Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα
Τι σχέση είχαν οι καλόγριες της Σικελίας με τη διάδοση του τύφου; Πώς «συνέβαλε» η μεταδοτικότητα της νόσου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη… σωτηρία χιλιάδων εβραίων;
Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.
Τύφος
Ο τύφος οφείλεται σε δύο οργανισμούς, τη Rickettsia prowazekii, που προκαλεί τον επιδημικό τύφο και τη Rickettsia typhi που προκαλεί τον ενδημικό τύφο.
Η πρώτη μεταδίδεται με τις ανθρώπινες ψείρες και η δεύτερη με τους ψύλλους των τρωκτικών.
Ο τύφος πιθανώς υπήρχε από την αρχαιότητα, αλλά η πρώτη περιγραφή του αναφέρεται σε μια επιδημία το 1083 σε ένα μοναστήρι καλογριών στη Σικελία.
Το 1489 συνέβη μια μεγάλη επιδημία κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Γρανάδας στην Ισπανία. Ερευνητές πιστεύουν ότι ο τύφος μεταφέρθηκε στην Ισπανία από μισθοφόρους στρατιώτες που ήρθαν από τα Βαλκάνια, την Κρήτη και την Κύπρο.
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας αυτής, σκοτώθηκαν 3.000 Ισπανοί και άλλοι 17.000 πέθαναν από τον τύφο. Από εκεί ο επιδημικός τύφος επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη, όπου από το 16ο μέχρι το 19ο αιώνα προκάλεσε πολλές επιδημίες.
Οι πιο σοβαρές συνέβησαν κατά τη διάρκεια του Αγγλικού εμφυλίου πολέμου, των πολέμων του Μ. Ναπολέοντα, και του τριακονταετούς πολέμου.
Άλλες μεγάλες επιδημίες συνέβησαν στην Ιρλανδία μεταξύ 1816 και 1819, αλλά και μεταξύ 1846 και 1849, κατά τη διάρκεια του μεγάλου Ιρλανδικού λιμού.
Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1914 μέχρι το 1918, πέθαναν από επιδημικό τύφο στη Ρωσία 3 εκατομμύρια άτομα και άλλα τόσα στην Πολωνία και τη Ρουμανία.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια του Ρωσικού εμφυλίου πολέμου μεταξύ του Λευκού και Ερυθρού Στρατού πέθαναν άλλα 3 εκατομμύρια άτομα.
Ο επιδημικός τύφος ήταν συχνό φαινόμενο σε στρατώνες και στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιδιαιτέρως μεταδοτική φύση της νόσου, χρησιμοποιήθηκε από τον γιατρό Ευγένιο Λαζόφσκι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ως δικαιολογία για να σώσει χιλιάδες ανθρώπους από τις εκτελέσεις και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο γιατρός προκάλεσε μια ψεύτικη επιδημία τύφου σε μια πόλη και τα γύρω χωριά, σώζοντας 8.000 ανθρώπους.
Στις ΗΠΑ επιδημίες συνέβησαν στη Philadelphia, τη Baltimore, το Memphis και την Washington DC μεταξύ 1837 και 1873. Το 1908 διαπιστώθηκε ότι ο επιδημικός τύφος μεταδίδεται με τις ψείρες.
Το 1916 ο Βραζιλιανός Henrique da Rocha Lima απέδειξε ότι ο επιδημικός τύφος οφείλεται σε μικρόβιο και το ονόμασε Rickettsia Prowazekii από τα ονόματα των H. T. Ricketts και του Stanislaus von Prowazek.
Και οι δύο ήταν ζωολόγοι και έχασαν τη ζωή τους το 1915, κατά τη διάρκεια έρευνας μιας επιδημίας τύφου σε μια φυλακή.
Εμβόλιο κατά του επιδημικού τύφου
Το 1930 ο Πολωνός ζωολόγος Rudolf Weigl κατάφερε να δημιουργήσει το πρώτο εμβόλιο κατά του επιδημικού τύφου. Ο τρόπος όμως παρασκευής του ήταν επικίνδυνος και εγκαταλείφθηκε.
Το 1938 ο Herald R. Cox ανέπτυξε μια πιο ασφαλή μέθοδο παρασκευής του εμβολίου, με καλλιέργεια σε κρόκους αυγών. Το εμβόλιο αυτό χρησιμοποιήθηκε εκτεταμένα από το 1943 και μετά.
Το 1940 ο Αμερικάνος ανοσολόγος Hans Zinssner σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Harvard ανέπτυξε νέα μέθοδο παρασκευής του εμβολίου σε μεγάλες ποσότητες. Το εμβόλιο αποτελείται από νεκρά μικρόβια που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα για την παραγωγή αντισωμάτων.
Τον Ιανουάριο του 1941 το εμβόλιο μεταφέρεται στην Ευρώπη από το χειρούργο Thomas Parran που το δοκιμάζει σε στρατιώτες κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου.
Η ανακάλυψη των πιο πάνω εμβολίων, η καλυτέρευση των συνθηκών υγιεινής και κυρίως ο συχνός καθαρισμός του σώματος, αλλά και η ανακάλυψη και χρήση του εντομοκτόνου DDT συνέβαλαν στη μείωση του αριθμού των κρουσμάτων του τύφου τις επόμενες δεκαετίες.
Λόγω της ελάττωσης των κρουσμάτων αλλά και λόγω της αντιμετώπισης της νόσου με αποτελεσματικά αντιβιοτικά, η παραγωγή του εμβολίου σταμάτησε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1980.
Η συχνότητα θανάτων από τύφο σήμερα, σύμφωνα με την WHO, είναι μόνο 0,2 κάθε 1 εκατομμύριο κάθε χρόνο.
Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, www.child.org.cy
Διαβάστε ακόμη:
Ευλογιά, η πανάρχαια νόσος που οδήγησε στην ανακάλυψη του πρώτου εμβολίου παγκοσμίως
Λύσσα, η νόσος που πήρε το όνομά της από την ελληνική μυθολογία
Ο Μαύρος Θάνατος που αφάνισε το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού τον Μεσαίωνα
Η νόσος που έχει αφανίσει μέχρι σήμερα πάνω από 45 εκατομμύρια ανθρώπους
Η νόσος που σκότωσε τον Περικλή βάζοντας τέλος στον Χρυσό Αιώνα της Αθήνας
Η νόσος που μπήκε στο βιβλίο των ρεκόρ Guinness
Η «νόσος των παιδιών» που επανεμφανίστηκε εξαιτίας του αντιεμβολιαστικού κινήματος
Η «νόσος των φτωχών» που παραμένει σήμερα μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες παγκοσμίως
