Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα
Πότε ξεκίνησε η πρώτη επιδημία της γρίπης και γιατί θερίζει ανθρώπινες ζωές μέχρι σήμερα;
Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.
Γρίπη
Η γρίπη οφείλεται σε RNA ιούς που ανήκουν στην οικογένεια των ορθομυξοїών.
Οι ιοί αυτοί ανήκουν σε 3 τύπους, τους Α, Β και C. Ο τύπος Α είναι ο κατ’ εξοχή νοσογόνος ιός για τον άνθρωπο και είναι υπεύθυνος για τις μεγάλες επιδημίες που συνέβησαν.
Υποδιαιρείται σε ορότυπους ανάλογα με την αντισωματική τους ανταπόκριση ( H1N1, H2N2, H3N2, Η3Ν8, Η5Ν1, Η7Ν7, Η1Ν2, Η9Ν2, Η7Ν2, Η7Ν3 και Η10Ν7).
Κύριος ξενιστής είναι τα υδρόβια πουλιά, αλλά και άλλα οικόσιτα ζώα. Ο τύπος Β, έχει μόνο έναν ορότυπο, προσβάλλει κατά αποκλειστικότητα τον άνθρωπο και σπάνια τις φώκιες και τα κουνάβια, είναι λιγότερο νοσογόνος και δεν προκαλεί πανδημίες.
Ο τύπος C, έχει και αυτός έναν ορότυπο, είναι αρκετά πιο σπάνιος, προσβάλλει τον άνθρωπο, τους σκύλους και τους χοίρους και προκαλεί ήπια συμπτώματα.
Ο πρώτος ιός της γρίπης απομονώθηκε από τα πουλερικά το 1931.
Ακολούθησε η απομόνωση του ιού από τους χοίρους από τον Richard Shope το 1931. Ο ιός της γρίπης απομονώθηκε για πρώτη φορά από τον άνθρωπο το 1933 από τον Patrick Laidlaw του Medical Research Council του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η πρώτη πανδημία γρίπης που αναφέρεται στην ιστορία της ιατρικής συνέβη το 1889 με 1890 (ασιατική-ρωσική) με θνησιμότητα 1 στα 1.000 (Η2Ν2).
Η δεύτερη συνέβη το 1900 πιθανότατα με Η3Ν8. Η πιο σοβαρή πανδημία συνέβη μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1918-19 (ισπανική γρίπη-Η1Ν1) που σκότωσε πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους.
Η επόμενη μεγάλη πανδημία συνέβη το 1957 με 1958 (ασιατική-Η2Ν2) με 2 εκατομμύρια θανάτους. Η τελευταία μεγάλη πανδημία συνέβη το 1968 με 1969 (Hong-Kong-H3N2) με 1 εκατομμύριο θανάτους.
Το 1976 χορηγήθηκε στις ΗΠΑ το εμβόλιο κατά της γρίπης των χοίρων, αλλά η χορήγηση ανεστάλη λόγω παρενεργειών (500 άτομα με Guillain-Barre Syndrome και 25 θάνατοι).
Το 2009 εμφανίστηκε ο νέος ιός της γρίπης των χοίρων (Swine Flu- Η1Ν1/09) που προκάλεσε πανδημία, ευτυχώς με λίγους θανάτους (14.711).
Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν από τη συνηθισμένη γρίπη περίπου 300.000 άτομα.
Στην Ελλάδα από το 2009 έως το 2019, 1.078 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την γρίπη.
Εμβόλιο κατά της γρίπης
Ο ιός της γρίπης απομονώθηκε και καλλιεργήθηκε σε κρόκο αυγού κότας για πρώτη φορά το 1931. Ακολούθως αδρανοποιήθηκε με φορμαλδεύδη και έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία του εμβολίου.
Λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, ο Αυστραλός ιολόγος Sir Frank Macfarlane Burnet, απέδειξε ότι ο ιός της γρίπης χάνει τη μολυσματικότητα του, αν καλλιεργηθεί σε γονιμοποιημένα αυγά κότας, αλλά απέτυχε να κατασκευάσει το εμβόλιο.
Στις παρατηρήσεις όμως του Burnet στηρίχθηκαν επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Michigan και με την υποστήριξη του αμερικανικού στρατού, κατόρθωσαν να κατασκευάσουν το εμβόλιο της γρίπης. Η συστηματική του χορήγηση άρχισε το 1945.
Κάθε χρόνο είναι ανάγκη να παρασκευάζεται νέο εμβόλιο της γρίπης για δύο λόγους: πρώτον, διότι υπάρχουν 3 είδη ιού της γρίπης με πάρα πολλούς ορότυπους και, δεύτερον λόγω των συχνών μεταλλάξεων του ιού.
Το 1978 παρασκευάστηκε το εμβόλιο Fluzone, το 2003 παρασκευάστηκε και εγκρίθηκε από το CDC το ενδορινικό εμβόλιο της γρίπης LAIV (Live Attenuated Influenza Vaccine-FluMist) για τις ηλικίες 5 έως 49 χρονών.
Το 2006 με 2017 η CDC ενέκρινε για πρώτη φορά τη χορήγηση του εποχικού εμβολίου σε παιδιά κάτω των 59 μηνών.
Το εμβόλιο της γρίπης (TIV) αποτελείται από αδρανοποιημένους νεκρούς ιούς και συνήθως περιλαμβάνει δύο στελέχη του τύπου Α (H1N1 και H3N2) και ένα ιό του τύπου Β.
Σήμερα κυκλοφορούν επίσης τα εμβόλια Influvac, το Fluarix και το Pandermix (πολλαπλών δόσεων) και το Vaxigrip.
Από το 1996 έως το 2012, κρούσματα λοίμωξης από ιούς γρίπης Α/Η7 (Η7Ν2, Η7Ν3 και Η7Ν7) σε ανθρώπους αναφέρθηκαν από την Ολλανδία, την Ιταλία, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, το Μεξικό και το Ηνωμένο Βασίλειο. Για τα περισσότερα από αυτά υπήρχε σύνδεση με αντίστοιχες επιδημίες στα πτηνά. Οι περισσότερες λοιμώξεις εκδηλώθηκαν κυρίως με επιπεφυκίτιδα και συμπτώματα από το ανώτερο αναπνευστικό, με την εξαίρεση ενός θανάτου, ο οποίος συνέβη στην Ολλανδία. Μέχρι πρόσφατα, δεν είχαν αναφερθεί κρούσματα από Α/Η7 σε ανθρώπους από την Κίνα.
Δεν υπάρχει προς το παρόν εμβόλιο για την πρόληψη της λοίμωξης από τον ιό της γρίπης A(H7N9). Παρόλα αυτά, έχουν ήδη απομονωθεί και χαρακτηριστεί γενετικά, ιοί από τα αρχικά κρούσματα. Το πρώτο βήμα για την ανάπτυξη ενός εμβολίου είναι η επιλογή των στελεχών που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στο εμβόλιο.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σε συνεργασία με άλλους φορείς, πραγματοποιεί γενετικό χαρακτηρισμό των ιών γρίπης A(H7N9) που απομονώνονται, με σκοπό την αναγνώριση του καλύτερου υποψήφιου στελέχους. Αυτοί οι υποψήφιοι ιοί μπορεί να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για την παρασκευή εμβολίου, εάν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, www.child.org.cy, ΕΟΔΥ
Διαβάστε ακόμη:
Ευλογιά, η πανάρχαια νόσος που οδήγησε στην ανακάλυψη του πρώτου εμβολίου παγκοσμίως
Λύσσα, η νόσος που πήρε το όνομά της από την ελληνική μυθολογία
Ο Μαύρος Θάνατος που αφάνισε το 1/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού τον Μεσαίωνα
Η νόσος που έχει αφανίσει μέχρι σήμερα πάνω από 45 εκατομμύρια ανθρώπους
Η νόσος που σκότωσε τον Περικλή βάζοντας τέλος στον Χρυσό Αιώνα της Αθήνας
Η νόσος που μπήκε στο βιβλίο των ρεκόρ Guinness
Η «νόσος των παιδιών» που επανεμφανίστηκε εξαιτίας του αντιεμβολιαστικού κινήματος
Η «νόσος των φτωχών» που παραμένει σήμερα μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες παγκοσμίως
