικές και παθολογικές παρατηρήσεις, ο Σαρκό ονόμασε τη νόσο «sclerose en plaques” (σκλήρυνση κατά πλάκας). Τα τρία σημάδια της Πολλαπλής σκληρύνσεως, σήμερα γνωστά ως Τριάδα του Σαρκό είναι ο νυσταγμός, ο τρόμος του σκοπού και η τραγουδιστή γλώσσα παρόλο που δεν εμφανίζονται αποκλειστικά στη σκλήρυνση κατά πλάκας. Ο Σαρκό επίσης παρατήρησε μεταβολές γνωστικού επιπέδου, περιγράφοντας τους ασθενείς του ως έχοντες «αισθητή εξασθένηση της μνήμης» και «συλλήψεις ιδεών με αργούς ρυθμούς». Ήταν επίσης ο πρώτος που περιέγραψε μία διαταραχή γνωστή ως αρθροπάθεια Σαρκό ή Πόδι Σαρκό, έναν εκφυλισμό των επιφανειών των αρθρώσεων, προκαλούμενο από την απώλεια ιδιοδεκτικότητας. Ερεύνησε τις λειτουργίες διαφόρων μερών του εγκεφάλου και το ρόλο των αρτηριών στην ενδοεγκεφαλική αιμορραγία.
Ο Σαρκό ήταν μεταξύ των πρώτων που περιέγραψαν τη νόσο Σαρκό-Μαρί-Τουθ (CMT). Η ανακοίνωση έγινε ταυτόχρονα με τον Πιερ Μαρί της Γαλλίας (τον ένοικό του) και τον Χάουαρντ Χένρυ Τουθ της Αγγλίας, εξ’ ου και το όνομα της νόσου. Η διαταραχή ενίοτε καλείται και περονιαία μυϊκή ατροφία.
Οι μελέτες του Σαρκό μεταξύ 1868 και 1881 αποτέλεσαν ορόσημο για την κατανόηση της νόσου Πάρκινσον (PD). Μεταξύ άλλων πρωτοπορειών, έκανε τη διάκριση μεταξύ ακαμψίας, αδυναμίας και βραδυκινησίας. Οδήγησε επίσης τη διαταραχή, που πρωτύτερα ονομαζόταν τρομώδης παράλυση (paralysis agitans) στο να μετονομασθεί, αποκτώντας το όνομα του Τζέιμς Πάρκινσον. Σημείωσε ακόμη προφανείς διαφοροποιήσεις της νόσου, όπως τη νόσο Πάρκινσον με υπερέκταση. Ο Σαρκό απέκτησε την πρώτη Ευρωπαϊκή επαγγελματική έδρα κλινικών ασθενειών του νευρικού συστήματος το 1882.
Μελέτες πάνω στην ύπνωση και την υστερία
Ο Σαρκό είναι σήμερα ευρύτερα γνωστός εκτός της κοινότητας των νευρολόγων, για το έργο του πάνω στην ύπνωση και την υστερία. Αρχικά πίστευε ότι η υστερία ήταν μία νευρολογική διαταραχή για την οποία οι ασθενείς ήταν προδιατεθειμένοι από κληρονομικά χαρακτηριστικά του νευρικού τους συστήματος, όμως κοντά στο τέλος της ζωής του συμπέρανε ότι η υστερία ήταν ψυχολογική διαταραχή.
Ο Σαρκό πρωτοξεκίνησε να μελετά την υστερία έχοντας προηγουμένως δημιουργήσει έναν θάλαμο για μη-φρενοβλαβείς γυναίκες με «υστερο-επιληψία»˙ ανακάλυψε δύο διακριτές μορφές υστερίας μεταξύ των γυναικών αυτών: την ελάσσονα και τη μείζονα υστερία. Το ενδιαφέρον του για την υστερία και τον υπνωτισμό «αναπτύχθηκε σε μια εποχή όταν το ευρύ κοινό συνηρπάζετο με τον «μαγνητισμό ζώων» και τον «υπνωτισμό», ο οποίος αργότερα αποκαλύφθηκε πως ήταν η μέθοδός του για την πρόκληση ύπνωσης. Η μελέτη του πάνω στην υστερία «προσήλκυσε επιστημονική και κοινωνική κακή φήμη στο πρόσωπό του».
«Ο Σαρκό και η σχολή του θεωρούσαν την ικανότητα του υπνωτίζεσθαι ως ένα κλινικό γνώρισμα της υστερίας.[…] Για τα μέλη της Σχολής Σαλπετιέρ, η επιρρέπεια στον υπνωτισμό ήταν συνώνυμη του νοσήματος, δηλαδή της υστερίας, μολονότι αργότερα αναγνώρισαν[…] πως θα έπρεπε να γίνεται διάκριση μεταξύ του μεγάλου υπνωτισμού (grand hypnotism),στους υστερικούς, και μικρού υπνωτισμού (petit hypnotisme), που αντιστοιχούσε στην ύπνωση των συνηθισμένων ανθρώπων».
Η θέση της Σχολής Σαλπετιέρ σχετικά με την ύπνωση δέχτηκε οξύτατη κριτική από τον Ιπολύτ Μπερνάιμ, επίσης προεξάρχοντα νευρολόγο της εποχής. Ο ίδιος ο Σαρκό είχε για μεγάλο χρονικό διάστημα ανησυχίες σχετικά με τη χρήση της ύπνωσης ως θεραπείας και την επίπτωσή της στους ασθενείς. Φοβόταν ακόμη ότι η αίσθηση που είχε προκαλέσει η ύπνωση στο ευρύ κοινό τής είχε υποβαθμίσει το επιστημονικό ενδιαφέρον, και ότι η φιλονικία με τον Μπερνάιμ , την οποία είχε προαγάγει κυρίως ο μαθητής του Ζωρζ Ζιλ ντε λα Τουρνέτ, είχε «βλάψει» τον υπνωτισμό.
