Η «Μαύρη Κατάρα» που χρησιμοποιήθηκε ως βιολογικό όπλο

Η ιστορία των εμβολίων από τον 18ο αιώνα έως σήμερα

Ποια νόσος είναι γνωστή με το λαϊκό όνομα ξωτικό και αναφέρεται στη Βίβλο και την Ιλιάδα του Ομήρου;

Ο Ιατρός Νίκος Περσιάνης ξεδιπλώνει την ιστορία των εμβολίων και τις μεγάλες επιδημίες που συνέβαλαν στην ανάπτυξή τους.

Άνθρακας

Ο άνθρακας γνωστός με το λαϊκό όνομα «ίσκιος» ή «ξωτικό» υπάρχει στον κόσμο από αρχαιοτάτων χρόνων.

O άνθρωπος προσβάλλεται από τα ζώα ή τα προϊόντα τους (πρόβατα, αγελάδες, άλογα, καμήλες, άγρια βουβάλια, αντιλόπες και άλλα) και πιστεύεται ότι η ασθένεια είναι η πέμπτη πληγή που αναφέρεται στο βιβλίο της Εξόδου στη Βίβλο 9:1-6.25

Επίσης γίνεται αναφορά από τον Όμηρο στην Ιλιάδα καθώς και από τον Ιπποκράτη. Το 1600 μ.Χ. ο άνθρακας με την ονομασία «Μαύρη Κατάρα» πιστεύεται ότι  σκότωσε 60.000 αγελάδες στην Ευρώπη.

Μέχρι τον 20ο αιώνα πέθαναν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι και εκατομμύρια ζώα σε όλον τον κόσμο.

O άνθρακας οφείλεται στο βάκιλο Bacillus Anthracis, που ζει στη φύση για πολλές δεκαετίες και προσβάλλει το αναπνευστικό, το γαστρεντερικό και το δέρμα. Είναι γνωστοί τουλάχιστον 89 ορότυποι του βακίλου.

1. Αναπνευστικό. Η μόλυνση γίνεται με εισπνοή χιλιάδων σπορίων και χωρίς θεραπεία είναι σχεδόν πάντοτε θανατηφόρα με θνησιμότητα 92-97%.

Με θεραπεία τουλάχιστον οι μισοί καταφέρνουν να επιβιώσουν. Ήταν πιο συχνή σε άτομα που έρχονταν σε επαφή με ζωικά προϊόντα όπως μαλλί, τρίχες, δέρμα, και οστά. Αυτός ο τρόπος μόλυνσης χρησιμοποιήθηκε ως βιολογικό όπλο.

2. Γαστρεντερικό. Η μόλυνση γίνεται με κατάποση μολυσμένου κρέατος και είναι θανατηφόρα κατά 30%-60%.
3. Δέρμα. Στο δέρμα προκαλεί μαύρα νεκρωτικά έλκη εξ’ ου και το όνομα άνθρακας. Μπορεί να προκαλέσει τοξιναιμία και θάνατο στο 20% των πασχόντων.

Τον βάκιλο του άνθρακα (θετικός κατά Gram) ανακάλυψε πρώτος ο Γερμανός Robert Koch το 1875. Ο ίδιος περιέγραψε επίσης τον τρόπο μετάδοσής του.

Βιολογικός πόλεμος με άνθρακα

Τα σπόρια του βακίλου του άνθρακα μπορούν να παρασκευαστούν στο εργαστήριο ως βιολογικό όπλο.

Η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά για βιολογικό πόλεμο με άνθρακα ήταν κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν Γερμανοί πράκτορες μόλυναν με άνθρακα, αγελάδες και άλογα το 1915 στη Νέα Υόρκη, το 1916 στο Βουκουρέστι και το 1917 στη Γαλλία.

Το 1942 η Βρετανία πειραματίζεται με άνθρακα στο νησί Γκρουινάρ στις ακτές της Σκωτίας. Η περιοχή απολυμάνθηκε μόλις πρόσφατα.

Το 1943 οι ΗΠΑ αναπτύσσουν βιολογικά όπλα με άνθρακα. Το 1945 επιδημία άνθρακα στο Ιράν σκοτώνει 1 εκατομμύριο πρόβατα.

Το 1969 ο πρόεδρος Nixon τερματίζει το πρόγραμμα βιολογικών όπλων στις ΗΠΑ και το 1972 υπογράφεται διεθνής συνθήκη για απαγόρευση και αποθήκευση βιολογικών όπλων.

Το 1978 μέχρι το 1980 επιδημία άνθρακα στη Ζιμπάμπουε  πρόσβαλε 6.000 άτομα και προκάλεσε το θάνατο σε 100.

Το 1979 στη Σοβιετική Ένωση, σπόρια άνθρακα ελευθερώνονται κατά λάθος στην ατμόσφαιρα σκοτώνοντας 68 άτομα.

Το 1995 το Ιράκ παραδέχεται ότι κατέχει 8.500 λίτρα άνθρακα στο πλαίσιο του προγράμματός του για βιολογικά όπλα.

Από τους 89 ορότυπους του βακίλου, που απομονώθηκαν, ο Vollum 1B απομονώθηκε από τον Αμερικάνο στρατιωτικό ιατρό William A. Boyles, ο οποίος πέθανε το 1951 όταν μολύνθηκε κατά λάθος από τον ορότυπο αυτό.

Ο ίδιος ορότυπος χρησιμοποιήθηκε ευρέως στα προγράμματα βιολογικού πολέμου των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου το 1960.

Ένας άλλος ορότυπος ο Ames χρησιμοποιήθηκε ως βιολογικό όπλο μετά την επίθεση κατά των διδύμων πύργων στη Νέα Υόρκη το 2001.

Εμβόλιο κατά του άνθρακα

Το 1881 ο Louis Pasteur ανακοίνωσε ότι κατάφερε να εξασθενήσει τους βακίλους του άνθρακα και να παρασκευάσει το εμβόλιο. Τη χρονιά αυτή άρχισε ο εμβολιασμός στα ζώα.

Το 1882 ο Γάλλος Rossignol, που ήταν εκδότης του περιοδικού «κτηνιατρικός τύπος» και είχε αμφιβολίες για το εμβόλιο, προκάλεσε τον Pasteur σε δημόσιο πείραμα του εμβολίου.

Ο Pasteur δέχτηκε την πρόκληση και έκανε ένεση με βακίλους του άνθρακα σε 50 πρόβατα, τα μισά από τα οποία τα είχε προηγουμένως εμβολιάσει. Σε δύο μέρες τα πρόβατα που δεν είχαν εμβολιασθεί πέθαναν ενώ τα εμβολιασμένα επέζησαν, και ο Pasteur δικαιώθηκε πλήρως.

Το εμβόλιο αυτό χρησιμοποιήθηκε για τα επόμενα 100 χρόνια για τον εμβολιασμό εκατομμυρίων ζώων. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου φαίνεται από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια δηλώνονται μόνο μερικές δεκάδες κρούσματα σε ζώα.

Το πρώτο εμβόλιο για τον άνθρωπο παρασκευάστηκε το 1954 και ήταν ακυτταρικό, σε αντίθεση με το εμβόλιο του Pasteur που αποτελείτο από ζωντανούς εξασθενημένους βακίλους.

Το 1970 εγκρίθηκε από την FDA το εμβόλιο BioThrax. Μέχρι σήμερα έχουν εμβολιαστεί πάνω από 2½ εκατομμύρια άτομα υψηλού κινδύνου μεταξύ 18 και 65 ετών.

Πηγή: Σύντομη Ιστορία των Εμβολίων, Δρ Νίκος Περσιάνης, Παιδίατρος, Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου,  www.child.org.cy