2011–2020: Παλιές και νέες προκλήσεις ενόψει

AIDS HIV
03-12-2021

2011

Η θεραπεία μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης

Το 2011 φέρνει ειδήσεις που προσθέτουν αισιοδοξία. Η μελέτη HIV Prevention Trials Network – HPTN 052 δείχνει ότι οι άνθρωποι που ζουν με τον HIV και λαμβάνουν εγκαίρως αντιρετροϊκή αγωγή είναι 96% λιγότερο πιθανό να μεταδώσουν τον ιό στους σεξουαλικούς συντρόφους τους.

Τα αποτελέσματα τροφοδοτούν μια μακροχρόνια συζήτηση σχετικά με το αν τα αντιρετροϊκά φάρμακα θα μπορούσαν να παρέχουν ένα διπλό όφελος: θεραπεία σε μεμονωμένους ασθενείς και ταυτόχρονα μείωση των ποσοστών μετάδοσης. Φαίνεται ότι αυτό είναι δυνατόν και σύντομα θα αρχίσει να γίνεται και επισήμως λόγος για τη θεραπεία ως πρόληψη, αλλά και για την εξίσωση U=U (Undetectable = Untransmittable). Το περιοδικό Science ονομάζει τη μελέτη, την πιο σημαντική επιστημονική ανακάλυψη του 2011.

Τον Μάρτιο πεθαίνει η Ελίζαμπεθ Τέιλορ, μία από τις πρώτες διασημότητες που ευαισθητοποιήθηκαν σχετικά με το AIDS, και επίσης πρώτη εθνική πρόεδρος του American Foundation for AIDS Research. Υποστήριξε ενεργά την έρευνα, την πρόληψη, τη θεραπεία, την εκπαίδευση.

Ηνωμένα Έθνη: 10 στόχοι μέχρι το 2015

Στις 10 Ιουνίου η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθετεί Πολιτική Διακήρυξη για το HIV/AIDS, η οποία δίνει έμφαση σε 10 υψηλής προτεραιότητας στόχους και δεσμεύσεις. Η έκκληση των κρατών-μελών του ΟΗΕ είναι να εντατικοποιηθεί η παγκόσμια προσπάθεια για να επιτευχθούν οι στόχοι μέχρι το 2015. Οι 10 στόχοι περιγράφονται ως εξής:

  1. μείωση της σεξουαλικής μετάδοσης κατά 50%
  2. μείωση της μετάδοσης μέσω χρήσης ενδοφλέβιων ναρκωτικών κατά 50%
  3. εξάλειψη των νέων λοιμώξεων σε παιδιά και ουσιαστική μείωση της μητρικής θνησιμότητας από AIDS
  4. πρόσβαση 15 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν με HIV, σε αντιρετροϊκή θεραπεία
  5. μείωση 50% των θανάτων από φυματίωση ανάμεσα στους ανθρώπους που ζουν με HIV
  6. κάλυψη του κενού στους πόρους για το AIDS και επένδυση 22-24 δισ. δολαρίων ετησίως προς χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος
  7. εξάλειψη των ανισοτήτων, της εκμετάλλευσης και της βίας λόγω φύλου και ενίσχυση γυναικών και κοριτσιών να προστατεύουν τους εαυτούς τους από τον HIV
  8. εξάλειψη του στίγματος και των διακρίσεων κατά ανθρώπων που ζουν με HIV, και προώθηση νόμων και πολιτικών που διασφαλίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες
  9. εξάλειψη των σχετικών με τον HIV απαγορεύσεων εισόδου, παραμονής και διαμονής, που ισχύουν σε κάποιες χώρες
  10. ενδυνάμωση μιας συνολικής παγκόσμιας απάντησης στο AIDS και ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας.

Στόχος μια AIDS-free γενιά

Ο Αμερικανός Πρόεδρος, Μπάρακ Ομπάμα ανακοινώνει την 1η Δεκεμβρίου την επιτάχυνση των προσπαθειών για αύξηση της διαθεσιμότητας θεραπείας στις ΗΠΑ. Λίγο πριν η υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον αναφέρεται στη δημιουργία μιας AIDS-free γενιάς –όπου κανείς με HIV δεν θα φτάνει στο στάδιο του AIDS.

2012

Οι υγειονομικές αρχές δίνουν μεγάλη σημασία στα ευρήματα του προηγούμενου έτους σχετικά με την προφύλαξη και είναι ενδεικτικό ότι τον Ιούλιο η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ εγκρίνει τη χρήση του φαρμάκου Truvada για προφύλαξη προ της έκθεσης στον HIV (PrEP). Ενήλικοι που είναι αρνητικοί, αλλά βρίσκονται σε κίνδυνο λοίμωξης HIV, μπορούν να λαμβάνουν το φάρμακο για να μειώσουν τον κίνδυνο μόλυνσης μέσω της σεξουαλικής μετάδοσης.

Checkpoint εν δράσει:

Ξεκινούν τη λειτουργία τους τα «Checkpoint» Αθήνας και Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για δομές που απευθύνονται σε άτομα/ομάδες υψηλού κινδύνου στις οποίες γίνονται εξετάσεις γρήγορα, εμπιστευτικά και δωρεάν, για HIV και ηπατίτιδες Β και C, προσφέροντας συμπληρωματικά, προσωπική ενημέρωση για θέματα σεξουαλικής αγωγής και υγείας. Παράλληλα υλοποιούν δράσεις ενημέρωσης για θέματα ασφαλέστερου σεξ, διανομή δωρεάν προφυλακτικών κ.ά.

«Μπορούμε να νικήσουμε αυτήν την ασθένεια»

Ο Μπαράκ Ομπάμα, στο μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα AIDS, ήταν οραματικός: «Σήμερα, αναλογιζόμαστε τα βήματα που έχουμε κάνει για να αντιμετωπίσουμε το HIV/AIDS, τιμούμε εκείνους που έχουν κάνει εφικτή αυτή την πρόοδο, και κρατάμε στη σκέψη μας όλους όσους έχουν γνωρίσει τις καταστροφικές συνέπειες αυτής της ασθένειας. Ο δρόμος προς μια γενιά ελεύθερη από το AIDS είναι μακρύς – αλλά με την ευκαιρία αυτού του σημαντικού εορτασμού, ας θυμηθούμε επίσης ότι αν προχωράμε κάθε μέρα με το ίδιο πάθος, επιμονή και ορμή που μας έφερε μέχρι εδώ,μπορούμε να πετύχουμε τον στόχο μας. Μπορούμε να νικήσουμε αυτή την ασθένεια».

2013

Το «Μωρό του Μισισιπή» είναι το πιο γνωστό περιστατικό του 2013, που προκάλεσε γρήγορα πολλές ελπίδες, αλλά επίσης γρήγορα τις έσβησε. Το «Mississippi Baby» αναφέρθηκε σε επιστημονικό συνέδριο ως η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση βρέφους που «θεραπεύτηκε» από τον HIV. Το μωρό μολύνθηκε από τη μητέρα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ύστερα από επιθετική αντιρετροϊκή θεραπεία που του χορηγήθηκε 30 ώρες μετά τη γέννησή του και για 18 μήνες, βρέθηκε 5 μήνες αργότερα χωρίς ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Πέρασαν αρκετοί μήνες ακόμη, μέχρι την ηλικία των 48 μηνών, οπότε βρέθηκε ξανά ο ιός στο αίμα του κοριτσιού. Μια απογοητευτική εξέλιξη, που δείχνει εκ νέου ότι ο HIV δεν θα είναι εύκολο να νικηθεί – από τις πρώτες ελπίδες που γέννησε το ΑΖΤ μέχρι το «Μωρό του Μισισιπί», ο ιός αργά ή γρήγορα επανακάμπτει.

Αναφορές για δύο οροθετικούς ασθενείς στη Βοστόνη που ύστερα από μεταμόσχευση μυελού των οστών βρέθηκαν χωρίς ιικό φορτίο για πολλές εβδομάδες μετά τη διακοπή της αντιρετροϊκής αγωγής, θύμισαν τον «ασθενή του Βερολίνου» – τελικά και στους δύο ασθενείς ο ιός επανήλθε.

Η μάχη με τον HIV θα έχει πολλά επεισόδια ακόμη, σε ένα πεδίο όπου η επιστήμη, η πολιτική και η αλληλεγγύη έχουν πολλά ακόμη να πράξουν.

2014

Παρά την τεράστια πρόοδο που έχει συντελεστεί, οι αριθμοί εξακολουθούν να είναι αμείλικτοι: οι άνθρωποι που ζουν με HIV λαμβάνοντας θεραπεία εκτιμώνται για το 2014 σε 14,9 εκατ.— όμως περίπου 22 εκατ. από το σύνολο των 36,9 εκατ. ανθρώπων που ζουν με HIV δεν έχουν πρόσβαση σε αντιρετροϊκά φάρμακα, ενώ μόνο 820.000 εκ των 2,6 εκατ. παιδιών με HIV έχουν πρόσβαση σε θεραπεία. Ακόμη χειρότερα, ελάχιστα περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους με HIV γνωρίζουν την κατάστασή τους.

Την ίδια στιγμή, όμως, ο αριθμός των νέων λοιμώξεων HIV μειώνεται κατά 35% συγκριτικά με το 2000. Οι ετήσιες νέες λοιμώξεις πέφτουν στα 2 εκατ. το 2014, από 3,1 εκατ. το 2000. Και σε μια παράλληλη ανάγνωση: τα Ηνωμένα Έθνη υπογραμμίζουν την αντίθεση ανάμεσα στα 2 εκατ. νέων λοιμώξεων του 2014 και στα εκτιμώμενα 6 εκατ. που θα υπήρχαν εάν οι προσπάθειες της παγκόσμιας κοινότητας παρέμεναν στο επίπεδο του 2000.

«Αντίστροφη μέτρηση»…

Οι αριθμοί δείχνουν ότι καταγράφεται μια σαφής εικόνα για την «αρχή του τέλους του AIDS». Είναι χαρακτηριστικό το πρόγραμμα που ανακοινώνει τον Φεβρουάριο 2014 το American Foundation for AIDS Research, υπό τον τίτλο «Countdown to a Cure of AIDS». Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που στοχεύει στην εντατικοποίηση της έρευνας με μια στρατηγική επένδυση 100 εκατ. δολαρίων τα επόμενα χρόνια μέχρι το 2020. Επίσης στις 18 Νοεμβρίου το Πρόγραμμα UNAIDS των Ηνωμένων Εθνών προαναγγέλλει μία «fast-track» προσέγγιση για την επόμενη πενταετία 2015-2020, που θα επιτρέψει στον κόσμο να τελειώνει έως το 2030 με την επιδημία του AIDS ως μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας:

Ερευνώντας ιστορικά αρχεία και γενετικό υλικό, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης επιβεβαιώνουν τον Οκτώβριο με δημοσίευσή τους ότι πιθανότατα ο HIV προήλθε από την περιοχή της Κινσάσα, στη Λαϊκή Δημοκρατία Κονγκό, τη δεκαετία του 1920 – αμφισβητώντας έτσι την ιδέα ότι η αρχή έγινε στο Καμερούν· η θεωρία για την προέλευση από τους χιμπαντζήδες παραμένει ωστόσο ακλόνητη…

Διαπιστώνεται ότι πλέον η πορεία της επιδημίας στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στην Ελλάδα είναι πτωτική. Σε αυτό συνέβαλε το πρόγραμμα «Αριστοτέλης» το οποίο υλοποιήθηκε τη διετία 2012-13 από το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με επικεφαλής τον καθηγητή Άγγελο Χατζάκη, ως αντίδραση στην επιδημική έξαρση του HIV/AIDS στον πληθυσμό των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών (XEN) το 2011. Το πρόγραμμα, σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και τις ΜΚΟ Praksis και «Θετική Φωνή», στόχευε στη διερεύνηση διαφόρων χαρακτηριστικών της HIV επιδημίας στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών και στην έγκαιρη παρέμβαση στους ίδιους και στο άμεσο περιβάλλον τους.

2015

«Στόχος 6: επετεύχθη!»

Τον Ιούλιο 2015 το UNAIDS ανακοινώνει επισήμως ότι μεταξύ των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας, ο «Στόχος 6» (ανάσχεση και αντιστροφή της εξάπλωσης του HIV) επετεύχθη και με το παραπάνω: οι νέες λοιμώξεις μειώθηκαν κατά 35% και οι θάνατοι που σχετίζονται με το AIDS κατά 41%. Η διεθνής κινητοποίηση έναντι της επιδημίας από το έτος 2000 και μετά εκτιμάται ότι απέτρεψε 30 εκατ. νέες λοιμώξεις και σχεδόν 8 εκατ. θανάτους. Ακόμη περισσότερο, ο αριθμός των 15 εκατ. ανθρώπων που βρίσκονται το 2015 σε αντιρετροϊκή αγωγή, έμοιαζε αδύνατος το 2000, όταν τα φάρμακα κόστιζαν ετησίως περισσότερο από 10.000 δολάρια ανά άτομο – ο ακτιβισμός, η επιστήμη, η πολιτική βούληση, αλλά και η προθυμία των φαρμακευτικών εταιρειών φέρνει το 2015 την τιμή των φαρμάκων πρώτης γραμμής στα 100 δολάρια.

Όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε από το UNAIDS: «Στην αρχή οι ακτιβιστές του AIDS αγκάλιασαν το ακατόρθωτο. Το 2015 είναι καιρός η παγκόσμια κοινότητα να αγκαλιάσει το εφικτό».

Νέες στοχεύσεις

Στους στόχους των επόμενων ετών η παγκόσμια κοινότητα τοποθετεί σε υψηλή θέση τον γρήγορο εντοπισμό των λοιμώξεων HIV. Η σημασία του στόχου υπογραμμίζεται όταν ανακοινώνεται ότι το 90% των νέων λοιμώξεων HIV στις ΗΠΑ θα είχε αποφευχθεί εάν γινόταν έγκαιρη διάγνωση των οροθετικών και ξεκινούσαν θεραπεία.

«Test and Start»

Η μελέτη με τον χαρακτηριστικό τίτλο START (Strategic Timing of Antiretroviral Treatment), που ανακοινώνεται σε επιστημονικό συνέδριο στον Καναδά, δείχνει ότι τα άτομα με HIV στα οποία παρέχεται θεραπεία αμέσως μετά τη διάγνωση και πριν από τη μείωση των κυττάρων CD4 διατρέχουν πολύ μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης AIDS ή άλλων σοβαρών ασθενειών· μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο σοβαρής ασθένειας κατά 53%.

Τέσσερις μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο 2015, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκδίδει επικαιροποιημένες κατευθύνσεις συστήνοντας θεραπεία όσο το δυνατόν συντομότερα μετά τη διάγνωση, ανεξαρτήτως του αριθμού των CD4 ή του σταδίου της ασθένειας (μια προσέγγιση γνωστή ως «Test and Start»). Επιπλέον, συστήνει τη χρήση της προφυλακτικής αγωγής (PrEP) σε εκείνους που διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο μόλυνσης με HIV.

2016

Περί τα 18,2 εκατ. άνθρωποι βρίσκονται σε αντιρετροϊκή αγωγή στις αρχές του 2016–συμπεριλαμβανομένων 910.000 παιδιών–, αριθμός διπλάσιος από ό,τι πέντε χρόνια νωρίτερα. Εν τούτοις, η αυξημένη πρόσβαση σε θεραπεία σημαίνει και μεγαλύτερο κίνδυνο αντοχής του ιού στα φάρμακα. Ήδη τον Ιανουάριο ερευνητές ανακοινώνουν ότι διεθνής μελέτη σε περισσότερους από 1.900 οροθετικούς των οποίων ο οργανισμός δεν ανταποκρίθηκε σε αντιρετροϊκό φάρμακο, δείχνει ότι αυξάνεται η αντίσταση του ιού. Για τον κίνδυνο αυτό κάνει λόγο και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε έκθεσή του τον Ιούλιο. Στις 25 Φεβρουαρίου για πρώτη φορά αναφέρεται HIV λοίμωξη σε άνδρα που βρισκόταν σε προφυλακτική αγωγή – PrEP, δημιουργώντας προβληματισμό.

8-10 Ιουνίου: Τα Ηνωμένα Έθνη πραγματοποιούν συνάντηση κορυφής με θέμα «Εξαλείφοντας το AIDS». Τα κράτη μέλη του ΟΗΕ δεσμεύονται να θέσουν τέλος στην επιδημία μέχρι το 2030 εντός του πλαισίου των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Ωστόσο το τελικό ψήφισμα που εγκρίνεται δεν αναφέρεται σχεδόν καθόλου στις πληθυσμιακές ομάδες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από την επιδημία –άνδρες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άνδρες, εργαζόμενοι στο σεξ, διεμφυλικοί, χρήστες ναρκωτικών– ως αποτέλεσμα αντιδράσεων που εκδηλώθηκαν από ομάδα κρατών.

Τον Μάρτιο, χειρουργοί στο Johns Hopkins στις ΗΠΑ πραγματοποιούν τις πρώτες μεταμοσχεύσεις οργάνων από οροθετικό δότη σε λήπτες που ζουν με HIV. Η σχετική διάταξη που απαγόρευε κάτι τέτοιο έχει αρθεί από το 2013.

2017

Με τις νέες λοιμώξεις HIV να μειώνονται μεν αλλά με πιο αργό ρυθμό από τον επιθυμητό στην αυγή του 2017, το UNAIDS αρχίζει να εκτιμά ότι ο βηματισμός της αποκλιμάκωσης δεν είναι αρκετός ώστε να επιτευχθεί ο στόχος των Ηνωμένων Εθνών για το 2020: λιγότερες από 500.000 νέες λοιμώξεις ετησίως.

«Undetectable=Untransmittable»

Οργανώσεις για το HIV/AIDS σε όλο τον κόσμο υιοθετούν το σλόγκαν «U=U» (Undetectable=Untransmittable) το οποίο εμφάνισε το 2016 στην εκστρατεία της η Prevention Access Campaign. Το μήνυμα δηλώνει ότι όσοι λαμβάνουν κανονικά αντιρετροϊκή αγωγή και έχουν επιτύχει ένα μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο, δεν μεταδίδουν τον ιό σε άλλους. Το μήνυμα έρχεται να συμβάλει στην αντιμετώπιση του στίγματος εις βάρος εκείνων που ζουν με HIV, διαβεβαιώνοντας ότι δεν αποτελούν απειλή για τους συντρόφους τους. Ωστόσο, σε περιοχές όπου υπάρχουν δυσκολίες πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας (ακόμη και για διαγνωστικό έλεγχο), το μήνυμα έχει λιγότερη απήχηση. Είναι προφανές ότι η άρση τέτοιων δυσκολιών είναι προϋπόθεση προκειμένου το σλόγκαν «U=U» να έχει αντίκτυπο στους ανθρώπους που ζουν με HIV σε αυτές τις χώρες.

Με πρωτοβουλία της Μάλτας, που έχει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υιοθετείται τον Ιανουάριο από τα κράτη μέλη η λεγόμενη Διακήρυξη της Μάλτας: «Πρόσκληση για την Επιτάχυνση των Δράσεων για την Εξάλειψη της Επιδημίας του AIDS μέχρι το 2030 στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Τον Νοέμβριο το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ απονέμει στον τραγουδιστή Έλτον Τζον το βραβείο «Humanitarian of the Year». Από το 1992 το Elton John AIDS Foundation έχει συγκεντρώσει περισσότερα από 385 εκατ. δολάρια για να υποστηρίξει προγράμματα σχετικά με το HIV/AIDS σε ολόκληρο τον κόσμο.

2018

Καμπανάκι χτυπά και πάλι το UNAIDS διαπιστώνοντας το 2018 επιβράδυνση στον βηματισμό καταπολέμησης του AIDS, καθώς η ανθρωπότητα βρίσκεται στα μισά του δρόμου προς το ορόσημο του 2020, έτος για το οποίο έχουν τεθεί φιλόδοξοι στόχοι προς επίτευξη. Οι νέες λοιμώξεις έχουν μειωθεί κατά 18% την τελευταία επταετία· όμως αυτή η μείωση δεν αρκεί για να προσεγγιστεί ο στόχος των μάξιμουμ 500.000 λοιμώξεων ετησίως μέχρι το 2020. Ο αριθμός των θανάτων που σχετίζονται με το AIDS είναι ο χαμηλότερος στον 21ο αιώνα· όμως ο ρυθμός δεν είναι αρκετός για να επιτευχθεί ο στόχος των μάξιμουμ 500.000 θανάτων ετησίως μέχρι το 2020.

Πενιχρά αποτελέσματα για τον στόχο «90-90-90»

Οι νέες λοιμώξεις HIV αυξάνονται σε περίπου 50 χώρες· στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία ο ετήσιος αριθμός νέων λοιμώξεων έχει διπλασιαστεί· στη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική οι νέες λοιμώξεις έχουν αυξηθεί περισσότερο από 25% την τελευταία εικοσαετία. Ο στόχος που κωδικά έχει ονομαστεί «90-90-90» έχει πολύ δρόμο ακόμη. Το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται να βρίσκεται στο πρώτο «90» (90% των οροθετικών να γνωρίζουν ότι είναι οροθετικοί), καθώς σε περιοχές όπως για παράδειγμα στη δυτική και κεντρική Αφρική μόνο 48% των ατόμων με HIV γνωρίζουν την κατάστασή τους.

Στην Αυστρία η Conchita, νικήτρια της Eurovision του 2014, αποκαλύπτει τον Απρίλιο ότι είναι οροθετική. Η Conchita Wurst, γεννημένη ως (ο) Thomas Neuwirth, που υπήρξε από καιρό υποστηρίκτρια της LGBT κοινότητας, αναφέρει σε δήλωσή της ότι έχει υποβληθεί σε αγωγή και για πολλά χρόνια βρίσκεται κάτω από το όριο ανίχνευσης: «Ελπίζω να δείξω θάρρος και να κάνω άλλο ένα βήμα ενάντια στον στιγματισμό ανθρώπων με HIV».

Στις ΗΠΑ, μια εμβληματική μορφή που συνέβαλε τα μέγιστα στις εξελίξεις σχετικά με το HIV/AIDS, η Dr Mathilde Krim, πεθαίνει σε ηλικία 91 ετών. Η Dr Krim, γενετίστρια και ιολόγος, που στράφηκε από τη μελέτη του καρκίνου στη μελέτη του AIDS, ξεκίνησε το AIDS Medical Foundation το 1983, και έγινε κατόπιν η ιδρυτική πρόεδρος του Foundation for AIDS Research (amfAR) το 1985.

Οι ανάγκες όσων «μένουν πίσω»

Η συζήτηση στο 22ο Διεθνές Συνέδριο για το AIDS επικεντρώνεται στην κατανόηση του «10-10-10» – όλων εκείνων δηλαδή που μένουν πίσω, σε μια στιγμή που η παγκόσμια κοινότητα έχει θέσει τον στόχο «90-90-90» (δηλ. τα ποσοστά για: διαγνωστικό έλεγχο, πρόσβαση σε θεραπεία, καταστολή του ιού).

Με δύο χρόνια να απομένουν μέχρι το χρονικό όριο επίτευξης αυτών των στόχων (2020), η σκέψη στρέφεται σε όσα πρέπει ακόμη να γίνουν και ο προβληματισμός αφορά την ισορροπία ανάμεσα στο κυνήγι των αριθμών και στις ανάγκες των ανθρώπων.

2019

Το 2019 είναι πλέον σε όλους φανερό ότι η προσπάθεια έχει βγει εκτός τροχιάς και οι στόχοι δεν θα επιτευχθούν. Ακόμη και η στόχευση «90-90-90» (σχετικά με τη γνώση των οροθετικών για την κατάστασή τους, την πρόσβαση σε αγωγή και την καταστολή του ιού) χωλαίνει.

Το συμπέρασμα που βγάζουν τα Ηνωμένα Έθνη για αυτή την παγκόσμια μάχη, είναι ότι η προσπάθεια σε όλα τα μέτωπα έχει μεν αποδώσει σημαντικά κέρδη, έχει όμως χάσει τον ρυθμό και επιβραδύνει, με αποτέλεσμα να υπολείπεται των στόχων του 2020.

«Τέλος του HIV στις ΗΠΑ σε 10 χρόνια».

Σε αυτό το φόντο, ο Αμερικανός Πρόεδρος Τραμπ ανακοινώνει στις αρχές Φεβρουαρίου τον στόχο της κυβέρνησής του να τερματίσει την επιδημία HIV στις ΗΠΑ σε 10 χρόνια, χρησιμοποιώντας νέες επιλογές βιοϊατρικής πρόληψης και θεραπείας προκειμένου οι νέες λοιμώξεις να έχουν μειωθεί κατά 75% σε πέντε έτη και κατά 90% έως το 2030.

Λίγο νωρίτερα επιστήμονες στις ΗΠΑ είχαν ανακοινώσει ότι έχουν αναπτύξει ένα νέο εργαλείο που δείχνει πόσο επιτυχής είναι μια στρατηγική θεραπείας, μετρώντας τον αριθμό των μολυσμένων κυττάρων που τελούν εν υπνώσει λειτουργώντας ως μια δεξαμενή του HIV.

Ενοχοποίηση οροθετικών

Η οργάνωση AIDS Action Europe αναδεικνύει, τον Οκτώβριο, ως εξαιρετικά κρίσιμο θέμα την ποινικοποίηση συμπεριφορών που σχετίζονται με τον HIV. «Η τιμωρία για μη-αποκάλυψη της οροθετικότητας είναι ένα αυξανόμενο φαινόμενο στην ευρωπαϊκή ήπειρο, που δεν λαμβάνει υπόψη την επιστημονική αρχή U=U, συμβάλλει στον στιγματισμό, δυσκολεύει την αναζήτηση θεραπείας και έχει άμεσες και βαθιές επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα». Η ελληνική κοινή γνώμη θυμάται μια ανάλογη περίσταση που οδήγησε στη διαπόμπευση δεκάδων οροθετικών γυναικών το 2012…

Ο «Ασθενής του Λονδίνου»…

Ερευνητές ανακοινώνουν τον Μάρτιο σε επιστημονικό συνέδριο τη δεύτερη περίπτωση θεραπείας ατόμου με HIV. Όπως και η περίπτωση του «Berlin Patient» (το πρώτο άτομο που θεραπεύτηκε από τον ιό), ο «London Patient» δεν έχει ανιχνεύσιμη λοίμωξη HIV τρία χρόνια μετά τη μεταμόσχευση μυελού των οστών από δότη που έχει γενετική ανοσία έναντι του HIV, και ενώ δεν έχει λάβει αντιρετροϊκή αγωγή επί 18 μήνες. Και οι δύο ασθενείς υπέστησαν μεταμόσχευση μυελού των οστών για να θεραπεύσουν τη λευχαιμία.

… και ο «Ασθενής της Λισαβόνας», ετών 100

Το γηραιότερο καταγεγραμμένο άτομο με HIV, γνωστό ως ο «Lisbon Patient», πεθαίνει σε ηλικία 100 ετών… O «Miguel», από τη Λισαβόνα, διαγνώστηκε με HIV το 2004 όταν ήταν 84 ετών, αφού οι γιατροί ανακάλυψαν ότι είχε σπάνιες μορφές κολίτιδας και λέμφωμα, και χαμηλά CD4 κύτταρα. Μετά από χημειοθεραπεία, ξεκίνησε αντιρετροϊκή αγωγή και έφτασε σε μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο.

PrEP on demand

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) επικαιροποιεί τις οδηγίες για την προληπτική προφύλαξη – PrEP σε άνδρες που έχουν ερωτικές συνευρέσεις με άνδρες, για να συμπεριλάβει την προφύλαξη «επί συγκεκριμένου γεγονότος» (αλλιώς «on demand» ή και «2 – 1 – 1»), εκτός από την καθημερινή αγωγή PrEP. Αφορά τη λήψη χαπιών σε συγκεκριμένη δοσολογία και ώρα, προ και μετά τη σεξουαλική πράξη.

Έχουν προηγηθεί αποτελέσματα δοκιμών που δείχνουν ότι και οι δύο μέθοδοι είναι ασφαλείς και αποτελεσματικές όσον αφορά την προστασία από τη λοίμωξη HIV.

Αναδυόμενη απειλή η ανθεκτικότητα

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσιεύει έκθεση για την αντοχή του HIV στα φάρμακα, φωτίζοντας μια αναδυόμενη απειλή η οποία εμφανίζεται κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, καθώς και σε άλλες χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Τα επίπεδα αντοχής του ιού σε δύο από τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του HIV σε όσους ξεκινούν αντιρετροϊκή θεραπεία, υπερέβησαν το 10% σε συγκεκριμένες χώρες, στις οποίες μάλιστα η αντοχή του ιού είναι σχεδόν διπλάσια στις γυναίκες.

2020

Με την επέλαση του SARS-CoV-2, γίνεται γρήγορα φανερό ότι οι συνέπειες δεν αφορούν μόνο τις ανθρώπινες ζωές που χάνονται, τη διατάραξη κάθε κανονικότητας, τις απώλειες που επιφέρουν στην οικονομία τα επαναλαμβανόμενα lockdown, τη λειτουργία των υποδομών υγείας. Καθίσταται σίγουρο ότι επίσης η διατάραξη που επιφέρει η πανδημία COVID-19 στα συστήματα υγείας παγκοσμίως, θα έχει πολλαπλές επιπτώσεις στο σύνολο της υγειονομικής λειτουργίας – και, στην περίπτωσή μας, στην εξέλιξη της μάχης κατά του HIV/AIDS, σε πλανητική κλίμακα: από το επίπεδο των αναγκαίων διαγνωστικών ελέγχων μέχρι την πρόσβαση σε θεραπεία, και από τα προγράμματα ενημέρωσης και εκπαίδευσης μέχρι τα βήματα στον επιστημονικό τομέα.

Μείζων απειλή η COVID-19

Η COVID-19 και τα μέτρα περιορισμού της υψώνουν εμπόδια και δημιουργούν μείζονες απειλές και κινδύνους στη δύσκολη προσπάθεια να ελεγχθεί ο HIV/AIDS και να επιτευχθούν οι στόχοι για το 2020.

Ήδη από τον Μάιο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το πρόγραμμα UNAIDS εκτιμούν ότι μια εξάμηνη διακοπή στην πρόσβαση σε αντιρετροϊκή αγωγή μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερους από 500.000 επιπλέον θανάτους από ασθένειες που σχετίζονται με το AIDS, στην υποσαχάρια Αφρική, κατά τη διετία 2020-2021.

Το 2020, το 84% (31,6 εκατ.) των ανθρώπων με HIV έχουν γνώση της οροθετικότητάς τους, το 73% (27,4 εκατ.) έχουν πρόσβαση σε αγωγή και το 66% (24,8 εκατ.) έχουν μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο. Τα επιτεύγματα είναι σημαντικά, αλλά και πάλι υπολείπονται των στόχων και ασκούν πίεση στους διεθνείς οργανισμούς ώστε να επαναπροσδιορίσουν τακτικές και στρατηγικές, προκειμένου να μη χαθεί –έστω και εν μέσω πανδημίας COVID-19– ό,τι κερδήθηκε με σκληρή προσπάθεια ετών.

Παγκόσμια Ημέρα… εν μέσω κορωνοϊού

Υπό πολύ ιδιαίτερες συνθήκες εορτάζεται το 2020 η Παγκόσμια Ημέρα για το AIDS, μία ημέρα κατά την οποία κάθε χρόνο οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ενώνονται για να δείξουν την υποστήριξή τους σε όσους ζουν με τον ιό HIV και για να θυμηθούν εκείνους που έχασαν τη μάχη με το AIDS. Αυτή η χρονιά εν τούτοις είναι διαφορετική καθώς η προσοχή του κόσμου έχει επικεντρωθεί στην πανδημία COVID-19. Όπως και η περίπτωση του HIV/AIDS, η COVID-19 δείχνει πώς συνδέεται η υγεία με άλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως η μείωση των ανισοτήτων, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα των φύλων, η κοινωνική προστασία και η οικονομική ανάπτυξη. Ακριβώς αυτό προσδιορίζει το νόημα της Παγκόσμιας Ημέρας AIDS 2020, όπως φαίνεται μέσα από το μήνυμα «Παγκόσμια αλληλεγγύη, κοινή ευθύνη».

 

Δείτε ακόμα

«40 χρόνια μετά [1981-2021] AIDS. Η ιστορία»

Θάνος Πλεύρης: 40 χρόνια μετά [1981-2021] AIDS. Η ιστορία.

Κώστας Μπακογιάννης. 40 χρόνια μετά [1981-2021] AIDS. Η ιστορία.

Μάριος Κ. Λαζανάς: Μια μακρά και γενναία πορεία που συνεχίζεται.

Νίκος Δέδες: Προσπάθεια ορατότητας και καταγραφής

Μάνος Σιφονιός: Εισαγωγή σε 40 χρόνια ιστορίας

Θεωρίες για τον HIV και το AIDS

To AIDS στον κόσμο πριν το 1981

AIDS: Μια φωτογραφία σταθμός

AIDS: Οι «Νυχτερίδες» στην Ελλάδα.

1981–1990 AIDS: Πανικός και προκατάληψη

AIDS: Η ιστορία της κόκκινης κορδέλας

1991–2000: Φως από το βαθύ σκοτάδι

Παγκόσμια Ημέρα AIDS: Η ιστορία